Tłustosz zielonobrzuchy
| Stagonomus venustissimus | |||
| (Schrank, 1776) | |||
_-_(imago),_Elst_(Gld),_the_Netherlands.jpg) Imago | |||
_-_(nymph),_Elst_(Gld),_the_Netherlands.jpg) Larwa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
tłustosz zielonobrzuchy | ||
| Synonimy | |||
| |||
Tłustosz zielonobrzuchy[1] (Stagonomus venustissimus) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny tarczówkowatych. Zamieszkuje zachodnią i środkową część Palearktyki. Żeruje na jasnotowatych.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1775 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Cimex melanocephalus[2]. Nazwa ta okazała się być jednak młodszym homonimem nazwy użytej w 1767 roku przez Karola Linneusza[3], w związku z czym w 1904 roku George Willis Kirkaldy nadał gatunkowi nowy epitet w kombinacji Eysarcoris fabricii[4]. Wcześniej jednak, w 1776 roku gatunek ten opisany został niezależnie przez Franza de Paulę von Schranka pod nazwą Cimex venustissimus[5], stąd ten epitet uznaje się za ważny. W wieku XX i na początku wieku XXI gatunek ów klasyfikowano w rodzaju Eysarcoris (tłustosz). W 2019 roku został on jednak przez Marcosa Roca-Cusachsa i Sunghoon Junga przeniesiony na podstawie morfologiczno-molekularnej analizy filogenetycznej do rodzaju Stagonomus (oczatnica)[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]_(Woundwort_Shieldbug)_-_(imago),_Elst_(Gld),_the_Netherlands_-_3.jpg)
Pluskwiak o dość krępym, w zarysie krótko-owalnym ciele długości od 5 do 6 mm. W ubarwieniu jego przeważa kolor żółtobrązowy lub szarobrązowy, najczęściej z odcieniem zielonym, zawsze z gęstym punktowaniem czarnobrązowego lub czarnego koloru. Na głowie występuje wyłącznie lub niemal wyłącznie czerń, często z metalicznym połyskiem purpurowym lub zielonym. Nadustek jest zbliżony długością do policzków. Czułki buduje pięć członów, z których trzy pierwsze są jasne, a dwa ostatnie czarne, co najwyżej wąsko rozjaśnione u podstaw. Przedplecze ma przednią krawędź przy głowie głęboko, kanciasto wykrojoną. Boczne krawędzie przedplecza w przedniej połowie są niemal proste, a jego boczne kąty są zaokrąglone i nie wystają poza nasady półpokryw, co odróżnia go od tłustosza zielarza. Na przedzie przedplecza leżą rozległe, czarne plamy, często z metalicznym połyskiem purpurowym lub zielonym. Krótsza od przykrywki półpokryw tarczka ma w części nasadowej dużą, półokrągłą plamę czarną, często metalicznie połyskującą, natomiast w części wierzchołkowej nie ma czarnej plamki. Półpokrywy mają zakrywki wystające poza szczyt odwłoka, bezbarwne do brązowawych. Na śródpiersiu znajduje się żeberko między odnóżami. Barwa odnóży jest jasna z ciemnym plamkowaniem ud i punktowaniem goleni. Listewka brzeżna odwłoka jest naprzemiennie czarno i jasno plamkowana. Spód odwłoka jest niemal jednobarwnie czarny lub czarnofioletowy, tylko przy bocznych krawędziach sternitów miewa wąskie rozjaśnienia[7].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Owad ten zasiedla zarośla, polany, lasy i ich pobrzeża, parki, ogrody i żywopłoty[1]. Zwykle wybiera miejsca bardziej zacienione i wilgotniejsze niż tłustosz zielarz, będąc też mniej ciepłolubnym od niego[8], ale spotykany jest również w miejscach ciepłych i nasłonecznionych[7]. Występuje od nizin po niższe góry, w Alpach dochodząc do rzędnych 1200 m n.p.m.[8] Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi soki z roślin należących do jasnotowatych[7][8], w tym z rodzajów: czyściec, jasnota, klinopodium, mierznica, poziewnik i szanta[8]. Aktywne osobniki spotyka się od wiosny do końca października. Okres rozrodczy przypada na wiosnę. Osobniki dorosłe nowego pokolenia pojawiają się od połowy sierpnia i są stadium zimującym[7][8].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii oraz europejskich części Rosji i Turcji[9][6][10]. W Afryce Północnej podawany jest z Maroka, Algierii i Tunezji. W Azji notowany jest z Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Jordanii, Izraela i Iranu[10][6]. W Polsce jest owadem spotykanym nieczęsto i głównie na południu kraju[1][7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Stagonomus venustissimus – Tłustosz zielonobrzuchy. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-08-28].
- ↑ J.C. Fabricius: Systema entomologiae, sistens insectorum classes, ordines, genera, species, adjectis synonymis, locis, descriptionibus, observationibus. Flensburgi et Lipsiae: Officina Libraria Kortii, 1775, s. 716.
- ↑ C. Linnaeus: Systema Naturae, Editio duodecima, reformata. Holmiae: Salvii, 1767.
- ↑ G.W. Kirkaldy. Bibliographical and nomenclatorial notes on the Hemiptera. „Entomologist”. 37 (3), s. 279-283, 1904.
- ↑ F. von P. Schrank: Beyträge zur Naturgeschichte. Leipzig: Fritsch, 1776, s. 80.
- ↑ a b c Marcos Roca-Cusachs, Sunghoon Jung. Redefining Stagonomus Gorski based on morphological and molecular data (Pentatomidae: Eysarcorini). „Zootaxa”. 4658 (2), s. 368–374, 2019. DOI: 10.11646/zootaxa.4658.2.10.
- ↑ a b c d e Jerzy A. Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 14: Tarczówkowate - Pentatomidae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2000. ISBN 83-88518-05-4.
- ↑ a b c d e Ekkehard Wachmann, Albert Melber, Jürgen Deckert: Wanzen. Band 4: Pentatomomorpha II: Pentatomoidea: Cydnidae, Thyreocoridae, Plataspidae, Acanthosomatidae, Scutelleridae, Pentatomidae. (= Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise. 81. Teil). Goecke & Evers, Keltern, 2008. ISBN 978-3-937783-36-9.
- ↑ Eysarcoris venustissimus (Schrank, 1776). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-08-28].
- ↑ a b Berend Aukema (red.): Stagonomus venustissimus (Schrank, 1776). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-08-28].