Przejdź do zawartości

Wanda Gołkowska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wanda Gołkowska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 grudnia 1925
Rzeszów

Data i miejsce śmierci

7 sierpnia 2013
Wrocław

Narodowość

polska

Alma Mater

PWSSP we Wrocławiu

Dziedzina sztuki

malarstwo, sztuki wizualne, sztuka konceptualna, mail art

Epoka

sztuka współczesna

Odznaczenia
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Forma przestrzenna w Elblągu, powstała w 1965 r. w czasie I Biennale Form Przestrzennych, na zdjęciu wraz z artystkami: Agatą Zbylut i Iwoną Demko, które oddają hołd autorce w ramach projektu Marzycielki, realizowanego w Centrum Sztuki Galeria EL

Wanda Gołkowska (ur. 17 grudnia 1925 w Rzeszowie. zm. 7 sierpnia 2013 we Wrocławiu[1][2]) – polska artystka, malarka, autorka rysunków, form przestrzennych, akcji artystycznych[3], przedstawicielka polskiego konceptualizmu[4], sztuki pojęciowej i mail artu[5] oraz sztuki posługującej się językiem geometrii[6].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wanda Gołkowska urodziła się w Rzeszowie, jej ojciec Czesław Gołkowski był inżynierem dróg i mostów, a mama Olga (z d. Pelc) – pianistką[7]. Ze względu na pracę ojca rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania. Najmłodsza z trzech córek, Wanda, do szkoły podstawowej i gimnazjum uczęszczała m.in. w Grajewie, szkołę średnią rozpoczęła we Lwowie, dokąd rodzina Gołkowskich przeprowadziła się w 1939 r., a w czasie wojny kontynuowała naukę na tajnych kompletach[8]. Działała także jako łączniczka w AK[9].

Po wojnie spędzonej we Lwowie, na przełomie lat 1945 i 1946 rodzina Gołkowskich znalazła się z powodu przesiedleń repatriacyjnych początkowo w Trójmieście, następnie w Toruniu, aby osiąść w 1946 roku na ziemiach odzyskanych, we Wrocławiu[10]. Jako jedna z pierwszych studentek Wanda rozpoczęła studia w Wyższej Szkole Sztuk Pięknych (późniejszej PWSSP i ASP) organizowanej pod kierunkiem rektora Eugeniusza Gepperta[11]. W 1950 roku poślubiła kolegę ze studiów i z pracowni – Jana Chwałczyka[12]. Równolegle do trzeciego roku studiowała także polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim[13]. Po ukończeniu studiów na Wydziale Malarstwa i obronie dyplomu w pracowni rektora, została jego asystentką. Przez lata była związana pracą pedagogiczną z wrocławską uczelnią, kształcąc pokolenia studentów[14]. W 1980 roku została mianowana docentem, w 1989 – profesorem nadzwyczajnym, a w 1991 otrzymała tytuł naukowy profesora zwyczajnego[15].

W 2006 roku została odznaczona Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[16], a w 2011 roku uhonorowana Złotą Odznaką ZPAP[17].

Twórczość i działalność artystyczna

[edytuj | edytuj kod]

Po ukończeniu studiów na wrocławskiej PWSSP w latach 50. Wanda Gołkowska współtworzyła grupę Poszukiwania Formy i Koloru (wraz z mężem Janem Chwałczykiem oraz Mieczysławem Zdanowiczem i Jerzym Boroniem)[18], a następnie Grupę Wrocławską[19]. W 1965 roku brała udział w I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu[20], co upamiętnia jej forma przestrzenna usytuowana przy ul. Rycerskiej w Elblągu[21]. W 1966 roku uczestniczyła w Sympozjum Artystów i Naukowców w Puławach[22], a od połowy lat 60. w najważniejszych edycjach słynnych Plenerów Koszalińskich w Osiekach[23][24].

