Wikiprojekt:Projekt Grafiki/Jak wykonać doskonałą mapę

Ta strona jest częścią projektu: Wikiprojekt:Projekt Grafiki. Na tej stronie przedstawiamy informacje o tym, jak należy wykonywać mapy, aby mogły być one uznane za medalowe.

Strona ta powstała w wyniku sporów o jakość grafik prezentowanych do medalu. Celem wikipedystów jest przedstawianie tutaj zarówno częstych błędów przy wykonywaniu map jak i sposobów ich uniknięcia.

Uwagi ogólne

W przypadku zdjęć są dwie grupy wymagań – techniczne (poprawność wykonania zdjęcia) i estetyczne (czy jest po prostu ładne). Dla map dochodzi jeszcze jedno kryterium – poprawność przedstawienia, tzn. czy mapa poprawnie oddaje przedstawianą rzeczywistość (nie ma na niej zafałszowań, jest w miarę aktualna).

O doznaniach estetycznych nie ma co dyskutować – to bardzo subiektywny odbiór każdego oceniającego. Natomiast wymagania techniczne stawiane mapom muszą być dużo wyższe niż te stawiane zdjęciom. Wynika to z faktu, że mapa jest pewnym kodem (językiem), który ma swoje, wypracowywane od lat, reguły, a ich poznanie pozwala na poprawne odczytywanie mapy.

Z tego powodu reguły kartograficzne powinny być przestrzegane dość ściśle (całe szczęście reguły te są dość szerokimi ramami, w których można już w miarę dowolnie wprowadzać różnego rodzaju modyfikacje graficzne i koncepcyjne, jednak dużym błędem jest przekraczanie tych ram, co niestety często zdarza się na mapach; reguły te są jednak o wiele ściślejsze niż reguły wykonania poprawnej technicznie fotografii) i mapa ich niespełniająca nie może być medalową.

Kryterium poprawności przedstawiania treści – jest ono niezmiernie ważne w przypadku map. Należy jednak pamiętać, że mapa jest uogólnionym przedstawieniem przestrzeni, na której następuje duża generalizacja, przez co nie można przedstawić wszystkiego.

Innym ważkim problemem, nawiązującym do poprawności przedstawiania treści, jest aktualność. I to jest największą bolączka map, gdyż nie ma map w pełni aktualnych – mapa, nawet najaktualniejsza, zawsze przedstawia stan historyczny: sprzed tygodnia, miesiąca, roku... co wynika wprost z czasu potrzebnego na wykonanie mapy i źródeł, z jakich się korzysta przy jej sporządzaniu (a źródła nawet te aktualne zawsze przedstawiają przeszłość, nawet tę bardzo bliską, a nie dzień dzisiejszy).

Dlatego przy głosowaniu nad przyznaniem mapie medalu należy brać pod uwagę, że w praktyce niemożliwe jest wykonanie mapy aktualnej – zatem należałoby zaznaczyć, że brak aktualności nie jest kryterium wystarczającym do odrzucenia mapy, a jedynie należy poinformować autora co powinien zmienić.

Encyklopedyczność mapy

Każda grafika, w tym i mapa, powinna w poprawny sposób ilustrować artykuł, do którego się odnosi. Jednak w praktyce często się zdarza, że jedna mapa umieszczana jest w kilku artykułach. Ważne jest jednak aby uzgodnić treść przedstawianą na mapie i opisywaną w artykule. Nie powinno być tu dużych rozbieżności (małych rozbieżności w praktyce nie można uniknąć), a w przypadku ich wystąpienia należy albo treść mapy dostosować do treści artykułu, albo odwrotnie – artykuł dostosować do treści mapy.

Prawa autorskie

Każda mapa posiada dwie warstwy – podkładową i tematyczną. Opracowując mapę korzysta się z podkładu, którym przeważnie jest inna mapa. Na naniesiony podkład nanoszona jest treść tematyczna mapy – może ona pochodzić z innych map (w tym również z mapy wykorzystanej do opracowania treści podkładowej) jak i z innych materiałów (np. literatury).

Opracowując zarówno treść podkładową mapy jak i tematyczną należy pamiętać o nienaruszaniu praw autorskich.

Wykonując treść podkładową można posługiwać się jednym podkładem (mapą) – należy jednak wybrać mapę dokładniejszą, tak aby opracowana mapa nie była wyłącznie wiernym przerysowaniem treści z mapy podkładowej, co może być uznane za naruszenie praw autorskich, tylko by korzystając z mapy podkładowej uzyskać rysunek sytuacyjny nieco zgeneralizowany (uogólniony). Warto, w takim przypadku, przeprowadzić zarówno generalizację kształtu jak i generalizację liczby elementów podkładu.

