Willa Theodora Sixta w Bielsku-Białej

Willa Theodora Sixta
	nr rej. :; - A-706/94 z 15 września 1994 (woj. bielskie); - A/897/2021 z 2 listopada 2021 (woj. śląskie)
	; Widok od strony ulicy 3 Maja
Państwo	Polska
Miejscowość	Bielsko-Biała
Adres	Mickiewicza 24
Typ budynku	willa
Styl architektoniczny	neorenesans
Architekt	Carl Korn
Kondygnacje	2 + poddasze i wieża
Ukończenie budowy	1883
Pierwszy właściciel	Theodor Sixt
Obecny właściciel	miasto Bielsko-Biała
	Położenie na mapie Bielska-Białej Willa Theodora Sixta
	Położenie na mapie Polski Willa Theodora Sixta
	Położenie na mapie województwa śląskiego Willa Theodora Sixta
	49°49′32,6″N 19°02′39,7″E/49,825722 19,044361
	Multimedia w Wikimedia Commons

Willa Theodora Sixta – budynek położony w Bielsku-Białej na Dolnym Przedmieściu przy ulicy Adama Mickiewicza 24. Wzniesiony został w 1883 roku w stylu neorenesansowym według projektu Carla Korna jako willa przedsiębiorcy Theodora Sixta (1834–1897). Od roku 2020 jest użytkowany przez Galerię Bielską BWA oraz Miejski Ośrodek Opieki Społecznej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Willa powstała w 1883 roku dla przedsiębiorcy i filantropa Theodora Karla Sixta oraz jego żony, Johanne Emilie z domu Weich^[3]. Autorem projektu był Carl Korn, czołowy bielski architekt tego okresu, którego dom własny w formie neorenesansowego pałacu miejskiego powstawał równolegle po drugiej stronie ulicy (obecny adres: Mickiewicza 21)^[4]. Jako inspiracja dla willi Sixta wymieniana jest Villa Wartholtz w Reichenau an der Rax, rezydencja arcyksięcia Karola Ludwika^[5].

W 1887 roku Johanne zmarła. Dwa lata później do willi wprowadziła się druga żona Sixta, 21-letnia wówczas Anne Marianne z domu Zipser. Theodor Sixt zmarł bezpotomnie w 1897 roku. Swój dom zapisał w testamencie miastu Bielsku z zastrzeżeniem, że nie może być sprzedana i ma być zawsze określana jako „willa Sixta”. Żonie zezwolił na pozostanie w willi tylko do czasu ponownego zamążpójścia. Gdy to w 1904 roku nastąpiło, władze miejskie przejęły obiekt i wynajęły go fabrykantowi i lokalnemu politykowi, Gustavowi Josephy’emu. Mieszkał on tu wraz z żoną i piątką dzieci do swej śmierci w roku 1918, prowadził też jako deputowany do Sejmu Krajowego w Opawie biuro poselskie. Później willa mieściła prokuraturę i kancelarie adwokackie, a w latach 30. mieszkał w niej burmistrz Wiktor Przybyła^[3]^[6]. Projekt adaptacji wnętrz na potrzeby rodziny Josephy’ego przygotowała wiedeńska pracownia Alexandra Neumanna, plany przebudowy z 1935 pochodzą z bielskiego biura spadkobierców Carla Korna^[5].

Po II wojnie światowej willa pełniła różne funkcje publiczne, a wnętrza podlegały dalszym przekształceniom. Mieściły się tu m.in. biura Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Wydział Kultury i Sztuki bielskiego magistratu oraz Galeria Fotografii B&B. W latach 2002–2012 służyła jako rektorat Akademii Techniczno-Humanistycznej^[5]. Decyzją z dnia 15 września 1994 willę wpisano do rejestru zabytków^[7]. W 2003 roku dobudowano nowe wejście główne w postaci wysuniętego ryzalitu z tarasem na dachu i potrójnymi drzwiami przy zachowaniu stylistyki analogicznej do reszty obiektu^[5]. W 2009 roku przed wejściem umieszczono rzeźbę „Kompas dla Bielska-Białej” autorstwa Sławomira Brzoski^[8].

W latach 2017–2020 zrealizowany został – dofinansowany w ramach unijnego projektu Rewitalizacja Willi Teodora Sixta w Bielsku-Białej – remont generalny budynku pod kierunkiem Stanisława Niemczyka^[9]^[5]. Po jego zakończeniu uzyskał on nowe, dwojakie przeznaczenie. Kilka pomieszczeń w południowej części i na I piętrze użytkuje Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, który prowadzi tu klub seniora i dalszą działalność z zakresu aktywizacji społecznej^[10]^[8]. W pozostałych z kolei – włącznie z tzw. salą rautową na parterze – ma swoją drugą siedzibę Galeria Bielska BWA. Prezentowana jest tu m.in. ekspozycja stała wybranych prac z kolekcji sztuki współczesnej^[11]^[12].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Willa usytuowana jest w obrębie niewielkiej narożnej działki pomiędzy ulicami Adama Mickiewicza, Jarosława Dąbrowskiego i 3 Maja. Z pierwotnego ogrodu zachował się starodrzew: dąb burgundzki, lipy, klony, a także miłorząb dwuklapowy, który ma status pomnika przyrody^[5]^[13]. W 2021 roku założony został przy willi ogród różany z pergolą^[12]. W południowo-wschodnim rogu działki znajduje się budynek dawnej wozowni^[14].

Budynek murowany z cegły, na planie krótkiego prostokąta. Reprezentuje styl neorenesansowy. Ma dwie kondygnacje, bryła urozmaicona została narożnymi ryzalitami, dachem mansardowym, a także kwadratową wieżą w narożniku południowo-zachodnim zwieńczoną dachem czterospadowym z pinaklem. Elewacja frontowa została skierowana ku zachodowi, w stronę ulicy Mickiewicza. Jest dodatkowo zaakcentowana parterowym ryzalitem z potrójnym wejściem głównym w przyziemiu oraz umieszczonym na piętrze tarasem zamkniętym balustradą z balasami. W elewację wschodnią od strony ulicy 3 Maja wkomponowano dwukondygnacyjną trójarkadową loggię, murowaną na parterze i żeliwną na piętrze. Wszystkie elewacje są otynkowane, posiadają wyodrębnioną, boniowaną strefę cokołową, podziały horyzontalne w postaci gzymsów międzykondygnacyjnych i wieńczącego, a także ozdobne opaski i zwieńczenia otworów okiennych. Dekoracyjnym boniowaniem ozdobione są również naroża poszczególnych ryzalitów^[14].

Układ wnętrz składa się z trzech traktów, kilkukrotnie przekształcanych w związku ze zmieniającą się funkcją obiektu. Na parterze znajduje się m.in. ulokowana centralnie sala z sufitem zdobionym fasetą i dekoracją płycinową. W narożniku południowo-zachodnim zlokalizowana jest dwubiegowa klatka schodowa z żeliwną balustradą. Na piętrze zachowała się sala kominkowa z sufitem dekorowanym sztukateriami^[14].