Xiyunykus
| Xu et al., 2018 | |||
| Okres istnienia: barrem–apt | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | celurozaury | ||
| (bez rangi) | Alvarezsauria | ||
| Rodzaj |
Xiyunykus | ||
| Gatunki | |||
| |||
Xiyunykus – rodzaj wymarłego dinozaura, teropoda z grupy celurozaurów i Alvarezsauria[1].
Skamieniałości nieznanych wcześniej dinozaurów znaleziono na północnym zachodzie Chin, w Sinciangu, na terenie Kotliny Dżungarskiej, w okolicy Wucaiwanu. Spoczywały wśród skał grupy Tugulu, datowanych na epokę kredy wczesnej, prawdopodobnie powstałych od barremu do aptu. Ich badanie pozwoliło na kreowanie dwóch nowych rodzajów dinozaurów. Jednego z nich nazwano Bannykus, podczas gdy drugiego Xiyunykus. Kreatorzy rodzaju pierwszy człon tej nazwy Xiyu zaczerpnęli z języka mandaryńskiego. Oznacza ono, jak to uzasadniają, tereny zachodnie, w tym Azję Środkową, włącznie z Sinciangiem. Drugi człon nazwy rodzajowej źródłosłów czerpie z greckiego słowa onyx oznaczającego szpon. W rodzaju tym badacze umieścili pojedynczy gatunek Xiyunykus pengi. Jego epitet gatunkowy upamiętnia Penga Xilinga w uznaniu jego zasług dla geologii Sinciangu. Holotyp stanowi niekompletny szkielet, który oznaczono IVPP V22783. Skamieniałości obu wspomnianych zwierząt wykazywały cechy pośrednie pomiędzy formami późnojurajskimi a wczesnokredowymi przedstawicielami alwarezaurów. Oba zaliczono do grupy Alvarezsauria[1].
Holotypowy okaz Xiyunykus mógł za życia ważyć jakieś 15 kg, co oszacowano przez pomiary kości udowej. Zmarł w 9 roku życia, prawdopodobnie nie osiągając wieku dorosłego. Do cech szczególnych jego czaszki, wykazującej budowę pośrednią między wczesnym przedstawicielem Alvarezsauria Haplocheirus a bardziej zaawansowanymi ewolucyjnie Parvicursorinae, zalicza się budowa kości potylicznej podstawowej, tworzącej samodzielnie guzy, z głębokimi zagłębieniami, z wyrostkiem cultriform process o słabo skostniałej części grzbietowej i z zachyłkiem klinowym podstawowym. Opistoceliczne kręgi szyjne charakteryzowały się również otworami na powierzchniach bocznych, a także guzkami leżącymi brzuszno-bocznie oraz wyżłobieniem kostnym przyśrodkowo do epipofyzy. Łopatka wyróżniała się zakrzywionym żłobem na powierzchni bocznej, do przodu od dołu panewkowego, i kolejnym przy brzegu tylnym. Autapomorfię kości udowej stanowiła bruzda na jej tylnym końcu, na powierzchni bocznej, w przypadku kości piszczelowej wyżłobienie na końcu proksymalnym[1].
Xu i współpracownicy podnoszą wagę swego odkrycia. Odkryte przez nich rodzaje, o czym świadczy budowa ich kończyny górnej, wypełniają istniejącą uprzednio w zapisie kopalnym lukę pomiędzy wczesnym prawdopodobnym reprezentantem Alvarezsauria[1] (albo wręcz bazalnym Alvarezsauroidea[2]) z okresu jurajskiego Haplocheirus a bardziej zaawansowanymi ewolucyjnie Alvarezsauria, które żyły 70 milionów lat później. Była to najdłuższa luka w zapisie kopalnym teropodów[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Xing Xu i inni, Two Early Cretaceous fossils document transitional stages in alvarezsaurian dinosaur evolution, „Current Biology”, 17, 28, 2018, 2853–2860.e3, DOI: 10.1016/j.cub.2018.07.057, PMID: 30146153 (ang.).
- ↑ Jonah N. Choiniere i inni, A basal alvarezsauroid theropod from the early Late Jurassic of Xinjiang, China, „Science”, 5965, 327, 2010, s. 571–574, DOI: 10.1126/science.1182143, PMID: 20110503 (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
