Zabór
51°57′01″N 15°42′54″E/51,950278 15,715000
| wieś | |
 Pałac w Zaborze od strony zachodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2009) |
1029[2] |
| Strefa numeracyjna |
68 |
| Kod pocztowy |
66-003[3] |
| Tablice rejestracyjne |
FZI |
| SIMC |
0916880 |
Położenie na mapie gminy Zabór  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego  | |
| 51°57′01″N 15°42′54″E/51,950278 15,715000[1]
| |
Zabór (niem. Fürsteneich[4][5], do 1936 r. Saabor[4]) – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Zabór, której jest siedzibą. Miejscowość leży w Niecce Zaborskiej, w pobliżu jeziora Liwno, ok. 5 km od rzeki Odry, wśród kompleksów leśnych.
Zabór uzyskał lokację miejską w 1681 roku, zdegradowany w 1742 roku[6]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa pochodzi od staropolskiej nazwy lasu iglastego – boru[7]. Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Zabor podając jej znaczenie "hinter dem Walde" czyli po polsku "za lasem"[7].
Polską nazwę Zabór w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[8].
30 listopada 1936 r. nazistowska administracja III Rzeszy w miejsce zgermanizowanej nazwy Saabor wprowadziła całkowicie niemiecką nazwę Fürsteneich[4]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Zabór[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najstarsze znane wzmianki o miejscowości, wówczas pod nazwą Saborin, pochodzą z początku XIV wieku. Od 1553 r. właścicielem dóbr zaborskich była rodzina Tschammerów (von Tschammer und Osten herbu Rogala) z rycerskiego rodu Czamborów. Zabór otrzymał prawa miejskie w 1556 r. lecz nie rozwinął się i pozostał wsią.
Z miejscowości Zabór Krzysztof Jan Żegocki kierował podległymi mu partyzantami w pierwszym okresie walk przeciw Szwedom w okresie potopu szwedzkiego.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są[9]:
- zespół zamkowy – pałacowo-ogrodowy:
- barokowy zamek (pałac) z 1677 roku, przebudowany w latach 1745 i 1957. Od XVIII w. własność hrabiów Cosel, potem książąt na Siedlisku, rodu Schönaich-Carolath. Ostatnią właścicielką pałacu przed II wojną światową była druga żona ostatniego cesarza Niemiec, Wilhelma II Hohenzollerna, Hermina, mieszkająca w pałacu do 1922 r. i po śmierci cesarza do kwietnia 1945 roku. Od 1956 r. w pałacu mieściło się prewentorium przeciwgruźlicze dla dzieci, od 1976 – Sanatorium Dziecięce, a od 1998 – Centrum Leczenia Dzieci i Młodzieży.
- folwark:
- trzy oficyny,
- oficyna (obecnie szkoła),
- stajnia (obecnie hotel),
- kostnica,
- szklarnia,
- dwa budynki gospodarcze,
- park[10].
Inne zabytki:
- częściowo klasycystyczna zabudowa miejscowości z początku XIX wieku,
- neogotycki kościół pw. św. Józefa z 1908 roku,
- budynek dawnego kościoła ewangelickiego z lat 30. XX wieku[11].
Ludzie związani z Zaborem
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 155040
- ↑ BDL :: Bank Danych Lokalnych. Główny Urząd Statystyczny, 2012. [dostęp 2013-03-08]. (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1580 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Grünberg. 2006. [dostęp 2013-03-08]. (niem.).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 84-85.
- ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 36, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, str.13.
- ↑ ED: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 grudnia 2012 r. – woj. lubuskie. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-01-07. s. 114. [dostęp 2013-03-08]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 113. [dostęp 2014-12-01].
- ↑ Zbór ewangelicki w Zaborze. miedzyodraabobrem.pl. [dostęp 2016-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-10)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zabór – historia, współczesność
- Saabor (niem.) 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 189.
