Tamaryna białoczuba

Tamaryna białoczuba
	Saguinus oedipus
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	pazurkowcowate
Rodzaj	tamaryna
Podrodzaj	Oedipomidas
Gatunek	tamaryna białoczuba
Synonimy
	Simia oedipus Linnaeus, 1758; Hapales doguin Griffith, 1821; Jaccus Ædipus: F. Cuvier, 1829; Oedipus titi Lesson, 1840; Seniocebus meticulous D.G. Elliot, 1912;
	Simia oedipus Linnaeus, 1758; Hapales doguin Griffith, 1821; Jaccus Ædipus: F. Cuvier, 1829; Oedipus titi Lesson, 1840; Seniocebus meticulous D.G. Elliot, 1912;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tamaryna białoczuba^[7] (Saguinus oedipus) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny pazurkowcowatych (Callithrichidae). Tamaryna ta jest gatunkiem krytycznie zagrożonym wymarciem^[6].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy formalnie opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Simia oedipus^[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Ameryka” (łac. Habitat in America)^[1], ograniczone w 1812 roku przez Alexandera von Humboldta do „Kolumbii”^[8], ponownie ograniczone w 1949 roku przez Philipa Hershkovitza do dolnego biegu rzeki Sinú, Kordoba, Kolumbia^[9]. Holotyp nie istnieje, Linneusz swój opis oparł na opisie i rycinie „The little lion-monkey” Georga Edwardsa która przedstawiała samicę pierwotnie trzymaną jako zwierzę domowe przez hrabinę Suffolk^[10].

S. oedipus należy do podrodzaju Oedipomidas^[11] i grupy gatunkowej oedipus^[12]^[13].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[13].

Etymologia

Saguinus: fr. sagouin „pazurczatka”, być może od brazylijskiej, lokalnej nazwy sahui, używanej w okolicach Bahia^[14].
oedipus: gr. οιδος oidos, οιδεος oideos „obrzęk”, od οιδεω oideō „puchnąć”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[15].

Zasięg występowania

Tamaryna białoczuba występuje w północno-zachodniej Kolumbii, między rzeką Atrato a dolnym biegiem rzeki Cauca (na zachód od Cauca i Isla Margarity) i nad rzeką Magdalena (z regionem Uraba, na zachód od Cauca) oraz w północno-wschodnim departamencie Chocó, na wschód od rzeki Atrato^[13]. Niewielkie, introdukowane populacje w Parku Narodowym Tayrona i na niektórych małych wyspach w pobliżu Kartageny i w Panamie, są poza naturalnym rozmieszczeniem tego gatunku^[13].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 21–26 cm, długość ogona 33–40 cm; masa ciała samic średnio 404,1 g (n = 29) samców średnio 417,6 g (n = 37)^[16]^[17]. Ssak ten posiada skąpo owłosioną szeroką, ciemnoszarą twarz; białą, długą, stojącą grzywę; grzbiet ciemnobrązowy bądź ceglastobrunatny; spód ciała i kończyny białawe.

Ekologia

Posiadają one bogaty repertuar dźwięków, podobnych do ptasich treli. Tamaryna białoczuba jest aktywna w dzień, noce spędza w rozgałęzieniach konarów. Żyje około 15 lat. Tamaryna białoczuba odżywia się owadami, pająkami, małymi ptakami, jaszczurkami, żabami, owocami, kwiatami oraz żywicą drzew.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered ‘krytycznie zagrożony’)^[6].

