Tomasz Zarycki

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tomasz Zarycki
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

1 marca 1970
Warszawa

Profesor nauk społecznych
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1998 – socjologia
Uniwersytet Śląski

Habilitacja

2009 – socjologia
Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk

Profesura

2018

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Warszawski

Strona internetowa

Tomasz Paweł Zarycki (ur. 1 marca 1970 w Warszawie)[1] – polski socjolog i geograf społeczny, profesor nauk społecznych[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Magisterium uzyskał w 1994 na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego[3]. Stopień doktora (socjologia) uzyskał w 1998 na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego[3]. W 2009 uzyskał habilitację z socjologii w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk[3]. W 2018 r. otrzymał tytuł profesora nauk społecznych[2]. W latach 1995-2000 asystent a następnie adiunkt w EUROREG UW[3]. Od 2000 adiunkt a następnie profesor w Instytucie Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego (ISS UW)[3]. W latach 2012-2020 dyrektor instytutu[4].

Profesor i badacz wizytujący m.in. na Uniwersytecie w Lund (1998); Södertörn University (2000); UCL School of Slavonic and East European Studies (SSEES, 2001-2002); Uniwersytecie Edynburskim (2004); Moskiewskim Państwowym Instytucie Stosunków Międzynarodowych (MGIMO, 2004); Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles (UCLA, 2006-2007); The Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS, 2007); Uniwersytecie Strasburskim (2017); École des hautes études en sciences sociales (EHESS w Paryżu, 2020); Swedish Collegium for Advanced Study (SCAS, 2020-2021); i innych[3].

Członek Komitetu Nauk Socjologicznych PAN w kadencjach 2020-2024 i 2024-2028[5]. W latach 2015-2020 członek Narodowej Rady Rozwoju[6].

Wyróżnienia i stypendia[edytuj | edytuj kod]

Stypendysta m.in. Andrew Mellon Foundation (2004 i 2007), Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (Stypendium START 2000, Stypendium Zagraniczne 2001), Fundacji Kościuszkowskiej (2006-2007), Research Support Scheme (RSS, 1998), Svenska institutet (1998). Laureat stypendium fundacji Tygodnika „Polityka” (2005)[3]. Główny wykonawca szeregu projektów badawczych finansowych przez Narodowe Centrum Nauki (NCN), a wcześniej Komitet Badań Naukowych (KBN), badacz w szeregu międzynarodowych projektów naukowych[3].

Laureat PISA 2023 Bronisław Malinowski Award in the Social Sciences przyznanej przez Polski Instytut Naukowy w Ameryce (PIASA) za książkę „The Polish Elite and Language Sciences: A Perspective of Global Historical Sociology” (Palgrave, 2022)[7].

Praca naukowa[edytuj | edytuj kod]

Prace Zaryckiego odnoszą się do wybranych nurtów socjologii historycznej, analizy dyskursu, badań nad elitami a także geografii społecznej, teorii zależności i geografii wyborczej a także kartografii teoretycznej[3]. Dotyczą m.in. relacji centro-peryferyjnych, analizy postkolonialnej i dyskursów orientalistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, teorii Bourdieu oraz roli inteligencji wśród elit[8][9].

Model stosunków centro-peryferyjnych[edytuj | edytuj kod]

Jedną z głównych koncepcji rozwijanych przez Zaryckiego jest idea przestrzennych hierarchii władzy między obszarami centrum i peryferiami, które związane są z różnicami w zasobach i uprzywilejowaniu różnych rodzajów kapitałów (ekonomicznego, społecznego, kulturowego)[10].

Podstawową rolę odgrywa kapitał ekonomiczny - i jego silna koncentracja w obszarach centrum zapewnia im dominację nad mniej zasobnymi w ten rodzaj kapitału peryferiami[10]. Peryferie chroniąc się przed nadmierną władzą centrów przyjmują strategię wspierania innych rodzajów kapitałów (np. dowartościowując kapitał polityczny - podtyp kapitału społecznego, lub w szczególny sposób uprzywilejowując kapitał kulturowy)[10]. Przykładem kraju, w którym kompensacyjną rolę wobec kapitału ekonomicznego przyjmuje kapitał polityczny, jest Rosja[10]. W Polsce w tej roli uprzywilejowany jest kapitał kulturowy (stąd też silna rola inteligencji w polskich elitach[10]).

Ponieważ lokalne hierarchie nieekonomicznych kapitałów nie zmieniają faktu, że centra dominują nad peryferiami kapitałem ekonomicznym, w krajach peryferyjnych tworzy się napięcie społeczne związane z możliwością oparcia statusu społecznego na kryteriach centrum lub na kryteriach lokalnych[10]. Stąd też częsty podział peryferyjnych elit na orientację "procentrową" i "antyperyferyjną" lub "properyferyjną" i "antycentrową"[11].