Wykonując treść tematyczną, należy pamiętać, że nie wszelkie wiadomości, które można znaleźć w literaturze, można nanieść na mapę. W przypadku, gdy korzystamy z jakiegoś oryginalnego opracowania naukowego może się okazać, że zaprezentowanie na mapie jego wyników naruszy prawa autorskie (np. naruszeniem praw autorskich będzie zaznaczenie zasięgu występowania „czegoś tam” w terenie, jeżeli zasięg występowania tego „czegoś tam” zbadał, ustalił i opisał jakiś naukowiec w czasie swoich prac i jest to jego oryginalny wkład do wiedzy naukowej).

Innym zagadnieniem wartym poruszenia jest grafika mapy. Ona również podlega pod prawa autorskie. Każde z wydawnictw kartograficznych opracowuje swoje własne sygnatury. Część sygnatur jest w miarę podobna w różnych wydawnictwach (np. znaki rzek, miejscowości), część zaś jest indywidualna (np. sygnatury dla zabytków, ważnych miejsc). Zastosowanie takich sygnatur bez zgody wydawnictwa narusza prawa autorskie.

Często spotykane w Wikipedii tłumaczenie map możliwe jest wyłącznie za zgodą jej autora (tu ważne na jakiej licencji jest dana mapa i czy ta licencja pozwala na taką ingerencję w treść mapy). Należy jednak podkreślić, że przetłumaczenie mapy nie czyni z nas jej autora – autorem tak przetłumaczonej mapy jest w dalszym ciągu jej pierwotny autor.

Powyższa uwaga odnosi się również do aktualizacji mapy. Jeżeli gotową mapę nieco zaktualizujemy, nie oznacza to, że stajemy się autorem jej zaktualizowanej wersji. Jedynie potraktowanie gotowej mapy jako materiału podkładowego i opracowanie na jego podstawie zupełnie nowej mapy czyni z nas autora tego nowego dzieła.

Podobnie kadrowanie gotowych map nie zmienia ich autora.

Prawo autorskie wyróżnia dwa rodzaje praw – autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Ładując mapy na serwer Wikimedia Commons, na zalecanych przez nią licencjach, autor nie rezygnuje ze swoich osobistych czy majątkowych praw autorskich, na rzecz Wikimediów, lecz udziela własną, osobistą zgodę na dokonywanie jej modyfikacji i udostępnia swoje dzieło bezpłatnie. Polskie prawo nie przewiduje zbycia się swoich osobowych praw autorskich na zawsze, jednak nie zabrania autorowi udzielania ogólnej zgody na jego modyfikowanie. W polskim prawie istnieje jednak możliwość, że wbrew tekstowi licencji, może on tę zgodę w każdej chwili cofnąć, dlatego warto zwrócić się do niego z prośbą o możliwość dokonania określonej modyfikacji, mimo że licencja do tego formalnie nie zmusza.

Korzystnie z map urzędowych jest innym ważnym zagadnieniem. W każdym kraju jest to inaczej regulowane. Są państwa takie, w których z map topograficznych może korzystać każdy bez żadnych ograniczeń (np. w USA do celów niekomercyjnych można wykorzystać każda mapę topograficzną), w innych krajach należy jednak uzyskać zgodę wydawcy. W Polsce sytuacja w tym zakresie jest niejednoznaczna. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim, autorskim prawom majątkowym nie podlegają dokumenty urzędowe, co sugeruje, że mapy topograficzne wydawane urzędowo powinny być wolne od autorskich praw majątkowych. Jednak Główny Geodeta Kraju uważa, że mapy topograficzne nie są dokumentami urzędowymi w rozumieniu tej ustawy, zatem nie istnieje możliwość ich nieograniczonego wykorzystania. Sprawę zatem może rozstrzygnąć tylko sąd, lecz do tej pory nie znane są rozstrzygnięcia w tym zakresie. Dlatego obecnie nie należy zamieszczać na Wikipedii skanów z polskich map topograficznych (prawom autorskim nie podlegają przedwojenne polskie mapy topograficzne).

Podpisywanie map jest często krytykowane przez Wikipedystów. Należy jednak pamiętać, że to czy podpis będzie umieszczony na mapie czy też nie jest w wyłącznej decyzji autora. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem autor ma, niepodlegające zrzeczeniu, prawo do autorstwa utworu oraz oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo (art. 16 ust. 1 i 2). Dlatego należy pamiętać, że nie można od autora mapy domagać się usunięcia podpisu z mapy, gdyż taki wymóg jest sprzeczny z polskim prawem. Co za tym idzie fakt podpisania lub nie przez autora mapy nie może być brany pod uwagę przy rozpatrywaniu jej medalowości.

Format pliku

Mapy i plany najlepiej wykonywać w programach do grafiki wektorowej i następnie zapisać wynik pracy w pliku Plain SVG (od niedawna format SVG jest obsługiwany natywnie przez silnik Wikipedii) lub formacie PNG.

