Traktat londyński (1915)
Traktat londyński (układ londyński) – tajne porozumienie zawarte w Londynie 26 kwietnia 1915 roku, podczas I wojny światowej, przez reprezentantów Wielkiej Brytanii, Francji, Rosji oraz Włoch, na mocy którego neutralne wówczas Włochy zobowiązały się w ciągu miesiąca przystąpić do wojny po stronie Ententy, w zamian za obietnice uzyskania zdobyczy terytorialnych[1][2].
3 sierpnia 1914 roku, po wypowiedzeniu przez Niemcy wojny Rosji i Francji Włochy ogłosiły neutralność. Wprawdzie związane były one z Niemcami i Austro-Węgrami trójprzymierzem, pakt ten miał jedynie charakter obronny, a Włosi za agresora w konflikcie uznali Austriaków. Wkrótce podjęte zostały negocjacje, prowadzone potajemnie, równolegle z obiema stronami, w sprawie ewentualnego przystąpienia do wojny. Kulminacją rozmów było podpisanie układu z państwami Ententy, które zaoferowały Włochom znaczne nabytki terytorialne kosztem Austro-Węgier[2][3].
Traktat przewidywał, że do Włoch przyłączone zostaną Trydent, Górna Adyga (Tyrol Południowy), Triest, Gorycja, Istria, fragment Dalmacji, szereg wysp na Adriatyku oraz albański port Wlora[2][4]. Sama Albania miała zostać podzielona między Serbię, Czarnogórę i Grecję, a z pozostałej, środkowej części kraju utworzony miał zostać włoski protektorat[1]. Włochy miały mieć stosowny udział w podziale kolonii niemieckich w Afryce[5], a w przypadku podziału terytorium Imperium Osmańskiego, otrzymałyby również Antalyę. Traktat potwierdzał także prawa Włochów do Dodekanezu i Libii, zdobytych przez nich podczas wojny włosko-tureckiej (1911–1912)[4].
Sygnatariuszami traktatu byli brytyjski minister spraw zagranicznych Edward Grey, ambasador Francji w Wielkiej Brytanii Paul Cambon, ambasador Rosji Aleksander Benckendorff oraz ambasador Włoch Guglielmo Imperiali[3].
23 maja 1915 roku, zgodnie z postanowieniami traktatu, Włochy wypowiedziały wojnę Austro-Węgrom, a następnego dnia zerwały stosunki dyplomatyczne z Niemcami (wypowiedzenie wojny nastąpiło 28 sierpnia 1916 roku)[3][5]. Traktat wyszedł na jaw w 1917 roku za sprawą bolszewików, którzy ujawnili go wkrótce po zdobyciu władzy w Rosji w wyniku rewolucji październikowej[4].
Podczas konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku zapisom traktatu sprzeciwił się prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson, m.in. jako sprzecznym z zasadą samostanowienia narodów[6]. W rezultacie wiele zawartych w nim obietnic nie zostało zrealizowanych. Sytuacja ta, określana mianem „kalekiego zwycięstwa” (vittoria mutilata), doprowadziła do wzrostu nastrojów imperialistycznych we włoskim społeczeństwie i była jedną z przyczyn dojścia do władzy w tym kraju faszystów[1][5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Ryan Moore: The Secret Treaty of London. [w:] Worlds Revealed: Geography & Maps at the Library of Congress [on-line]. Library of Congress. [dostęp 2017-08-28]. (ang.).
- ↑ a b c This Day in History: Allies sign Treaty of London. History. [dostęp 2017-08-28]. (ang.).
- ↑ a b c (Secret) Treaty between Italy and the Entente Powers, London, 26 April 1915. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Serbii. [dostęp 2017-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-26)]. (ang.).
- ↑ a b c Jacques Leclerc: Pacte de Londres du 26 avril 1915. [w:] L’aménagement linguistique dans le monde [on-line]. CEFAN, Université Laval. [dostęp 2017-08-28]. (fr.).
- ↑ a b c londyński układ, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-08-28].
- ↑ This Day in History: Discussion of Italian claims begins at Paris peace conference. History. [dostęp 2017-08-28]. (ang.).