W 1968 roku zaprezentowała swoją wystawę „Układy otwarte”[25] we wrocławskiej Galerii pod Moną Lizą[26] prowadzonej przez Jerzego Ludwińskiego. Eksponowane prace, będące kompozycjami mobilnymi, zbudowała z ruchomych elementów[27], najczęściej drewnianych klocków[28]. Przewidywała interwencję odbiorcy w proponowane układy[29], włączając go w proces twórczy[30]. Jak mówiła:

Opowiadam się w tej chwili za układami otwartymi. (…) Układ otwarty jest przeciwieństwem idealistycznej koncepcji sztuki – dążenia do jednego, absolutnego, idealnego rozwiązania, przeciwieństwem tradycyjnego pojęcia stabilności dzieła – zakłada, że istnieje matematycznie określona / nieograniczona ilość zmian, wynikająca z przesunięć mechanicznych, ruchu widza, wprowadzenia ruchu fizycznego, wprowadzenia ruchu światła. Daje odbiorcy możliwość aktywnego włączenia się w akcję. Artysta przeprowadza wybór, decyduje i przewiduje[31].

W latach 70. współtworzyła nurt sztuki konceptualnej[32][33], realizując m.in. swoje prace: „Dezaprobatory”[34], „Akcja Bezinteresownego Zwielokrotniania Materialnych Dzieł Sztuki”, „Kinestezjon”, czy przeprowadzając akcję „Ziemia” i tworząc „Kolekcje” pojęć: „Ziemi”, „Błękitów”, „Art’ów”[35]. Na Sympozjum Wrocław ’70[36][37] zaprezentowała „Kompozycję zmienną” – przestrzenną formę mobilną, która miała stanąć na podwórkach lub placach zabaw dziecięcych jako instalacja do zabawy[38]. Gołkowska brała udział w najważniejszych wydarzeniach artystycznych i manifestacjach sztuki tego okresu: w wystawie „Sztuka Pojęciowa” w Galerii pod Moną Lizą – 1970[39], Sympozjum Złotego Grona w Zielonej Górze[40] – 1971, Plenerze Ziemia Zgorzelecka[41] – 1971, Międzynarodowym Festiwalu w Edynburgu[42] – 1972, „Interwencjach” w Pawłowicach[43] – 1975, „Artycypacjach” w Dłusku[44] – 1976 i 1977 oraz Sympozjum Jankowice – 1978. Od lat 70. współtworzyła także międzynarodową sieć mail artu[45].

W latach 80. i 90. w jej twórczości dominują prace o wyraźnym rygorze geometrycznym[46], głównie cykle rysunkowe, inspirowane ciągiem liczbowym Fibonacciego[47] i „złotą proporcją”, której podstawę stanowi wartość fi (gr. phi)[48]. Po roku 2000 Gołkowska powróciła do kompozycji przestrzennych z wykorzystaniem drewnianych klocków[49]. W latach 1984–2005 brała udział w plenerach artystów posługujących się językiem geometrii, organizowanych przez Bożenę Kowalską w Białowieży, Okunince i Orońsku[50]. W latach 90. partycypowała w inicjatywach artystycznych i wystawienniczych Gerarda Jürgena Bluma-Kwiatkowskiego w Polsce i w Niemczech[51]. W latach 2000–2013, wraz z mężem Janem Chwałczykiem i studentami swojej pracowni nr 112 z wrocławskiej ASP, prowadziła grupę Kontynuacja i Sprzeciw[52].

Jej prace znajdują się w kolekcjach muzealnych m.in.: we Wrocławiu, Chełmie, Koszalinie, Elblągu, Orońsku, Warszawie, Hünfeld oraz w wielu kolekcjach prywatnych[53]. Wraz z mężem, artystą Janem Chwałczykiem[54], inicjowała i organizowała życie artystyczne we Wrocławiu po II wojnie światowej[55]. Współtworzyła najważniejsze manifestacje polskiej sztuki awangardowej II poł. XX w[56]. W latach 1953–2006 Gołkowska uczestniczyła w około 300 wystawach, plenerach, sympozjach i akcjach artystycznych[57]. Zaprezentowała ponad 30 wystaw indywidualnych w Polsce i za granicą[31][58]. Została pochowana na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu[59].