Przy wykonywaniu map w formacie SVG:

• Należy pamiętać, iż jeżeli do grafiki wektorowej w programie dodaliśmy podkład z grafiką bitmapową, to ten podkład nie jest dołączany do pliku SVG, więc wtedy na Wikipedii efekt będzie taki jakby tego podkładu nie było.
• Pliki SVG przed umieszczeniem na serwerze należy zapisać w "czystym" pliku SVG (programy graficzne często dodają swoje własne rozszerzenia SVG i silnik Wiki może ich nie zrozumieć, stąd trzeba wskazać na standardowy format SVG) i taki to plik dopiero umieszczamy na serwerze.
• Pliki w formacie Compressed SVG SVGZ nie są obsługiwane i serwer ich nie przyjmuje.
• Warto także każdy napis, w pliku przygotowanym do wysłania, przekształcić w krzywą. Utrudni to co prawda późniejszą edycję napisu (stąd warto zapisać wcześniej oryginał pod inną nazwą), ale da to pewność, że zostanie on poprawnie wyświetlony, nawet jeżeli oglądający nie będzie miał zainstalowanego stosowanego fontu.

Grafiki rysowane wektorowo można też eksportować do formatu PNG, ponieważ zawierają one obszary o jednolitej barwie, ładnie i silnie dające się kompresować w tym formacie bezstratnej kompresji plików graficznych. Format ten pozwala również na oglądanie pełnowymiarowych plików (maksymalnych ich powiększeń) na każdej przeglądarce, co nie zawsze jest możliwe w przypadku formatu SVG.

Pliki załadowane w formacie SVG pozwalają na ich późniejszą edycję (nie tylko przez autora pliku), pliki w formacie PNG są natomiast "przyjaźniej" wyświetlane na stronach Wikipedii. Jednak z dotychczasowych doświadczeń na Wikipedii wynika, że pliki SVG tak samo nie są modyfikowane jak i pliki PNG. Wiąże się to po części z tym, że format SVG nie jest dobrze obsługiwany przez różne programy (np. mapa wykonana w jednym programie i otwarta w innym może stracić część formatowań graficznych).

Aktualność mapy

Mapa powinna być aktualna. Jednak aktualność mapy nie zawsze oznacza, że musi ona przedstawiać treść na dzień dzisiejszy. Po pierwsze powinna ona przedstawiać treść zgodna z tematem mapy (np. mapa podziału administracyjnego Polski w 1980 powinna mieć aktualność właśnie na ten rok).

Jednak wykonując mapę, której treść powinna być jak najświeższa, pojawia się jeden zasadniczy problem: w praktyce nie można wykonać mapy z aktualnością „na teraz”. Wykonując mapę korzysta się z różnych materiałów podkładowych i źródłowych. Każdy z tych materiałów, nawet najnowszy, został wykonany jakiś czas temu, w dodatku autorzy tego materiału opierali się na innych materiałach, które były jeszcze starsze. Wykonując zatem mapę, należy pogodzić się z tym, że nie będzie ona w 100% aktualna.

Należy jednak dążyć do tego by mapę jak najbardziej uaktualnić. Korzystając z informacji w mediach można dodać jakiś drogę, czy most (ważna tu jest dokładna lokalizacja), najnowsze dane statystyczne można sprawdzić na stronach urzędów statystycznych itd.

Wykonując mapę, nie należy zatem korzystać ze starych map, gdy chce się przedstawić współczesny obraz. takie postępowanie może doprowadzić do tego, że mapa będzie bardziej wprowadzała w błąd niż pomagała w lokalizowaniu elementów przestrzennych danego obszaru.

Należy pamiętać, że fakt braku aktualizacji niektórych elementów treści nie dyskwalifikuje automatycznie mapy. Taka mapę można łatwo zaktualizować nanosząc poprawki do zauważonych błędów. Pod warunkiem oczywiście, że mapa posiada niewiele takich uchybień.

Elementy mapy

Skala i legenda

Znaki w legendzie muszą być takie same jak na mapie - niedopuszczalne jest np. dawanie innej wielkości znaków w legendzie, a innej na mapie.

Legenda nie może za bardzo "siedzieć" na mapie, nie może sprawiać wrażenia wciśniętej na siłę w jedyny wolny skrawek mapy. W przypadku gdy legenda jest bardzo rozbudowana można jej nie umieszczać na mapie, tylko zamieścić ją w osobnym pliku, który należy następnie dołączać zarówno na stronie grafiki (mapy), jak również i na stronach poszczególnych artykułów, na których będzie zamieszczona taka mapa.

