Tomasz Padura

Tomasz Padura
Tymko Padura
Imię i nazwisko	Tomasz Padura
Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1801 ; Ilińce, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	20 września 1871 ; Koziatyn, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie
Dziedzina sztuki	poezja
	Ważne dzieła
	Hej, sokoły
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 16 sty 2018, była oparta na tej wersji.

Tomasz Padura, także Tymko Padura (rzadziej Padurra) herbu Sas (ur. 21 grudnia 1801 w Ilińcach w guberni kijowskiej, zm. 20 września 1871 w Koziatynie w powiecie berdyczowskim guberni kijowskiej) – polsko-ukraiński poeta i kompozytor. Autor pieśni Hej, sokoły.

Życiorys

Pochodził ze szlacheckiej rodziny herbu Sas. Ojciec był komornikiem bracławskim. Absolwent Liceum Krzemienieckiego. Zwolennik wspólnej walki o niepodległość Polaków i Rusinów. Uczestniczył w powstaniu listopadowym, walcząc w oddziale Wacława Rzewuskiego. Po upadku powstania dwa lata więziony przez władze carskie, po uwolnieniu osiadł we własnym majątku w Machnówce.

Był „śpiewakiem kozaczyzny”, popularyzującym ukraiński folklor poprzez muzykę. Tworzył wiersze liryczne, dumki, pieśni (komponował również muzykę do nich). Tłumaczył poezję Adama Mickiewicza (np. jest autorem przekładu na język ukraiński poematu Konrad Wallenrod).

Autor licznych pieśni (ok. 200 zarówno w języku polskim, jak i ukraińskim) i bardzo popularnych, śpiewanych po wsiach dumek ukraińskich (do których komponował także muzykę) takich jak: Zołotaja Boroda, Roman z Korzyry, Kozak, popularyzowanych przez samego Padurę, który w latach 1828–1829 wędrował po Ukrainie w przebraniu dida (dziada proszalnego) i śpiewał własne pieśni. Jest autorem napisanej oryginalnie po polsku pieśni Hej, sokoły. Mówił sam o sobie: „Mickiewicz wielki poeta, ale kto go zna, a mnie śpiewa cała Polska i Ukraina”.

Pisał w języku polskim i ukraińskim. Jego polskojęzyczne prace zalicza się do tzw. szkoły ukraińskiej literatury polskiej.

Pochowany w Machnówce.

Twórczość

Kozak, Lwów 1830
Pienia Tomasza Padury, Lwów 1842 (w serwisie Książki Google)
Ukrainky z nutoju Tymka Padurry, Warszawa 1844 (w serwisie Polona)
Pyśma Tymka Padurry. Wydanie posmertne z awtohrafiw, Lwów 1874, wydał Karol Wild

Ocena twórczości

Mimo swojego zaangażowania w miejscową twórczość nie był doceniany przez narodowych działaczy ukraińskich młodszego pokolenia. Zarzucano mu brak „ruskiego ducha”, za co był ostro krytykowany. Ukraiński uczony Jakiw Hołowacki pisał, że Padura nie tworzył w „czystym” języku ukraińskim, jego poematy tworzone na Ukrainie miały być mieszaniną języka ukraińskiego z rosyjskim, polskim, cerkiewnosłowiańskim^[1] (por. surżyk), choć literacki język ukraiński dopiero kształtował się za jego pokolenia.

Podobnie wypowiadał się Franciszek Rawita-Gawroński w pracy „Tomasz Padurra (Monografia krytyczna)” (1889)^[2]. Napisał tam:

Ani jeden z poetów polskich lub małorosyjskich, nawet tych, którzy pisali w porywach namiętności, nie opiewał rozbójnictwa z takim uwielbieniem, z jakim przedstawiał go Padura; Jeżeli tamci rzeź Lachów przedstawiali jako bohaterstwo, to ostatni przedstawia swoich bohaterów przelewających krew po prostu dla sztuki. Kozak Padury nie jest człowiekiem podążającym za jakimś celem (jakimkolwiek by on nie był), ryzykującym dla niego życiem swoim i innnych, a po prostu wcielonym demonem.

De pokaże mstywa twar

Krasiat zemlu, krasiat wody

Krowli ryczki i pożar.

Pomimo tych słów krytyki utwory Padury cieszyły się na Ukrainie dużą popularnością. Wiele z nich weszło do folkloru i jest traktowanych przez samych Ukraińców jako ich pieśni ludowe. Największą popularność zyskała zwłaszcza ballada Hej, sokoły.

Przypisy

↑ Jan Kozik, Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830–1848, Kraków 1973, s. 43-44.
↑ Равита Ф. (Гавронський Ф.) Фома Падурра (Критический очерк) // Киевская старина. – 1889. – Т.26. – №9. – С.727-751.

Bibliografia

Inglot M., Padurra Tomasz, Polski Słownik Biograficzny, t. 25, s. 13–15.
Inglot M., Tymko Padurra, czyli ziemiański romans z Ukrainą, Ukrajinśkyj Kałendar, 1979, s. 198–202.
Енциклопедія українознавства. Словникова частина. Перевидання в Україні. НТШ, Lwów 1996, tom 5, s. 1922 (w języku ukraińskim)
[М. Л. Гончарук. Коментарі] // Українські поети-романтики. Наукова думка, 1987, s. 546–548 (w języku ukraińskim)
Beauvois D., Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914, Lublin 2005.
Bulzacki K., Polacy i Ukraińcy – trudny rozwód, Wrocław 1997.
Hrycak J., Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Lublin 2000, s. 47–48.
Kozik J., Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830–1848, Kraków 1973.
Niedziela Z., Słowiańskie zainteresowania pisarzy lwowskich w latach 1830–1848, Kraków 1966.

Linki zewnętrzne

[1] Jan Kozik, Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830–1848, Kraków 1973, s. 43-44.

[2] Равита Ф. (Гавронський Ф.) Фома Падурра (Критический очерк) // Киевская старина. – 1889. – Т.26. – №9. – С.727-751.

[1]

[2]