Winobluszcz pięciolistkowy

Winobluszcz pięciolistkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	winoroślowce
Rodzina	winoroślowate
Rodzaj	winobluszcz
Gatunek	winobluszcz pięciolistkowy
	Nazwa systematyczna
	Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch.; Monogr. Phan. 5: 448 1887
Synonimy
	Ampelopsis quinquefolia Michx.; Cissus quinquefolia Desf.; Parthenocissus dumetorum (Focke) Rehder; Parthenocissus engelmannii Koehne & Graebn.; Parthenocissus heptaphylla (Buckley) Britton ex Small; Vitis quinquefolia (L.) Lam.;
	Ampelopsis quinquefolia Michx.; Cissus quinquefolia Desf.; Parthenocissus dumetorum (Focke) Rehder; Parthenocissus engelmannii Koehne & Graebn.; Parthenocissus heptaphylla (Buckley) Britton ex Small; Vitis quinquefolia (L.) Lam.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia) – gatunek silnie rosnącego pnącza ozdobnego z rodziny winoroślowatych. W stanie naturalnym występuje w Ameryce Północnej od Gwatemali na południu, poprzez Meksyk i Stany Zjednoczone po prowincje Ontario i Quebec w Kanadzie. Poza tym jest szeroko rozpowszechniony w uprawie i w wielu miejscach naturalizowany^[5].

Morfologia

Pokrój: Wysokie pnącze (pokrywa podpory nawet do 20 m wysokości) samoczepne o młodych pędach zaczerwienionych. Z węzłów wyrastają wąsy czepne z 5 do 8 rozgałęzieniami zakończonymi przylgami.
Liście: Pięciolistkowe, zielone, od spodu szarozielone, jesienią zabarwiają się na czerwono. Poszczególne listki osiągają do 10 cm długości, są ząbkowane na brzegu i zwykle nagie.
Kwiaty: Drobne i niepozorne.
Owoce: Granatowe jagody o średnicy ok. 6 mm^[6].
Podobne gatunki: Bywa mylony z winobluszczem zaroślowym^[6].

Zmienność

Odmiany^[6]:

var. murorum Rehd. – odmiana murowa – listki krótsze i szersze. Mocniej przywiera do podpór – ma mocniejsze przylgi i wąsy z 8–12 rozgałęzieniami.
var. engelmanii Rehd. – odmiana Engelmanna – listki wąskie (do 3 cm szerokości). Jesienią liście brązowoczerwone.

Zastosowanie

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Roślina uprawna: Winobluszcz pięciolistkowy jest najczęściej uprawianym gatunkiem winobluszczu. Jego zaletą jest duża mrozoodporność oraz odporność na zanieczyszczenia powietrza, przez co świetnie sprawdza się w miastach. Radzi sobie zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i zacienionych, a jego wymagania glebowe też nie są wygórowane. Intensywnie zielone liście jesienią przebarwiają się na czerwono, stanowiąc wspaniałą dekorację podpór lub ścian, po których wspinają się rośliny. Do odmian uprawnych należy m.in. ‘Star Showers’ o białopstrych liściach. Jej wzrost jest znacznie ograniczony, może wspinać się jedynie na wysokość 3–6 m. Wymaga też mniej nasłonecznionych stanowisk^{[potrzebny przypis]}. Zbiór owoców jest pracochłonny ze względu na drobne rozmiary^[7].
Medycyna naturalna: Wyciągi z kory, pędów i ziela (niezdrewniałych części) uznawane są za cenny surowiec leczniczy o działaniu przeciwzapalnym, ściągającym, antyseptycznym, żółciopędnym, przeciwkrwotocznym (hemostatycznym), hipotensyjnym (obniżającym ciśnienie krwi) i immunostymulującym^[7].
Sztuka kulinarna: Owoce w postaci surowej są trujące.^{[potrzebny przypis]} Z owoców zebranych latem i jesienią wyrabiano soki, wina, kompoty, powidła i konfitury^[8]. Wyrób o nazwie „Pikantna konfitura z dzikiego wina” został wpisany 27 listopada 2014 na Krajową listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi^[8]. Przy wyrobie win poddaje się fermentacji zmiażdżone owoce wraz z pestkami^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-01] (ang.).
↑ ^a ^b Parthenocissus quinquefolia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-02-01]. (ang.).
↑ Parthenocissus quinquefolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-02-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe PWN, 1991, s. 198. ISBN 83-01-07011-0.
↑ ^a ^b ^c Henryk Różański: Liść winogronowy – Folium Vitis viniferae (winorośli) raz jeszcze. Trochę o winobluszczu–Parthenocissus = Ampelopsis.. [dostęp 2017-09-23].
↑ ^a ^b Pikantna konfitura z dzikiego wina. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. łódzkie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2017-09-23].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-01] (ang.).

[tpl-3] Parthenocissus quinquefolia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-02-01]. (ang.).

[iucn-4] Parthenocissus quinquefolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-5] Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-02-21]. (ang.).

[seneta-6] Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe PWN, 1991, s. 198. ISBN 83-01-07011-0.

[Różański1-7] Henryk Różański: Liść winogronowy – Folium Vitis viniferae (winorośli) raz jeszcze. Trochę o winobluszczu–Parthenocissus = Ampelopsis.. [dostęp 2017-09-23].

[Lpt-konfitury-8] Pikantna konfitura z dzikiego wina. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. łódzkie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2017-09-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]