Wieś fryderycjańska
Wieś fryderycjańska – typ wsi zakładany w XVIII i początkach XIX wieku we wschodnich Prusach w ramach kolonizacji fryderycjańskiej.
Kolonizacja fryderycjańska odegrała ważną rolę w germanizacji wschodnich terenów Prus, zwłaszcza nowo podbitych obszarów, jak np. ziem Górnego Śląska. W samym tylko roku 1763 osiedlono na Górnym Śląsku 61 tysięcy, zaś przez następne 40 lat około 110 000 Niemców[1].
Akcja osadnicza zainicjowana przez króla Prus Fryderyka II miała na celu wykorzystanie gospodarcze nieużytkowanych dotąd terenów (bagna, lasy) oraz trwałe przywiązanie kolonizowanych obszarów z państwem pruskim poprzez ściągnięcie niemieckojęzycznych bądź protestanckich osadników. W ramach akcji przeprowadzono gruntowne reformy administracyjne mające na celu rozwój rolnictwa i przemysłu. Dzielono królewszczyzny i na ich terenach budowano nowe wsie, sprowadzano do nich przeważnie ewangelicką ludność z Prus, ale także z Habsburskiej Austrii, Czech i Węgier. Wsie charakteryzowały się zróżnicowaniem gospodarki: osadzano tam bogatych chłopów, ale istniały też małe osady jako zaplecze dla większych gospodarstw. Powstawały również osady przemysłowe i osady dla robotników leśnych (drwali) dostarczających drewno do nowo powstających hut (np. Antoniów koło Opola dla huty w Jedlicach).
Osady były budowane w oparciu o fryderycjański regulamin według sporządzonych projektów. W przeciwieństwie do typu wsi łanowej i niwowej rozplanowanie zabudowy wymagało zatrudnienia architekta. Wsie takie mają często regularne i geometryczne kształty, przeważnie były to równomierne parcele wzdłuż jednej drogi (np. Niwki k. Opola czy też wspomniany Antoniów), ale też z rozplanowaniem o kształcie rombu, trójkąta, jak i gwiazdy (np. Nowosolna, Pokój[2]) Starano się, aby były niepowtarzalne. Występowała szachownica gruntów, ale wynikała z różnej jakości gleb. Układ gruntów – indywidualny.
Zbliżona do kolonizacji fryderycjańskiej była kolonizacja józefińska, przeprowadzane na ziemiach zaboru austriackiego (tereny górskie, wyżynne). Występował tam jednak inny układ gruntów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Antoniów: najdawniejsza historia i rozwój. zs.ozimek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].