Legenda powinna objaśniać wszystkie znaki z zasadniczej treści mapy, można natomiast pominąć objaśnianie znaków z treści podkładowej (np. na mapie historycznej nie ma sensu podawać objaśnień użytych sygnatur dla rzek czy jezior). Można również pominąć te objaśnienia tych znaków, które są oczywiste (np. na mapie podziału Polski na województwa nie ma sensu objaśnianie znaku granicy województw).

Znaki w legendzie powinny być pogrupowane. Znaki grupuje się pod względem ich rodzaju (powierzchniowe, liniowe i punktowe) oraz obiektów, których one dotyczą (obiekty antropogeniczne, obiekty ukształtowania terenu, obiekty wodne). Grupować można na dwa sposoby:

• znaki odnoszące się do obiektów antropogenicznych, obiektów ukształtowania terenu oraz obiektów wodnych, a w obrębie każdej z tych trzech grup kolejno znaki powierzchniowe, liniowe i punktowe
• znaki powierzchniowe, liniowe i punktowe, a w obrębie każdej z tych trzech grup kolejno znaki odnoszące się do obiektów antropogenicznych, obiektów ukształtowania terenu oraz obiektów wodnych

Opisy sygnatur zamieszczonych w legendzie powinny być wyrównane do lewej (a nie do środka lub do prawej). Należy konsekwentnie zaczynać wszystkie opisy małą literą (wariant zalecany) lub wielką literą.

Przykład układu legendy (legenda jest bez podziałki, gdyż nie jest umieszczona na mapie, tylko w osobnym pliku)

Skala (podziałka)

Skala mapy jest miarą pomniejszenia przedstawianego obszaru i wyraża stosunek długości oznaczonej na mapie do jej odpowiednika w terenie.

Skala może być wyrażana w sposób opisowy (skala liczbowa – np. 1:10 000; skala mianowana – 1 cm → 1 km; skala opisowa) lub graficzny (podziałka)

Umieszczanie skali opisowej na mapie zamieszczanej w Wikipedii jest niepraktyczne, gdyż grafiki ulegają skalowaniu w artykułach, a co za tym idzie opis skali nie odpowiadał by stanowi faktycznemu. Dlatego skalę należy przedstawiać w sposób graficzny jako podziałkę liniową.

Podziałka jest graficznym przedstawieniem skali mapy i ma postać odcinka podzielonego na równe części w wybranych jednostkach miary (np. km). Najczęściej stosowana na mapach jest podziałka prosta. Składa się ona z odcinka podzielonego na kilka równych, opisanych liczbami, części zwanych podstawą podziałki. Podstawy podziałki odłożone są na prawo od wartości 0, a jednostka miary opisana jest wyłącznie przy skrajnej prawej liczbie. Opisy wartości można umieścić zarówno, nad jaki i pod podziałką. Nie należy przed podziałką dopisywać słowa "skala".

Na lewo od wartości 0 można odłożyć jeden odcinek równy podstawie podziałki i następnie podzielić go na dziesięć, pięć lub cztery równe odcinki zwane dokładnością podziałki. Taka konstrukcja podziałki prostej pozwala dokonywać na mapie pomiarów z dokładnością, odpowiednio do 1/10, 1/5 lub 1/4 podstawy podziałki. Błędem jest dzielenie na części odcinka położonego na prawo od wartości 0 w podziałce.

Na mapach umieszczanych w Wikipedii nie ma potrzeby wprowadzania dokładności podziałki, gdyż na monitorze raczej nie dokonuje się precyzyjnych pomiarów odległości. Jeżeli legenda mapy jest zamieszczona w osobnym pliku (zob. wyżej), to podziałkę należy umieścić na mapie, a nie w legendzie (istnieje możliwość innego wyskalowania mapy i legendy na stronie, na której są zamieszczone).

Konstruując podziałkę należy pamiętać, że podstawa podziałki musi odpowiadać w miarę okrągłym wartościom terenowym, łatwym do podziału na części (np. 1; 2,5; 5; 10; 40; 100; 200; 2500 itd.). Niedopuszczalne jest obieranie jako podstawy podziałki okrągłej wartości długości odcinka w skali mapy, jeśli w wyniku takiego działania podstawa podziałki będzie wyrażała nieokrągłą wartość w terenie – np. dla skali 1:75 000 nie można przyjąć za podstawę podziałki odcinka długości 1 cm, gdyż w takim przypadku długość podstawy podziałki odpowiadałaby 750 m w terenie; w tym przypadku należałoby zatem jako podstawę przyjąć odcinek mający w terenie długość np. 500 m lub 1000 m.

Przykład podziałki liniowej z dokładnością

W zależności od rozbudowania podziałki, może się ona składać nawet i z 10 odcinków (podstaw). Jednak dla map oglądanych na ekranie nie ma potrzeby stosowania tak rozbudowanych podziałek. Wystarczające są podziałki składające się z 5 lub 4 odcinków, a nawet podziałki składające się z dwóch bądź jednego odcinka – jednoodcinkowa podziałka często jest wystarczająca do poprawnego oddania wielkości obszaru przedstawianego na mapie.