Geografia wyborcza[edytuj | edytuj kod]

Zarycki zaproponował szereg interpretacji polskiej geografii wyborczej. W szczególności analizował ją jako przestrzeń wielowymiarową, której strukturę wiązał ze strukturą podziałów politycznych (cleavages) w Polsce[12]. Wskazywał, że w różnych wymiarach może być ona uważana wykształconą przez następujące w kolejnych falach procesy historyczne o charakterze politycznym, kulturowym, społecznym, jak i ekonomicznym[13]. Porównywał z geografiami wyborczymi krajów ościennych[14]. Jak argumentował w swoich pracach, interpretacje polskiej geografii wyborczej pozostają różnorodne a ich odmienności wiązać można z różnymi orientacjami politycznymi[15]. W swoich analizach Zarycki wskazywał na bardzo wysoki poziom stabilności struktur polskiej geografii wyborczej, który kontrastuje z dużą niestabilnością polskiej sceny politycznej[16].

"Ideologie wschodniości"[edytuj | edytuj kod]

"Ideologie wschodniości" (ideologies of easteness)[17] to tytuł angielskojęzycznej książki Zaryckiego z 2014 w której analizuje różne sposoby zmagania się w Europie Środkowej z orientalizmem którego to region (jak i poszczególne kraje a nawet cześci krajów) jest ofiarą jak i sprawcą. Orientalizm ten określał mianem stygmatu "wschodniości" wskazując na różne sposoby jego kompensacji i strategie ucieczki. Wymieniał m.in. takie strategie wyparcia wschodniości jak wiktymizacja (przyjmowanie tożsamości ofiary), czy także przeniesienia stygmatu wschodniości na kraje regiony położone jeszcze bardziej na wschód. Rozważał też czy możliwe jest zastosowanie do opisu tych osobliwości polskiej polityki i historii teorii post-kolonialnej. Badał też jak używana jest ona przez innych polskich naukowców i wskazał na systematyczne różnice jej użycia związane z orientacjami politycznymi[17].

Dualizm nauk społecznych na peryferiach[edytuj | edytuj kod]

Szereg prac Zaryckiego odnosi się do socjologicznej analizy rozwoju nauk społecznych w perspektywie historycznej[18]. W szczególności wskazywał on że w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, które uważać można w myśl teorii zależności, za peryferyjne, wyraźny jest obecnie dualny charakter system nauki[19]. Z jednej strony istnieje lokalny (narodowy) pod-system nauki, który zorientowany jest głównie na krajowych odbiorców, zasilany przez krajowe zasoby instytucjonalne i finansowe. Z drugiej strony można wskazać na pod-system mający głównie zagraniczny, globalny punktu odniesienia, który korzysta też znacznie częściej od pierwszego z międzynarodowego finansowania. Pierwszy z tych systemów zwrócony jest głównie do odbiorców krajowych, często nie tylko akademickich, ale także tych ze świata mediów czy polityki. Drugi komunikuje się głównie z międzynarodową społecznością naukową i orientuje się na jej kryteria oceny prestiżu i wartości naukowej. Analizy Zaryckiego śledzą przemiany polskich nauk społecznych od XIX wieku próbując wpisywać je w szerszy kontekst zależności międzynarodowych i imperialnych[20].

Interpretacje historyczne roli społecznej polskiej inteligencji[edytuj | edytuj kod]

Zarycki rozwija od dłuższego czasu socjologiczny model historycznie ugruntowanej interpretacji polskiej inteligencji na tle międzynarodowym[21]. Analizuje m.in. miejsce inteligencji w polskich elitach i jej relacje z konkurencyjnymi wobec niej w różnych okresach klasami (warstwami), m.in. arystokracji, ziemiaństwa, burżuazji czy nomenklatury komunistycznej[22]. Analizy socjologiczne Zaryckiego nawiązują do paradygmaty strukturalnego w socjologii (w szczególności teorii P.Bourdieu), i prowadzą go do tezy o ciągle dominującej roli inteligenckich elit w polskim polu władzy[23].

Wybrane publikacje książkowe[edytuj | edytuj kod]