Grób Wandy Gołkowskiej i Jana Chwałczyka na Cmentarzu Osobowickim

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Układ otwarty – Kompozycja zmienna, 1968. Praca prezentowana na wystawie „Układy otwarte” w Galerii pod Moną Lisą we Wrocławiu w 1968 r., a następnie w 1970 r. na Sympozjum Plastycznym Wrocław '70. Fotografia z kolekcji MWW
    Układ otwarty – Kompozycja zmienna, 1968. Praca prezentowana na wystawie „Układy otwarte” w Galerii pod Moną Lisą we Wrocławiu w 1968 r., a następnie w 1970 r. na Sympozjum Plastycznym Wrocław '70. Fotografia z kolekcji MWW
  • Tablica z kwadratami I, 1969
    Tablica z kwadratami I, 1969
  • Kinestezjon, 1970
    Kinestezjon, 1970
  • Figury Fi, 1997
    Figury Fi, 1997

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Beata Branicka, Zmarła Wanda Gołkowska [online], www.portel.pl, 2013 [dostęp 2020-11-17].
  2. ↑ Daria Milecka, Pożegnanie – Gołkowska-Chwałczyk Wanda (1925-2013) [online], 2013.
  3. ↑ Jolanta Studzińska, Wanda Gołkowska – Twórczość [online], www.wandagolkowska.pl, 2019 [dostęp 2020-11-17].
  4. ↑ Luiza Nader, Konceptualizm w PRL, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego i Fundacja Galerii Foksal, 2009, ISBN 978-83-235-0570-9.
  5. ↑ Wanda Gołkowska, Układ otwarty jako proces twórczy, Wrocław: BWA Wrocław Galeria Awangarda, 2001, ISBN 83-86983-73-6.
  6. ↑ Bożena Kowalska, Język geometrii, katalog wystawy: marzec 1984, Warszawa: Zachęta, Wydawnictwo Centralnego Biura Wystaw Artystycznych, 1984.
  7. ↑ Jolanta Studzińska (red.), List pisany przez całe życie – Układ Otwarty – Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017, s. 58, 159–160, 192–193, ISBN 978-83-941400-3-8.
  8. ↑ Jolanta Studzińska (red.), List pisany przez całe życie – Układ Otwarty – Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017, s. 132, 208, ISBN 978-83-941400-3-8.
  9. ↑ Jolanta Studzińska (red.), List pisany przez całe życie – Układ Otwarty – Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017, s. 172–173, ISBN 978-83-941400-3-8.
  10. ↑ Jolanta Studzińska (red.), List pisany przez całe życie – Układ Otwarty – Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017, s. 131–134, 244, ISBN 978-83-941400-3-8.
  11. ↑ Anita WIncencjusz-Patyna, „Żadna teoria naukowa nie jest ostateczna”. Słowo wstępne., [w:] Anita Wincencjusz-Patyna (red.), Sztuka jest nieustającą polemiką, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2018, s. 6, ISBN 978-83-65638-63-2.
  12. ↑ Jolanta Studzińska, Wanda Gołkowska – Biografia [online], www.wandagolkowska.pl, 2019.
  13. ↑ Jolanta Studzińska (red.), List pisany przez całe życie – Układ Otwarty – Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017, s. 206–207, ISBN 978-83-941400-3-8.
  14. ↑ Jolanta Studzińska (red.), List pisany przez całe życie – Układ Otwarty – Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017, s. 85–86, 178–185, ISBN 978-83-941400-3-8.
  15. ↑ ZPAP, Wanda Gołkowska-Chwałczyk [online], zpap.wroclaw.pl [dostęp 2020-11-18].
  16. ↑ Lista laureatów medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis [online], MKiDN [dostęp 2023-01-07].
  17. ↑ Gołkowska Wanda Złota odznaka, 2011: Związek Polskich Artystów Plastyków: Okręg Wrocław [online], www.zpap.wroclaw.pl, 2011 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-28].