Graficzny wygląd podziałki nie jest sztywno ustalony. Ważne by była ona w miarę prosta (bez zbędnych udziwnień i ozdobników) i czytelnie oznaczała poszczególne odcinki. W praktyce najczęściej stosuje się podziałki, w których odcinki postawy oznacza się wyłącznie pionowymi kreskami, czasem kolorowymi bloczkami. W przypadku podziałki jednoelementowej, jej rysunek można ograniczyć do poziomej kreski.

Przykłady różnych rozwiązań graficznych podziałek liniowych

Róża wiatrów (kierunek północy)

Róża wiatrów stosowna jest do przedstawiania kierunku północnego na mapie, czyli do orientacji geograficznej mapy.

Na dawnych mapach, czy też na mapach mających być efektownym rysunkiem stosuje się często rozbudowane i ozdobne róże wiatrów. Jednak na mapach czysto użytkowych takie postępowanie nie jest wskazane. Kierunek północy powinien być zaznaczony w miarę jak najprościej – zwykle wystarczy strzałka oznaczająca północ.

Kierunek północny nie powinien być zaznaczany na wszystkich mapach. Błędem jest zaznaczanie go, gdy na mapie jest wykreślona siatka geograficzna – w takim przypadku dodatkowe oznaczenie północy nic nie wnosi, gdyż kierunki dokładniej wyznaczają linie południków i równoleżników (czasem wręcz oznaczenie kierunku północnego może wprowadzać w błąd, np. na małoskalowych mapach w odwzorowaniu stożkowym, czy na mapach całego świata).

Kierunku północnego nie zaznacza się (pomimo braku na mapie siatki geograficznej) również w przypadkach, gdy powszechnie wiadomo gdzie północ się znajduje (np. na mapie administracyjnej Polski).

Oznaczenie północy jest wskazane przy planach miast (szczególnie gdy nie maja one orientacji północnej), schematach linii komunikacyjnych oraz we wszystkich przypadkach gdy brak takiego oznaczenia uniemożliwia określenia na mapie kierunku północnego.

Kierunek północny powinien być oznaczony albo w legendzie mapy, albo na samej mapie. W tym drugim przypadku nie powinien on zasłaniać istotnych elementów treści mapy oraz powinien być umieszczony w pobliżu któregoś z rogów mapy.

Skala hipsometryczna

Do map przedstawiających rzeźbę terenu metodą hipsometryczną, zwaną również metodą warstwobarwną, a polegającą na zabarwieniu poszczególnych poziomów wysokościowych znajdujących się pomiędzy poziomicami, należy wykonać specjalną legendę, zwaną skalą hipsometryczną. Legenda ta powinna być tak wykonana, żeby zaznaczone w niej rozpiętości przedziałów wysokościowych były proporcjonalne do rzeczywistej rozpiętości tych przedziałów. Wartości granic tych przedziałów hipsometrycznych (będących de facto poziomicami) należy opisać obok paska podziałki, na wysokości granicy przedziału. Wartości w legendzie należy zawsze zaznaczać od najniższych na dole do najwyższych na górze, pamiętając by przy najwyższym opisie podać jednostkę w jakiej wykonana jest podziałka (m lub m n.p.m.).

Przykłady różnych skal hipsometrycznych

Treść mapy

Napisy na mapie

Napisy stanowią podstawowy element informacyjny każdej mapy. Można wyróżnić dwie główne grupy napisów: opisy pozaramkowe i opisy wewnątrzramkowe.

Do opisów pozaramkowych należą m.in. tytuł mapy, legenda, opis siatki geograficznej i skorowidzowej.

Na opisy wewnątrzramkowe składają się sygnatury literowe, skróty objaśniające oraz, najważniejsze ze wszystkich opisów, nazwy własne obiektów geograficznych czyli nazwy geograficzne zwane też toponimami.

Nazwy geograficzne

Nazwy geograficzne (toponimy) są jednym z ważniejszych elementów większości map (jedynie niektóre mapy tematyczne i podkładowe pozbawione są nazw geograficznych).

