Ulica Frascati w Warszawie
| Śródmieście Południowe | |||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Frascati przy ul. Senackiej, widok w kierunku wschodnim | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||
 52°13′38,8″N 21°01′37,1″E/52,227444 21,026972
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Frascati – ulic w dzielnicy Śródmieście w Warszawie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica powstała około 1779, gdy Kazimierz Poniatowski założył przy al. Na Skarpie ogród „Na Górze” nazwany potem Frascati. Nowa ulica miała być drogą dojazdową do drewnianego budynku mieszkalnego, niegdysiejszej austerii, a będącego częścią zabudowy wspomnianego ogrodu. Po północnej stronie ul. Książęcej również dla Poniatowskiego powstał inny ogród – „Na Książęcem” (obecnie park na Książęcem).
Autorem projektu założenia ogrodu „Na Górze” był Szymon Bogumił Zug; on także zaprojektował przebudowany potem pałacyk znajdujący się dziś przy al. Na Skarpie – Biały Pałacyk na Frascati. Ogród zmienił właściciela już w 1800. Jego nowy posiadacz, Dominik Hieronim Radziwiłł wydzierżawił ogród francuskiemu restauratorowi Szymonowi Chovotowi, który urządził tu ogród rozrywki zwany Frascati[1].
Od 1815 aleja Frascati weszła w skład rezydencji Nikołaja Nowosilcowa; powstały wtedy zachowane do dziś przy ul. Wiejskiej kordegardy. W latach 1873-87 dla ówczesnego właściciela posiadłości, Władysława Branickiego (syna Aleksandra Branickiego) pod nr. 22 powstał pałac projektowany przez Leandra Marconiego, przypisany też numeracji al. Na Skarpie. Pałac otoczył ogród zimowy; w latach 1871−1898 zaprojektował go na nowo ogrodnik Józef Striche, sadząc w nim około 200 odmian drzew.
Na miejscu istniejącej dawniej loży masońskiej Braniccy utworzyli Muzeum Zoologiczne; w ich posiadaniu Frascati pozostawało około 60 lat.
Nazwa ulicy została nadana uchwałą Rady Miejskiej Warszawy z dnia 27 września 1926[2].
Po 1925 pałacowy ogród został rozparcelowany; na jego terenie wzniesiono w 1934 według projektu Zdzisława Mączeńskiego gmach Izby Przemysłowo-Handlowej (pod adresem ul. Wiejska 10) oraz kilka willi mieszkalnych, projektowanych przez wybitnych architektów, takich jak Jerzy Gelbard i Roman Sigalin, Bohdan Lachert i Józef Szanajca; Józef Handzelewicz zaprojektował pod nr. 12 własną willę. Pod nr. 4 katowicki architekt Karol Schayer wzniósł willę Chmielewskich − wybitne dzieło architektury inspirowane pięcioma zasadami Le Corbusiera.
W latach trzydziestych XX wieku wytyczono nowe przecznice Frascati: ulice Francesca Nulla i Marii Konopnickiej; szybko też zabudowano je luksusowymi, nowoczesnymi kamienicami. W 1934 alei ogrodowej nadano oficjalnie nazwę aleja Frascati. Ulicę uregulowano i wybrukowano, zaś dawny pałac Branickich stał się siedzibą Poselstwa Rumunii; w późniejszym okresie − Ambasady Francji. Przy północnej części ulicy utworzono trójboczny zieleniec, na którym w lutym 1939 odsłonięto pomnik Francesca Nulla dłuta Gianniego Remuzzi, dar Bergamo, rodzinnego miasta bohatera[3]. Pozostały fragment Frascati ozdobiły zadrzewione klomby. Ustawiono też nowoczesne, betonowe latarnie.
W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku skwer przy ulicy zamieniono w cmentarz, na którym chowano ofiary niemieckich bombardowań[4][5].
Zabudowa ulicy spłonęła w 1944. Po wojnie odbudowano ją z wprowadzeniem licznych zmian. Szczególnie przekształcono Apartment House, dawną willę Chmielewskich pod nr. 4, niszcząc tym samym najciekawszy architektonicznie obiekt przy ulicy. Wypalone ruiny pałacu Branickich rozebrano około 1946.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 92. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Uchwała Rady Miejskiej z dnia 27 września 1926 r. w sprawie nazw ulic w Cytadeli i w mieście. „Dziennik Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy”. nr 67/68, s. 1-3, 1926-10-20.
- ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", s. 35. ISBN 83-7005-211-8.
- ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 50. ISBN 978-83-240-1057-8.
- ↑ Izabella Maliszewska, Stanisław Maliszewski: Śródmieście Południowe. Warszawskie Termopile 1944. Warszawa: Fundacja „Wystawa Warszawa Walczy 1939-1945”, s. 11. ISBN 83-87545-42-2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 3. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 157. ISBN 83-906629-2-2.