Kazimierz Poniatowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kazimierz Poniatowski
Ilustracja
Kazimierz Poniatowski na obrazie z 2 poł. XVIII wieku
Herb
Poniatowski I
Rodzina

Poniatowscy herbu Ciołek

Data urodzenia

15 września 1721

Data i miejsce śmierci

13 kwietnia 1800
Warszawa

Ojciec

Stanisław Poniatowski

Matka

Konstancja Czartoryska

Żona

Apolonia Ustrzycka

Dzieci

Stanisław Poniatowski
Katarzyna Poniatowska
Konstancja Poniatowska

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów)
Multimedia w Wikimedia Commons

Kazimierz Poniatowski herbu Ciołek (ur. 15 września 1721, zm. 13 kwietnia 1800 w Warszawie) – generał-lejtnant wojsk koronnych w 1752 roku, podkomorzy nadworny koronny w latach 1742–1773, komendant gwardii konnej koronnej w latach 1761–1773[1], bibliofil i kolekcjoner[2], starosta spiski, stryjski, tyszowiecki, rycki, szadowski, lubelski, starosta sokalski w 1752 roku[3], wójt stojanowski.

Po uzyskaniu tytułu książęcego używał herbu Poniatowski I.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Stanisława i Konstancji Czartoryskiej. Brat Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Związany z „Familią” Czartoryskich, w 1742 mianowany podkomorzym wielkim koronnym. Stał się głośnym z powodu pojedynków ze swym przeciwnikiem politycznym Adamem Tarłą (1744). W pierwszym pojedynku, gdy Tarło zabił jego konia, niezbyt odważny Poniatowski poddał się. Pod naciskiem swej matki musiał jednak przystąpić do pojedynku powtórnie – 16 marca 1744 na Marymoncie, w obecności zbrojnego tłumu stronników Czartoryskich. Tarło zginął, jednak twierdzono, że zabił go nie Poniatowski, lecz major saski Korff. Wywołało to wielkie oburzenie szlachty małopolskiej i obawy przed wybuchem wojny domowej. Poseł ziemi zakroczymskiej na sejm 1744 roku. W 1746 roku odbywał karę lekkiego więzienia za udział w pojedynku. Był posłem ziemi różańskiej na sejm 1746 roku[4]. Wybrany komisarzem województwa podolskiego na Trybunał Skarbowy Koronny w Radomiu 1748 roku. Poseł ziemi zakroczymskiej na sejm 1748 roku[5]. Komisarz mazowiecki na Trybunał Skarbowy Koronny w Radomiu w 1749 roku[6]. Był posłem na sejm 1762 roku[7].

Konsyliarz konfederacji Czartoryskich w 1764 roku[8], poseł na sejm konwokacyjny (1764) z województwa bełskiego[9]. W 1764 roku podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa bełskiego, poseł bełski na sejm elekcyjny[10]. Był deputatem do pactów conventów. Poseł na sejm koronacyjny 1764 roku z województwa bełskiego[11]. Komisarz z rycerstwa w Komisji Wojskowej Koronnej w latach 1765-1770[12].

W 1765 dla Henrietty Lullier, faworyty swojego brata Stanisława Augusta Poniatowskiego kupił za 39 000 złp posesję przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, na której wzniósł dwupiętrową kamienicę. Szybko miejsce to stało się najmodniejszym domem publicznym w stolicy.

W 1766 roku był posłem na Sejm Czaplica z województwa bełskiego[13]. W pierwszych latach panowania swego królewskiego brata usiłował stworzyć niezależne od Czartoryskich stronnictwo królewskie. Był członkiem konfederacji radomskiej 1767 roku[14]. W załączniku do depeszy z 2 października 1767 roku do prezydenta Kolegium Spraw Zagranicznych Imperium Rosyjskiego Nikity Panina, poseł rosyjski Nikołaj Repnin określił go jako posła właściwego dla realizacji rosyjskich planów na sejmie 1767 roku za którego odpowiada król, poseł ziemi zakroczymskiej na sejm 1767 roku[15]. 23 października 1767 roku wszedł w skład delegacji Sejmu, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej[16]. Miał ambicję zostania hetmanem wielkim koronnym, w tym celu na sejmie 1768 r. wysunął projekt reorganizacji wojska polskiego autoramentu.