Nazwy geograficzne dzieli się ze względu na to jakich obiektów dotyczą na:

• oronimy - nazwy obiektów ukształtowania powierzchni (np. nazwy gór, dolin, wyżyn, szczytów, przełęczy, regionów geograficznych, wysp)
• hydronimy - nazwy obiektów wodnych (rzek, jezior, kanałów, lodowców, mórz, zatok, cieśnin, itp.)
• ojkonimy - nazwy miejscowości i ich części
• choronimy - nazwy jednostek podziału przestrzennego (np. nazwy państw, jednostek administracyjnych, obszarów chronionej przyrody, krain historycznych, terenów rekreacyjnych, poligonów)

Nazwy geograficzne dzieli się ze względu na to w jakim języku stosowane są nazwy na:

• endonimy - nazwy obiektów geograficznych w jednym z języków używanych na danym obszarze, gdzie dane obiekty się znajdują. Na mapie powinny być podawane nazwy zatwierdzone przez organ nazewniczy, odpowiedzialny za urzędowe ustalanie nazw danego obszaru (nazwy oficjalne).
• egzonimy - nazwy używane w języku polskim dla obiektów geograficznych znajdujących się poza Polską i różniące się swoją formą od nazw oficjalnych danych obiektów (np.: Nowy Jork, Morze Koralowe, Nil, Pireneje, Zatoka Meksykańska, Indonezja, Aleuty) Na mapach należy używać egzonimy zatwierdzone przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych. Nie należy stosować nazw potocznych (np. zamiast Adriatyk czy Atlantyk, powinno być Morze Adriatyckie i Ocean Atlantycki)

Barwy na mapie

Rozkolorowanie jednostek podziału przestrzennego

Istnieje kilka metod postępowania z nadawaniem kolorystyki jednostkom podziału przestrzennego (jednostkom administracyjnym, statystycznym, naturalnym i innym):

• wszystkie jednostki w ramach jednostki nadrzędnej mają taki sam kolor (często stosowane na mapach administracyjnych np. Plik:Mazowieckie-administracja.png)
• jednostki w ramach jednostki nadrzędnej mają ten sam kolor, lecz różne jego odcienie (np. Plik:Physico-Geographical Regionalization of Poland.png)
• jednostki mają nadane kolory niezależnie od przynależności do jednostek administracyjnych wyższego rzędu (np. Plik:POLSKA mapa powiaty2.png)
• inne sposoby (np. w Atlasie Rzeczypospolitej Polskiej na mapie regionów jednym kolorem pokazano wszystkie mezoregiony będące obniżeniami, innym będące sandrami, jeszcze innym będące wyżynami z przewagą skał lessowych itp)

Każda z tych metod kładzie nacisk na inny element - w pierwszej najważniejszy jest podział na główne jednostki, a podział na jednostki niższego rzędu jest niejako w tle; w drugiej wyraźniej zaakcentowany jest podział wewnętrzny jednostek nadrzędnych; w trzeciej metodzie najważniejsze jest wyraźne pokazanie przestrzennego położenia i zróżnicowania jednostek niższego rzędu, a jednostki nadrzędne są przedstawione w tle (analogicznie na mapie samochodowej w skali 1:200.000 na co innego położony jest nacisk niż na mapie topograficznej w tej samej skali).

Kompozycja mapy

Rozmieszczenie opisów na mapie

Nazwy na mapie powinny być łatwo czytelne i łatwe do wyodrębnienia. Powinny jednoznacznie wskazywać obiekt (znak), do którego się odnoszą. Nazwy na mapie odnoszą się do znaków punktowych, liniowych i powierzchniowych, a zasady umieszczania nazw dla poszczególnych rodzajów znaków są różne.

Nie można stosować różnych typów pisma (majuskuła-minuskuła, wytłuszczenie-brak wytłuszczenia) dla obiektów tego samego rzędu.

Nazwy odnoszące się do znaków punktowych

Nazwy odnoszące się do znaków punktowych, na mapach w skalach przeglądowych, powinny być umieszczane równolegle do równoleżników (wyjątek stanowią obszary polarne oraz obszary ze szczególnie dużym zagęszczeniem nazw), w przypadku braku siatki geograficznej - poziomo. Nazwy odnoszące się do znaków punktowych nie powinny być rozspacjowane i powinny być postawione przy znaku. Sposobów umieszczenia nazwy przy znaku jest kilka, różnie umieszcza się opisy dotyczące różnych rodzajów obiektów (np. opisy miejscowości i wysp) - generalnie nazwa może być umieszczona pod, nad i obok znaku. Jeżeli pozwala na to miejsce nazwa powinna być umieszczona nad znakiem, na prawo od niego (na godz. 1.30). Opis powinien być optycznie powiązany ze znakiem, tak aby jednoznacznie wskazywał na obiekt, którego dotyczy. Napisy powinny jak najmniej kolidować z innymi elementami treści, np. w wypadku przecinania się opisu ze znakiem liniowym obszar przecięcia powinien być jak najmniejszy. Przy nazwach długich, wieloczłonowych, lepszym rozwiązaniem jest zapisanie nazwy w dwóch wierszach, niż w jednym.

