Teofila Ludwika Zasławska

Teofila Ludwika Zasławska

Herb książąt Zasławskich-Ostrogskich
Rodzina	Zasławscy herbu własnego
Data urodzenia	1654
Data śmierci	15 listopada 1709
Ojciec	Władysław Dominik Zasławski
Matka	Katarzyna Sobieska
Mąż	Dymitr Jerzy Wiśniowiecki Józef Karol Lubomirski
Dzieci	z Józefem Lubomirskim: Aleksander Dominik Lubomirski Teresa Lubomirska Marianna Lubomirska Jan Lubomirski

Teofila Ludwika z Zasławskich primo voto Wiśniowiecka secundo voto Lubomirska (ur. 1654, zm. 15 listopada 1709) – polska księżna, córka wojewody krakowskiego Władysława Dominika Zasławskiego-Ostrogskiego i Katarzyny Sobieskiej, siostry króla polskiego Jana III. V ordynatka ostrogska.

Życiorys

Małżeństwo z Wiśniowieckim

10 maja 1671 poślubiła w kaplicy na zamku w Ujazdowie księcia Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego. Zgodnie z intercyzą ślubną młoda małżonka wniosła mężowi bogaty posag wynoszący 150 000 zł w pieniądzach, zabezpieczonych na Łokaczu i Turzysku, a także 100 000 zł w klejnotach. W zamian książę Dymitr zapisał jej podwójną sumę tegoż posagu na swych majętnościach. Małżeństwo nie było jednak szczęśliwe. Książę zaniedbywał żoną, wdając się w Lublinie w romans z niejaką Konkordią. Wkrótce jednak relacje małżonków uległy poprawie. Po nagłej śmierci brata Aleksandra księżna Teofila odziedziczyła prawie całą ordynację ostrogską, na którą składały się liczne klucze oraz pałac w Lublinie. 28 lipca 1682 w Lublinie zmarł książę Wiśniowiecki i księżna Wiśniowiecka została wdową.

Walka o spadek po mężu

Teofila bardzo przeżyła śmierć męża, jednak jej żałoba nie trwała długo. Już w listopadzie 1682 królowa Maria Kazimiera Sobieska próbowała wyswatać Teofilę ze swoim bratem Anne Louis d’Arquien, hrabią Maligny. W styczniu 1683 wyprawiła mężowi godny pogrzeb, a kilka miesięcy później poślubiła starostę sandomierskiego Józefa Karola Lubomirskiego. Dzięki temu małżeństwu ród Lubomirskich wycofał się z roszczeń o ordynację ostrogską. Drugiemu mężowi wniosła w posagu nie tylko własności Ostrogskich, lecz również wszystkie majętności pierwszego męża, które otrzymała po nim w testamencie. Rodzina Dymitra podjęła walkę o obalenie testamentu. W 1688 Teofila została skazana na banicję, gdy usiłowała zatrzymać sobie Załoźce, przyznane Wiśniowieckim przez Trybunał Lubelski. W 1694 przekazała im resztę majętności z wyjątkiem Baranowa, który zachowała do śmierci.

Relacje z drugim mężem

Drugie małżeństwo zapowiadało się dość szczęśliwie. Wkrótce zaczęło przychodzić na świat potomstwo: Aleksander, Teresa, Marianna oraz zmarły w dzieciństwie Jan. Księżna Lubomirska często gościła wraz z dziećmi u swego wuja Jana III Sobieskiego w rezydencji królewskiej w Wilanowie. Dokonała również rozbudowy swojego pałacu w Baranowie, zgodnie z projektem Tylmana z Gameren. Wkrótce mąż Teofili stał się marszałkiem wielkim koronnym, co znacznie zwiększyło prestiż rodu. W 1695 doszło do nagłego pogorszenia relacji małżonków i skandalu obyczajowego z udziałem księcia Lubomirskiego, który znalazł sobie kochankę o nazwisku Korzeniowska. Teofila próbowała ubezwłasnowolnić męża, którego uważała za niepełnego władz umysłowych. Orzeczono separację małżonków, jednak bez rozwodu. Józef Karol nie rozstał się z konkubiną, narażając się na klątwę kościelną. Teofila poświęciła się wychowywaniu dzieci i utrzymywaniu swych majętności. W 1701 wydała córkę Teresę za Karola III Filipa Wittelsbacha, przyszłego elektora Palatynatu. W grudniu 1702 Teofila została po raz kolejny wdową. Pogrzeb drugiego męża księżnej odbył się 22 maja 1703.

Ostatnie lata

Teofila przez ostatnie lata życia zajmowała się działalnością charytatywną, między innymi opiekując się szkołami. Zmarła podczas podróży z córką Marianną do Wrocławia i Ołomuńca. Ordynacja ostrogska przeszła w ręce jej syna Aleksandra, a następnie, po jego bezpotomnej śmierci, na zięcia Teofili Pawła Sanguszkę.

Wywód przodków

4. Aleksander Zasławski
			2. Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski
5. Eufrozyna Ostrogska
						1. Teofilia Ludwika Zasławska
6. Jakub Sobieski
			3. Katarzyna Sobieska
7. Zofia Teofila Daniłowiczówna

Bibliografia

• Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007, ISBN 978-83-7177-229-0, s. 341–346.