  18. ↑ Sylwia Świsłocka-Karwot, Sztuka we Wrocławiu w latach 1945–1970. Artyści, dzieła, krytycy, Wrocław: Via Nova, 2016, s. 207–209, ISBN 978-83-64025-31-0.
  19. ↑ Aleksandra Zbroja, Międzyczas i Układy Otwarte w sztuce Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2015, s. 214–216, ISBN 978-83-941400-1-4.
  20. ↑ Marian Bogusz (red.), I Biennale Form Przestrzennych. Elbląg 23.VII. – 22.VIII.1965., katalog, Łódź 1965.
  21. ↑ Jarosław Denisiuk (red.), Otwarta galeria, Formy przestrzenne w Elblągu. Przewodnik, Elbląg: Centrum Sztuki, Galeria EL, 2006, s. 50–51, ISBN 83-916894-8-4.
  22. ↑ Anna Maria Leśniewska, Puławy '66, Lublin: Towarzystwo Przyjaciół Puław i L-Print, 2006, s. 58, ISBN 83-60255-12-1.
  23. ↑ Jerzy Buziałkowski (red.), Kolekcja osiecka, Koszalin: Muzeum w Koszalinie, 2018, s. 190–193, ISBN 978-83-89463-36-4.
  24. ↑ Ryszard Ziarkiewicz, Maria Mikita (red.), Awangarda w plenerze: Osieki i Łazy 1963–1981. Polska awangarda II połowy XX wieku w kolekcji Muzeum w Koszalinie, Koszalin: Muzeum w Koszalinie, 2008, ISBN 978-83-89463-07-4.
  25. ↑ Wanda Gołkowska, Układy otwarte, „Odra”, 83 (1), Wrocław 1968, s. 67–72.
  26. ↑ Jerzy Ludwiński, Sztuka w epoce postartystycznej i inne teksty, Jarosław Kozłowski (red.), Poznań: ASP Poznań, BWA Wrocław, 2009, s. 74, ISBN 978-83-88400-36-0.
  27. ↑ Małgorzata Miśniakiewicz, Relatywizm Układu Otwartego, [w:] Jolanta Studzińska (red.), List pisany przez całe życie – Układ Otwarty – Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017, s. 259–262, ISBN 978-83-941400-3-8.
  28. ↑ Jerzy Ludwiński, Proces twórczy czy produkcja przedmiotów, „Odra”, 83 (1), Wrocław 1968, s. 67–72.
  29. ↑ Jolanta Studzińska (red.), List pisany przez całe życie – Układ Otwarty – Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017, s. 223–233, ISBN 978-83-941400-3-8.
  30. ↑ Jolanta Studzińska, List pisany przez całe życie – Układ otwarty – Wandy Gołkowskiej, [w:] Anita WIncencjusz-Patyna (red.), Sztuka jest nieustającą polemiką, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2018, s. 60–73, ISBN 978-83-65638-63-2.
  31. ↑ a b Maria Matuszkiewicz, Wanda Gołkowska [online], www.culture.pl, 2008.
  32. ↑ Paweł Polit, Piotr Woźniakiewicz (red.), Refleksja konceptualna w sztuce polskiej. Doświadczenia dyskursu: 1965–1975, Warszawa: Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, 2000, s. 71–79, 90.
  33. ↑ Luiza Nader, Konceptualizm w PRL, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego i Fundacja Galerii Foksal, 2009, s. 60–65, ISBN 978-83-235-0570-9.
  34. ↑ Jerzy Ludwiński, Strefa wolna od konwencji, [w:] Jarosław Kozłowski (red.), Sztuka w epoce postartystycznej i inne teksty, Poznań: ASP Poznań, BWA Wrocław, 2009, s. 90, ISBN 978-83-88400-36-0.
  35. ↑ Anita Wincencjusz-Patyna, Wanda Gołkowska, Wrocławskie Środowisko Artystyczne, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2015, s. 59–81, ISBN 978-83-64419-63-8.
  36. ↑ Dorota Monkiewicz (red.), Dzikie pola. Historia awangardowego Wrocławia, Warszawa: Zachęta i Muzeum Współczesne Wrocław, 2015, s. 57, 101–112, ISBN 978-83-64714-17-7.