Uwagi

↑ Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Simia oedipus Linnaeus, 1758.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 28. (łac.).
↑ E. Griffith: General and particular descriptions of the vertebrated animals: arranged conformably to the modern discoveries and improvements in zoology. Order Quadrumana. London: Printed for Baldwin, Cradock, and Joy, 1821, s. 100. (ang.).
↑ F. Cuvier: Pinche Male. W: È. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier: Histoire naturelle des mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans. T. 5. Paris: Chez A. Belin, 1829, s. tekst. (fr.).
↑ R.P. Lesson: Species des mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d'un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 197. (fr.).
↑ D.G. Elliot. New species of monkeys of the genera Seniocebus, Alouatta, and Aotus. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 31, s. 31, 1912. (ang.).
↑ ^a ^b ^c V. Rodríguez, A. Link, D. Guzman-Caro, T.R. Defler, E. Palacios, P.R. Stevenson & R.A. Mittermeier 2021, Saguinus oedipus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-09] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ A. von Humboldt: Sur les singes du royaume de la Nouvelle-Grenade et des rives de l’Amazone. W: A. von Humboldt & A. Bonpland: Recueil d’observations de zoologie et d’anatomie comparée, faites dans l’Océan atlantique, dans l’intérieur du nouveau continent et dans la mer du sud pendant les années 1799, 1800, 1801, 1802 et 1803. T. 1. Paris: F. Schoell, 1812, s. 337. (fr. • łac.).
↑ P. Hershkovitz. Mammals of northern Colombia. Preliminary report No. 4: Monkeys (Primates), with taxonomic revisions of some forms. „Proceedings of the United States National Museum”. 98 (3232), s. 415, 1949. (ang.).
↑ G. Edwards: A natural history of birds: most of which have not been figured or described, and the rest, by reason of obscure, or too brief descriptions without figures, or of figures very ill designed, are hitherto but little know. Cz. 4. London: Printed for the author, at the College of Physicians in Warwick-Lane, 1751, s. 195, ryc.. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Saguinus oedipus (Linnaeus, 1758). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-12]. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Saguinus oedipus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-09].
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 182. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 616.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 471.
↑ A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 339. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 118. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 363, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 107. ISBN 83-01-14344-4.

[3] Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Simia oedipus Linnaeus, 1758.

[Linnaeus-1] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 28. (łac.).

[Griffith-2] E. Griffith: General and particular descriptions of the vertebrated animals: arranged conformably to the modern discoveries and improvements in zoology. Order Quadrumana. London: Printed for Baldwin, Cradock, and Joy, 1821, s. 100. (ang.).

[cuv-4] F. Cuvier: Pinche Male. W: È. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier: Histoire naturelle des mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans. T. 5. Paris: Chez A. Belin, 1829, s. tekst. (fr.).

[Lesson-5] R.P. Lesson: Species des mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d'un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 197. (fr.).

[Elliot-6] D.G. Elliot. New species of monkeys of the genera Seniocebus, Alouatta, and Aotus. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 31, s. 31, 1912. (ang.).

[iucn-7] V. Rodríguez, A. Link, D. Guzman-Caro, T.R. Defler, E. Palacios, P.R. Stevenson & R.A. Mittermeier 2021, Saguinus oedipus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-09] (ang.).

[Cichocki&inni-8] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[hum-9] A. von Humboldt: Sur les singes du royaume de la Nouvelle-Grenade et des rives de l’Amazone. W: A. von Humboldt & A. Bonpland: Recueil d’observations de zoologie et d’anatomie comparée, faites dans l’Océan atlantique, dans l’intérieur du nouveau continent et dans la mer du sud pendant les années 1799, 1800, 1801, 1802 et 1803. T. 1. Paris: F. Schoell, 1812, s. 337. (fr. • łac.).

[her-10] P. Hershkovitz. Mammals of northern Colombia. Preliminary report No. 4: Monkeys (Primates), with taxonomic revisions of some forms. „Proceedings of the United States National Museum”. 98 (3232), s. 415, 1949. (ang.).

[edw-11] G. Edwards: A natural history of birds: most of which have not been figured or described, and the rest, by reason of obscure, or too brief descriptions without figures, or of figures very ill designed, are hitherto but little know. Cz. 4. London: Printed for the author, at the College of Physicians in Warwick-Lane, 1751, s. 195, ryc.. (ang.).

[mdd-12] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Saguinus oedipus (Linnaeus, 1758). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-12]. (ang.).

[Wilson&Reeder-13] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Saguinus oedipus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-09].

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 182. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792363_616]-15] Palmer 1904 ↓, s. 616.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792218_471]-16] Palmer 1904 ↓, s. 471.

[Rylands&Mittermeier-17] A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 339. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-18] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 118. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]