Józef Szanajca

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Szanajca
Ilustracja
Popiersie w Warszawie
Data i miejsce urodzenia

17 marca 1902
Lublin

Data i miejsce śmierci

24 września 1939
Płazów

Narodowość

polska

Alma Mater

Politechnika Warszawska

Dziedzina sztuki

architektura

Epoka

modernizm

Ważne dzieła

Józef Szanajca (ur. 17 marca 1902 w Lublinie, zm. 24 września 1939 pod Płazowem)[1] – polski inżynier architekt, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej architektury modernistycznej. Reprezentował kierunek funkcjonalno-konstruktywistyczny. Propagator nowoczesnej estetyki architektonicznej, alternatywnej w stosunku do tradycji klasycznej i dworkowo-szlacheckiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Józef Szanajca był synem lubelskiego aptekarza, Ludwika Szanajcy i Marii Szczurkowskiej[2]. Ukończył Szkołę Handlową Zgromadzenia Kupców Miasta Lublina i tam zdał w 1919 roku maturę[3]. Potem wyjechał na studia na Politechnice Warszawskiej.

Szanajca w okresie międzywojennym był członkiem grupy architektonicznej Praesens[4]. Był zwolennikiem funkcjonalizmu i konstruktywizmu w architekturze oraz idei Bauhausu. W 1927 ukończył Politechnikę Warszawską. Filister Polskiej Korporacji Akademickiej Welecja. W latach 1929-1939 pracował jako st. asystent w Katedrze Projektowania Hal Przestrzennych PW. 1929-1933 był projektantem w ZUS, a od 1935 do 1939 rzeczoznawcą Towarzystwa Kredytowego m. Warszawy. Współpracował na stałe (od 1926) z Bohdanem Lachertem, i dorywczo ze Stanisławem Brukalskim, Lechem Niemojewskim i Włodzimierzem Winklerem[5].

Ze względu na wadę kręgosłupa nie został zmobilizowany w 1939, ale jako ochotnik zgłosił się na kierowcę wojskowego i poległ 24 września 1939 r. w okolicy Płazowa pod Tomaszowem Lubelskim[6]. Pochowany w Rudzie Różanieckiej, a następnie w zbiorowej mogile wojskowej w Zamościu (Rotunda Zamojska)[7].

W 2015 r. nakładem wydawnictwa Czarne ukazała się biografia Józefa Szanajcy (wspólnie z Bohdanem Lachertem) autorstwa Beaty Chomątowskiej pt. Lachert i Szanajca. Architekci awangardy[8].

Dyplomy i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Polski pawilon na Wystawie Światowej w Paryżu, 1937

Spośród projektów przy których współpracował wyróżnionych zostało nagrodami: pierwszą – 17, drugą – 10, trzecią – 4 czwartą – 3. Zakupionych zostało siedem a „wzmiankę zaszczytną” przyznano jednej pracy.

Główne dzieła[edytuj | edytuj kod]

Prace dla Warszawy:

  • dom mieszkalny BGK przy Frascati 3,
  • dom mieszkalny Państwowego Zakładu Emerytalnego i szpital PCK na Solcu,
  • wille na Saskiej Kępie i Żoliborzu.
  • współautor pawilonu polskiego na wystawie w Paryżu 1937 (z B. Pniewskim, S. Brukalskim, B. Lachertem).

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Ulica i popiersie na warszawskiej Pradze-Północ[9].

W 2016 z inicjatywy Stowarzyszenia ŁADna Kępa ustanowiona została Nagroda im. Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy Najlepsza architektura Saskiej Kępy[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 828. ISBN 83-01-08836-2.
  2. Chomątowska ↓, s. 18.
  3. Chomątowska ↓, s. 19.
  4. Chomątowska ↓, s. 106.
  5. St. Łoza: Architekci i Budowniczowie w Polsce. Warszawa: 1954.
  6. Chomątowska 2014 ↓, s. 243.
  7. Beata Chomątowska: Józef Szanajca - architekt awangardy. Beata Chomątowska szuka jego lubelskich śladów. wyborcza.pl, 2018-05-02. [dostęp 2019-04-14].
  8. Lachert i Szanajca, czarne.com.pl [dostęp 2022-06-02].
  9. Chomątowska 2014 ↓, s. 303-305.
  10. Tomasz Urzykowski: Saska Kępa. Nagrody dla najlepszych inwestycji [GALERIA]. wyborcza.pl, 2016-06-16. [dostęp 2016-06-17].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Beata Chomątowska: Lachert i Szanajca. Architekci awangardy. Wyd. 1. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015. ISBN 978-83-7536-837-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]