Teodor Karol Szydłowski
| |
| generał brygady | |
| Pełne imię i nazwisko |
Teodor Karol Leon Szydłowski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1809–1831 |
| Siły zbrojne |
Armia Księstwa Warszawskiego, |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Teodor Karol Leon Szydłowski herbu Lubicz (ur. 1793 w Warszawie, zm. 8 stycznia 1863 w Patrykozach) – generał brygady powstania listopadowego[1]. Żołnierz armii Księstwa Warszawskiego, adiutant księcia Józefa Poniatowskiego (1813) później oficer i wreszcie generał w wojsku polskim za czasów kongresowego Królestwa Polskiego. Szef sztabu przybocznego Naczelnego Wodza Skrzyneckiego[2].
Mianowany do stopnia generała brygady w powstaniu listopadowym.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w 1793 roku w Warszawie jako syn Adama Jakuba, starosty mielnickiego i Wiktorii z d. Kuczyńskiej[3]. W wieku 16 lat wstąpił do armii jako kadet 2 Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego, a następnie trafił do 13 Pułku Huzarów. 1 lutego 1813 został mianowany adiutantem ks. Józefa Poniatowskiego, z którym walczył w bitwie pod Lipskiem[3]. Został wtedy przeszyty kulą na wylot. Jego rana była na tyle poważna, że kazał swojemu kuzynowi, Ludwikowi Kickiemu, go zabić. Ten jednak tego nie uczynił, a Teodora przeniesiono do szpitala w Dreźnie, gdzie doszedł do zdrowia. Pamiętniki z bitwy opisują go jako jednego z dwóch ostatnich adiutantów, którzy byli przy nim w ostatnich chwilach życia[3].
Do wojska powrócił pod koniec marca 1815 roku i został skierowany do szwadronu instrukcyjnego strzelców konnych w stopniu kapitana, lecz z powodu rany postrzałowej spod Lipska podał się do dymisji[3]. Został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtutti Militari[3]. Powrócił do swojego domu w departamencie siedleckim. Po śmierci ojca w 1820 roku odziedziczył Hruszniew (dziś w pow. łosickim) i dobra w Repkach z przyległościami (dziś w pow. sokołowskim), gdzie przeprowadził melioracje gruntów, podnosząc ich wartość. 1 lutego 1827 rodzeństwo Szydłowskich dokonało podziału spadku. Teodor przejął folwark Repki z dworem, a Kupientyn z dworem oraz folwarki: Karskie, Liszki i Sawice przeszły na wyłączną własność młodszego brata Edwarda[3]. 22 lutego dokonano kolejnego podziału: Hruszniew matka zapisała córce Ewie, a tydzień później Teodor dokonał wymiany dóbr w Repkach w zamian za jej nowo odziedziczone dobra. Po podziale pozostał mu spory majątek w Hruszniewie oraz pewne sumy pieniędzy, które zainwestował w zakup (od spadkobierców Antoniego Łopuskiego) dóbr w Patrykozach. Do transakcji doszło 8 kwietnia 1827 w kancelarii rejenta Antoniego Złotkowskiego w Łosicach[3].
Pod koniec listopada 1830 przybył do Warszawy. Stało się tak za przyczyną ciężkiej choroby jego ciotecznego brata – Walentego Sobolewskiego, wówczas prezesa Rady Administracyjnej[3]. Będąc u kuzyna dowiedział się o wydarzeniach nocy listopadowej i razem z Ludwikiem Kickim, po 15 latach spędzonych poza wojskiem, przystąpił do powstania. Skierowano ich od razu do sztabu Naczelnego Wodza. Teodor adiutanturę pełnił już u boku gen. Józefa Chłopickiego, potem u gen. Michała Gedeona Radziwiłła i w końcu przy gen. Janie Skrzyneckim. W styczniu 1831, z racji swej funkcji, major Szydłowski awansowany został do stopnia podpułkownika[3]. Był jednym z bohaterów zwycięskiej bitwy pod Dębem Wielkim i z bitwy tej, 5 kwietnia w Siennicy, złożył raport Skrzyneckiemu. 9 kwietnia 1831 awansowany na pułkownika, został szefem sztabu Naczelnego Wodza[3]. Po klęsce ostrołęckiej powrócił ze Skrzyneckim do Warszawy, gdzie otrzymał rozkaz o aresztowaniu gen. Jana Krukowieckiego. 15 lipca objął dowództwo nad 2. Brygadą w 1. Dywizji Jazdy, a 28 lipca otrzymał awans na stopień generała brygady[3]. Zdążył wziąć także udział we wrześniowej obronie stolicy. Po kapitulacji stolicy, 12 września 1831 podał się do dymisji i kilka dni później złożył przysięgę wierności carowi Mikołajowi I, dzięki czemu mógł pozostać w kraju[3].
Po upadku powstania powrócił do Patrykoz, gdzie w 1832 rozpoczął budowę nowego pałacu[3]. Rozciągnął opiekę nad kościołami w Górkach, Kożuchówku i cerkwią unicką w Chłopkowie, wspomagał też bezzwrotnymi pożyczkami swych kuzynów z Werbkowic (dziś powiat hrubieszowski). Pod koniec swego życia był też właścicielem Zagórzan, wsi leżącej wówczas w południowej części guberni radomskiej. Pałac w Patrykozach, wraz z całym założeniem, ukończono ok. 1843 roku[3].
Wszystkie źródła podają zgodnie, że był typem samotnika, który nie założył własnej rodziny[3]. Pod koniec życia niemal cały swój majątek zapisał testamentem kuzynowi Antoniemu Józefowi Szydłowskiemu z Werbkowic, w tym Patrykozy i Hruszniew. Zmarł w czwartek, 8 stycznia 1863 roku w swym pałacu[3]. Jego ciało spoczęło w kościele w Górkach. Do dziś znajduje się tam, wystawione staraniem Antoniego Szydłowskiego, marmurowe epitafium. Jego śmierć nastąpiła dokładnie dwa tygodnie przed ogłoszeniem Manifestu Tymczasowego Rządu Narodowego, który uznany został za początek powstania styczniowego[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Generalicja powstania listopadowego - Marek Tarczyński - Google Książki [online], books.google.com [dostęp 2017-11-15].
- ↑ Dziennik Powszechny Krajowy.1831, nr 174 (Rozkaz dzienny.Przeznaczony zostaje na Szefa Sztabu przybocznego Naczelnego Wodza Pułkownik Teodor Szydłowski).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Andrzej Chojnacki: SZYDŁOWSKI Teodor Karol Leon (1793-1863), oficer Księstwa Warszawskiego, ranny pod Lipskiem adiutant księcia Józefa Poniatowskiego, a potem Wodzów Naczelnych w powstaniu listopadowym, kawaler orderu Virtuti Militari.. slownik-biograficzny.uph.edu.pl. [dostęp 2022-08-23]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam Świątek: Szydłowski Teodor Karol Leon. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 49. Warszawa – Kraków: Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla, 2014, s. 623–625. ISBN 978-83-63352-26-4.
- Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego wyd. M.O.N. 1980 ISBN 83-11-06343-5