Wiosną 1769 oddział konfederatów barskich, dowodzony przez Józefa Bierzyńskiego podjął nieudaną próbę opanowania zamku w Starej Lubowli, pozostającego w rękach Kazimierza Poniatowskiego. Ten poprosił wówczas Austriaków o zajęcie starostwa spiskiego[17].

Po I rozbiorze wycofał się z życia politycznego, sprzedał w 1773 godność podkomorzego i oddał się zabawom i hulankom, zyskując u współczesnych opinię „najlubieżniejszego człowieka” i „największego próżniaka”, który „całe szczęście życia położył w marnowaniu czasu”. W 1775 za pożyczenie Rzeczypospolitej 714 000 złotych, otrzymał na własność starostwo szadowskie na Żmudzi warte wówczas 6 mln złp. W latach 1772–1780 założył wspaniały kompleks pałacowo-ogrodowy „Na Książęcem” w warszawskiej jurydyce Solec (proj. Szymon Bogumił Zug).

W 1744 został kawalerem Orderu Orła Białego. W 1765 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[18].

Został pochowany na cmentarzu obok ujazdowskiego kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Anny i św. Małgorzaty na terenie obecnego Belwederu[19]. Po zamknięciu cmentarza w 1818 jego szczątki przeniesiono do podziemi kościoła św. Krzyża[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tomasz Ciesielski, Generałowie wojska koronnego w latach 1717-1763, w: Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura - urzędy - prawo - finanse, Zabrze 2011, s. 463.
  2. ↑ Wiesław Bondyra, Reprezentacja sejmowa Rusi Czerwonej w czasach saskich, Lublin 2005, s. 30.
  3. ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo sokalskie wraz z Apolonią Ustrzycką, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 264.
  4. ↑ Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.II. Dyaryusz sejmu z r.1746. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1912, s. 240.
  5. ↑ Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.I. Dyaryusz sejmu z r.1748. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII i Diarium comitiorum anni 1748 wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1911, s. 305.
  6. ↑ biogram z XVII tomu Polskiego Słownika Biograficznego autorstwa Zofii Zielińskiej
  7. ↑ Diarjusz tego co się działo w Warszawie, podczas sejmu 1762 roku za króla Augusta III. w: Zrzódła [sic!] do dziejów Polskich, t. II, Wilno 1844, s. 83.
  8. ↑ Konfederacya Generalna Koronna Po doszłym Seymie Convocationis Zaczęta w Warszawie Dnia 23. Czerwca Roku Pańskiego 1764. Ręką J. O. Xcia Jmci Prymasa Korony Polskiey [...] Stwierdzona, s. 5.
  9. ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 92.
  10. ↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 80.
  11. ↑ Ludwik Zieliński, Pamiątki historyczne krajowe, Lwów 1841, s. 27.
  12. ↑ Antoni Sozański, Imienne spisy osób duchownych, świeckich i wojskowych, które w pierwszych ośmiu latach panowania króla Stanisława Poniatowskiego od 1764-1772 r. w rządzie lub przy administracyi Rzeczypospolitéj udział brały [...]. Cz. 1, Tablice i rejestr, Kraków 1866, s. 10.
  13. ↑ Dyaryusz seymu walnego ordynaryinego odprawionego w Warszawie roku 1766 ..., brak paginacji
  14. ↑ Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 226.
  15. ↑ Носов Б. В. Установление российского господства в Речи Посполитой. 1756–1768 гг. Moskwa, 2004, s. 667.
  16. ↑ Volumina Legum t. VII, Petersburg 1860, s. 244-248.
  17. ↑ Władysław Konopczyński, Józef Bierzyński, w: Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1936, t. II, s. 86
  18. ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława, Warszawa 2006 s. 177.
  19. ↑ a b Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 404. ISBN 83-06-00089-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Poniatowski&oldid=69015063”