  • Nowa przestrzeń społeczno-polityczna Polski (1997)[12]
  • Region jako kontekst zachowań politycznych (2002)[24]
  • Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji (2008)[21]
  • Peryferie. Nowe ujęcie symbolicznych zależności centro-peryferyjnych (2009)[25]
  • Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe (2014)[17]
  • Gra peryferyjna. Polska politologia w globalnym polu nauk społecznych (razem z Tomaszem Warczokiem, 2016)[19]
  • Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej (razem z Rafałem Smoczyńskim, 2017)[22]
  • The Polish Elite and Language Sciences. A Perspective of Global Historical Sociology (2022)[20]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Marek Jerzy Minakowski, Tomasz Paweł Zarycki, [w:] Wielka Genealogia Minakowskiego [online], sejm-wielki.pl, 9 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-09] (pol.).
  2. ↑ a b Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydent Andrzej Duda wręczył nominacje profesorskie [online], www.prezydent.pl, 1 listopada 2018 [dostęp 2022-12-09] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h i Tomasz Zarycki, Curriculum Vitae [online], iss.uw.edu.pl [dostęp 2024-02-06] (pol.).
  4. ↑ Instytut Studiów Społecznych im. Profesora Roberta ZajoncaUW, Historia [online], iss.uw.edu.pl [dostęp 2022-12-19] (pol.).
  5. ↑ PAN: Skład Komitet Socjologii PAN. 2024-01-06. [dostęp 2024-02-06]. (pol.).
  6. ↑ Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydent powołał Narodową Radę Rozwoju [online], www.prezydent.pl, 16 października 2015 [dostęp 2022-12-09] (pol.).
  7. ↑ PIASA: 2023 PIASA AWARDS ANNOUNCEMENTS. 2024-01-06. [dostęp 2024-02-06]. (ang.).
  8. ↑ Paul Vickers, Orientalising Eastern Europe: The "semi-periphery" as object and producer of orientalist discourse, „KULT_online. Review Journal for the Study of Culture”, 41, 2015, DOI: 10.22029/ko.2015.875, ISSN 1868-2855.
  9. ↑ Ruth McKenna, Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe, „Slovo”, 26 (2), 2014, s. 32-33.
  10. ↑ a b c d e f Tomasz Zarycki, Interdyscyplinarny model stosunków centro-peryferyjnych. Propozycje teoretyczne, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1 (27), 2007, s. 5-26, ISSN 1509-4995.
  11. ↑ Tomasz Zarycki, Politics in the Periphery: Political Cleavages in Poland Interpreted in their Historical and International Context, „Europe-Asia Studies”, 52 (5), 2000, s. 851-873, DOI: 10.1080/713663091.
  12. ↑ a b Tomasz Zarycki, Nowa przestrzeń społeczno-polityczna Polski, Warszawa: EUROREG UW, 1997, ISBN 978-83-905393-8-6.
  13. ↑ Tomasz Zarycki, The Electoral Geography of Poland: Between Stable Spatial Structures and Their Changing Interpretations, „Erdkunde”, 69 (2), 2015, s. 107–124, ISSN 0014-0015, JSTOR: 24585780.
  14. ↑ Tomasz Zarycki, The New Electoral Geography of Central Europe [online], www.researchgate.net [dostęp 2024-02-06] (ang.).
  15. ↑ Tomasz Zarycki, History and regional development. A controversy over the ‘right’ interpretation of the role of history in the development of the Polish regions, „Geoforum”, 38 (3), Post Communist Transformation, 2007, s. 485–493, DOI: 10.1016/j.geoforum.2006.11.002, ISSN 0016-7185 [dostęp 2024-02-19].
  16. ↑ Tomasz Zarycki, Andrzej Nowak, Hidden dimensions: the stability and structure of regional political cleavages in Poland, „Communist and Post-Communist Studies”, 33 (3), 2000, s. 331–354, DOI: 10.1016/S0967-067X(00)00010-6, ISSN 0967-067X [dostęp 2024-02-19] (ang.).
  17. ↑ a b c Tomasz Zarycki, Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe, Londyn, Nowy Jork: Routledge, 2014, ISBN 978-0-415-62589-0.
  18. ↑ Agnieszka Kolasa-Nowak, Marta Bucholc, Historical Sociology in Poland: Transformations of the Uses of the Past, „East European Politics and Societies: and Cultures”, 37 (1), 2023, s. 3–29, DOI: 10.1177/08883254211057908, ISSN 0888-3254 [dostęp 2024-02-19] (ang.).
  19. ↑ a b Tomasz Warczok, Tomasz Zarycki, Gra peryferyjna. Polska politologia w globalnym polu nauk społecznych, Warszawa: Scholar, 2016, ISBN 978-83-738-3801-7.
  20. ↑ a b Tomasz Zarycki, The Polish Elite and Language Sciences. A Perspective of Global Historical Sociology, Cham: Palgrave Macmillan, 2022, DOI: 10.1007/978-3-031-07345-8, ISBN 978-3-031-07344-1.
  21. ↑ a b Tomasz Zarycki, Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008, DOI: 10.31338/uw.9788323517016, ISBN 978-83-235-1701-6.
  22. ↑ a b Rafał Smoczyński, Tomasz Zarycki, Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej, Warszawa: Scholar, 2017, ISBN 978-83-7383-831-4.
  23. ↑ Tomasz Zarycki, Tomasz Warczok, Hegemonia inteligencka: kapitał kulturowy we współczesnym polskim polu władzy — perspektywa „długiego trwania”, „Kultura i Społeczeństwo”, 2014 (4), 2014, s. 27-49, ISSN 0023-5172.
  24. ↑ Tomasz Zarycki, Region jako kontekst zachowań politycznych, Warszawa: Scholar, 2002, ISBN 978-83-88495-82-3.
  25. ↑ Tomasz Zarycki, Peryferie. Nowe ujęcie symbolicznych zależności centro-peryferyjnych, Warszawa: Scholar, 2009, ISBN 978-83-7383-365-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tomasz_Zarycki&oldid=72930872”