  37. ↑ Nowa normatywność. Sympozjum Plastyczne Wrocław ’70. Wystawa, Muzeum Współczesne we Wrocławiu [online], www.muzeumwspolczesne.pl, 2020 [dostęp 2020-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-06].
  38. ↑ Danuta Dziedzic, Zbigniew Makarewicz (red.), Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, Wrocław: Ośrodek Teatru Otwartego „Kalambur”, 1983, s. 82–83.
  39. ↑ Andrzej Kostołowski, P.I.K. Polskie Inwencje Konceptualne, [w:] Paweł Polit, Piotr Woźniakiewicz (red.), Refleksja konceptualna w sztuce polskiej. Doświadczenia dyskursu: 1965–1975, Warszawa: Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, 2000, s. 28.
  40. ↑ Wystawa Plastyki „Złotego Grona”, Zielona Góra, katalog wystawy, Zielona Góra 1971.
  41. ↑ Wanda Gołkowska, Jerzy Ludwiński (red.), Plener Ziemia Zgorzelecka – 1971, katalog, Wrocław 1971.
  42. ↑ Richard Demarco (red.), Edinburgh International Festival 1972, katalog, Edinburgh: Atelier ‘72, 1972.
  43. ↑ Andrzej Matuszewski (red.), Sympozjum „Interwencje” Pawłowice, katalog, Poznań: SZSP, Galeria Od Nowa, 1975.
  44. ↑ Andrzej Matuszewski (red.), „Artycypacje” Dłusko, Poznań: SZSP, 1976.
  45. ↑ Małgorzata Miśniakiewicz, Od Układu Otwartego do mail artu – o mnogości, akumulacji, wymianie i sieciowości w sztuce Wandy Gołkowskiej 1967–1975, [w:] Anita Wincencjusz-Patyna (red.), Sztuka jest nieustającą polemiką, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2018, s. 74–95, ISBN 978-83-65638-63-2.
  46. ↑ Elżbieta Kościelak, Gołkowska Wanda [online], 2001.
  47. ↑ Paulina Sztabińska, Geometria a natura. Polska sztuka abstrakcyjna w drugiej połowie XX wieku, Warszawa: Neriton, 2010, s. 24–33, ISBN 978-83-7543-112-4.
  48. ↑ Jolanta Studzińska, Zmienność w „międzyczasie”, [w:] Zmienność w międzyczasie. Wanda Gołkowska, Poznań: Fundacja 9/11 Art Space, 2019, s. 15–24, ISBN 978-83-954750-0-9.
  49. ↑ Jolanta Studzińska (red.), Wanda Gołkowska. Zapisy, katalog wystawy, Gliwice: Galeria Esta, 2018, ISBN 978-83-61113-19-5.
  50. ↑ Bożena Kowalska, 20 plenerów spod znaku geometrii s.135., Elbląg: Centrum Sztuki Galeria EL, 2004, s. 62, 148, ISBN 83-916894-4-1.
  51. ↑ Gerard Jürgen Blum-Kwiatkowski (red.), Zeichen und Licht, katalog wystawy, Fulda: Projekt Galerie, „New Space”, 1990.
  52. ↑ Anita Wincencjusz-Patyna, Wanda Gołkowska, Wrocławskie Środowisko Artystyczne, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2015, s. 113–115, ISBN 978-83-64419-63-8.
  53. ↑ Wanda Gołkowska, Układ otwarty II, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2006, s. 88–92, ISBN 83-89262-28-2.
  54. ↑ Jan Chwałczyk [online] [dostęp 2020-11-18].
  55. ↑ Sylwia Świsłocka-Karwot, Sztuka we Wrocławiu w latach 1945–1970. Artyści, dzieła, krytycy, Wrocław: Via Nova, 2016, s. 99–101, 207–209, ISBN 978-83-64025-31-0.
  56. ↑ Klaus Groh, Aktuelle Kunst in Osteuropa, Köln: Verlag M.Dumont Schrauberg, 1972, ISBN 3-7701-0617-2.
  57. ↑ Anita Wincencjusz-Patyna, Wanda Gołkowska, Wrocławskie Środowisko Artystyczne, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2015, s. 120–121, ISBN 978-83-64419-63-8.
  58. ↑ Jolanta Studzińska, Wanda Gołkowska – Kronika artystyczna [online], www.wandagolkowska.pl, 2019.
  59. ↑ Wanda Gołkowska - dane o grobie [online], groby.cui.wroclaw.pl [dostęp 2023-09-20].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wanda_Gołkowska&oldid=75041608”