Do oznaczeń punktowych, przy rozmieszczaniu nazewnictwa na mapie, zalicza się poza sygnaturami punktowymi, również niewielkie znaki powierzchniowe, takie jak małe jeziora i małe wyspy – generalnie zawsze gdy nazwa nie mieści się w znaku powierzchniowym, lub jej umieszczenie w nim było by niewskazane z powodów graficznych (np. duże zagęszczenie nazw), nazwy umieszczamy zgodnie z zasadami stosowanymi dla znaku punktowego.

Nazwy miejscowości, na mapie przeglądowej, traktuje się jak opisy obiektów punktowych, nawet jeśli miasta przedstawiane są zasięgiem. Jeżeli miejscowości przedstawiane są w kilku klasach wielkości zróżnicowanych sygnaturami, to również ich opisy powinny odpowiadać tym klasom – w im wyższej klasie znajduje się dana miejscowość, tym większe litery powinny być użyte do jej opisu. Opis powinien odpowiadać położeniu miejscowości względem innych elementów treści – jeśli miejscowości leży nad rzeką, to opis powinien być po tej stronie rzeki, po której leży miejscowości ; dla miejscowości nadmorskiej opis powinien być umieszczony na obszarze morza; dla miejscowości nadgranicznej opis powinien być umieszczony na obszarze państwa (jednostki administracyjnej), w którym leży ta miejscowość.

Nazwy punktów wysokościowych (szczytów i przełęczy) - punkty wysokościowe można opisać samą wysokością, wysokością i nazwą lub, samą nazwą. W drugim przypadku nazwa powinna znaleźć się nad opisem wysokości, a pomiędzy nimi może znaleźć się sygnatura.

Nazwy odnoszące się do znaków liniowych

Napisy te powinny mieć przebieg zgodny z przebiegiem linii i być z nią współkształtne.

Umieszcza się je nad (zalecane położenie) lub pod linią. W wypadku szerokich znaków liniowych (np. rzeka na planie miasta, nazwa ulicy), gdy cała nazwa mieści się w ich obrębie, można nazwy umieszczać na osi linii; na osi umieszcza się również opisy siatki geograficznej i poziomic, przerywając w miejscu opisu znak linii.

Nazwa powinna być umieszczona w miejscu, w którym linia ma w miarę prosty lub łagodny przebieg – napisów nie należy umieszczać w miejscach złożonych wygięć linii. W przypadku krętej linii napis powinien być równoległy do jej ogólnego biegu.

Napisy nie powinny dotykać linii, ani jej przecinać (za wyżej omówionym wyjątkiem). Napis odnoszący się do linii nie powinien być od niej oddzielony inną sygnaturą liniową (np. nazwa rzeki nie może być od niej oddzielona znakiem drogi biegnącej wzdłuż tej rzeki).

W przypadku opisów zbliżonych do pionu niedopuszczalne jest umieszczanie ich "do góry nogami".

Nazwy odnoszące się do znaków powierzchniowych

Powinny być umieszczone w całości w konturach danego obiektu, lecz od tej reguły jest szereg wyjątków (patrz poniżej).

W wielu przypadkach same nazwy spełniają funkcję znaku, gdy obiekt powierzchniowy nie jest zaznaczany na mapie (np. opisy regionów geograficznych).

Dla wydłużonych obszarów nazwy należy umieszczać wzdłuż dłuższej osi tego obszaru. W wyjątkowych przypadkach nazwa może być umieszczona równolegle do tego obszaru (np. opisy archipelagów).

Dla obiektów o kształcie zbliżonym do koła nazwy powinny być umieszczane w środku obiektu, równolegle do równoleżników. Podobnie postępuje się w przypadku obiektów o nieregularnym kształcie, w których nie można wyraźnie wyznaczyć osi podłużnej.

Nazwy umieszczane wewnątrz obiektu powierzchniowego nie powinny być rozmieszczane na całej jego długości: przed nazwą i po niej powinna pozostać jeszcze wolna przestrzeń.

Napisy skośne nigdy nie powinny być ustawiane w linii prostej – zawsze muszą być wygięte; niedopuszczalne są również załamania napisu.

W przypadku nazw wieloczłonowych możliwy jest opis w dwóch wierszach. Przenosić można jednak tylko całe wyrazy (dzielenie wyrazów jest niedopuszczalne), a obydwie części nazwy powinny być tak samo spacjowane. Odległość pomiędzy członami nazwy nie powinna być zbyt duża, tak by zachowana była optyczna spójność nazwy.

Gdy nazwa nie mieści się w znaku powierzchniowym (np. małe jeziora i małe wyspy) lub jej umieszczenie w nim byłoby niewskazane z powodów graficznych (np. duże zagęszczenie nazw), nazwy umieszczamy zgodnie z zasadami stosowanymi dla znaków punktowych.

Galeria medalowych map

W galerii przedstawione są mapy, które zdobyły medal na polskiej Wikipedii. Każda z tych map nie jest oczywiście idealna, lecz w czasie gdy była głosowana społeczność Wikipedii uznała, że zasługuje na medal. Kilka z tych map z pewnością obecnie za medalowe nie zostałaby uznana (por. mapy odrzucone).

Mapy ułożone są chronologicznie.

• 
  mapka Suwalszczyzny
  czerwiec 2005
• 
  szlak kajakowy na Suwalszczyźnie
  czerwiec 2005
• 
  plan Jasnej Góry
  lipiec 2005
• 
  Województwo rawskie
  lipiec 2005
• 
  Plan Miechowic
  październik 2005
• 
  Zespół wysp wrocławskich
  grudzień 2005
• 
  plan bitwy nad Little Big Horn
  marzec 2006
• 
  Wrocławski węzeł kolejowy
  marzec 2006
• 
  Brzeźno
  maj 2006
• 
  Kępa Mieszczańska we Wrocławiu
  czerwiec 2006
• 
  Pieniny
  lipiec 2006
• 
  Okolice Małego Jezioraka w Iławie
  lipiec 2006
• 
  Podział administracyjny I Rzeczypospolitej w 1618
  listopad 2006
• 
  Pojezierze Iławskie i Garb Lubawski
  styczeń 2007
• 
  Ameryka Południowa
  styczeń 2007
• 
  Stare Miasto w Zamościu
  luty 2007
• 
  Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich
  maj 2007
• 
  Mezoregiony fizycznogeograficzne województwa mazowieckiego
  maj 2007
• 
  Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski
  październik 2007
• 
  Park Krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą
  listopad 2007
• 
  Wolin
  styczeń 2008
• 
  San Marino
  styczeń 2008
• 
  Kampinoski Park Narodowy
  marzec 2008

Galeria map odrzuconych

Przykłady map, które nie spełniły, zdaniem Wikipedystów, kryterium medalowości.

• 
  odebranie medalu w grudniu 2009
• 
  nominowana w sierpniu 2008
• 
  nominowana w październiku 2007
• 
  odebranie medalu w lipcu 2007
• 
  nominowana w czerwcu 2007
• 
  nominowana w maju 2007
• 
  nominowana w marcu 2007
• 
  nominowana w lutym 2007
• 
  nominowana w styczniu 2007
• 
  nominowana w listopadzie 2006
• 
  nominowana w czerwcu 2006
• 
  nominowana w czerwcu 2006
• 
  nominowana w maju 2006
• 
  nominowana w kwietniu 2006
• 
  nominowana w kwietniu 2006
• 
  nominowana w kwietniu 2006
• 
  nominowana w kwietniu 2006
• 
  nominowana w marcu 2006
• 
  nominowana w marcu 2006
• 
  nominowana w lutym 2006
• 
  nominowana w styczniu 2006
• 
  nominowana we wrześniu 2005
• 
  nominowana w kwietniu 2005

Zobacz też

• Wikiprojekt:Projekt Grafiki/Jak wykonać doskonały schemat graficzny
• Wikiprojekt:Projekt Grafiki/Jak wykonać doskonałe zdjęcie
• Wikiprojekt:Projekt Grafiki/Jak wykonać doskonałą animację

Linki zewnętrzne

• Maciej Zych: Prezentacja danych na mapach. W: Marek Pieniążek, Barbara Szejgiec, Maciej Zych: Graficzna prezentacja danych statystycznych. Wykresy, mapy, GIS. Warszawa: Główy Urząd Statystyczny, 2014. Brak numerów stron w książce
• Commons:Pierwsze kroki/Jakość i opis
• Commons:Quality images guidelines
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. (Dz.U. z 1994 r. nr 24, poz. 83)
• Atlas kartograficznych metod prezentacji
• Materiały dydaktyczne Zakładu Kartografii Politechniki Warszawskiej

Bibliografia

• Imhof E., Rozmieszczenie nazw na mapie. W: Zagadnienia kartografii ogólnej, "Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej" 1965, z. 1, s. 65-86.
• Kozieł Z., Koncepcja mapy. Wybór tekstów. Materiały dla studentów geografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1998
• Ostrowski W., Kowalski P., Zbieranie i opracowywanie nazw geograficznych. Przewodnik toponimiczny. Część III. Stosowanie i rozmieszczanie nazw na mapach. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 2004
• Pasławski J., Jak opracować kartogram. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa 1998.
• Pietkiewicz S., O sposobach przedstawiania rzeźby terenu na mapach. Główna Drukarnia Wojskowa, Warszawa 1930 (Reprint: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1996?)
• Ratajski L., Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. PPWK, Warszawa 1989
• Saliszczew A., Kartografia ogólna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
• Wprowadzenie do kartografii i topografii. Red. nauk. J. Pasławski. Wydawnictwo Nowa Era, Wrocław 2006