Rogala (herb szlachecki)
![]() Herb Rogala | |
Typ herbu | |
---|---|
Zawołanie |
Rogala |
Alternatywne nazwy |
Czambor, Jeleni, Ząbrz Rogalita[1] |
Pierwsza wzmianka |
Rogala – polski herb szlachecki, noszący zawołanie Rogala[1]. Wzmiankowany w Herbarzu Złotego Runa, spisanym w XV wieku[2].
Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych na Mazowszu oraz w ziemi dobrzyńskiej i bełskiej[1]. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Rogala, należy wymienić Krasickich[3] i Zawadzkich[4].
Rogali używał też Ignacy Krasicki[5].
Opis herbu[edytuj | edytuj kod]
Opis historyczny[edytuj | edytuj kod]
Kasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Bartosza Paprockiego i Szymona Okolskiego, opisuje herb[6]:
Tarcza herbu tego na dwie części wzdłuż przedzielona, po prawej stronie jej, powinien być róg jeleni czerwony, w polu białym, po lewej w polu czerwonem róg bawoli szary.
Opis współczesny[edytuj | edytuj kod]
Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:
Na tarczy w polu w słup, w I polu czerwonym róg turzy srebrny, w II polu srebrnym róg jeleni czerwony.
Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Najwcześniejsze wzmianki[edytuj | edytuj kod]
Najstarszym barwnym źródłem polskiej heraldyki rycerskiej jest bogato ilustrowany Kodeks lubiński z Legendą o św. Jadwidze, sporządzony 1353 r. na zamówienie księcia Ludwika I, władcy Brzegu nad Odrą. Wśród zdobiących go miniatur znalazły się dwie przedstawiające bitwę z Tatarami pod Legnicą, gdzie poległ książę Henryk Pobożny. Na tych miniaturach widać rycerzy polskich noszących tarcze z herbami: Glaubicz, Grzymała, Brochwicz, Poraj, Rogala, Rotkirch i innymi[7].
Legenda[edytuj | edytuj kod]
Według legendy herbowej XII wiek, herb miał powstać w następujący sposób: „(...) miało się to dziać w roku 1109 za Bolesława Krzywousta książęcia polskiego, gdy, albowiem ten pan powracał z Pruskiej i Pomorskiej expedycyi, stanął pod Raskami, gdzie gdy dla rozrywki książęcej, różnego zwierza prezentowano, a między nimi bawoła, ten rozjuszony, wszystkim impetem leciał na Biberszteina odważnego rycerza, nic się tem nieustraszył (!) mężny Bibersztein, i owszem pochwyciwszy bawoła za róg, tak mocno skręcił, aż róg mu jeden złamał: co widząc Krzywousty, do dawnego z przodków swoich jeleniego rogu, bawoli mu w herbie przydał.”[8]
Herbowni[edytuj | edytuj kod]
- Z tym tematem związana jest kategoria:
Lista Tadeusza Gajla[edytuj | edytuj kod]
Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.
Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[9]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla[10] (399 nazwisk[11]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Rogala. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Rogala[12]:
|
Pozostałe nazwiska[edytuj | edytuj kod]
Spośród nazwisk nie figurujących na liście Tadeusza Gajla, należy wymienić nazwisko Kaczorowski[14] oraz Wiśniewski[15].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Dowód szlachectwa Budlewskich herbu Rogala. Wypis z Ksiąg Szlacheckich Obwodu Białostockiego
Relief herbu Rogala w Ligotce Kameralnej
Epitafium Adama Lewickiego h. Rogala i Marcjanny Tarnawiej h. Jastrzębiec
Herb Rogala na kościele w Świętomarzu, datowany na ok. 1370 rok
Akt weselny Jakuba Zagórnego i Zuzanny Konopniczanki[16]
Herb Rogala na kościele w Świętomarzu, datowany na ok. 1370 rok
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Alfred Znamierowski, Herbarz rodowy, Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 160, ISBN 83-7391-166-9 .
- ↑ Saint-Remy 1401–1500 ↓.
- ↑ Niesiecki 1840 ↓, s. 357–363.
- ↑ Niesiecki 1845 ↓, s. 102–107.
- ↑ Juliusz Kleiner, Zarys dziejów literatury polskiej, wyd. Ossolineum, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1974, s. 146.
- ↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 121–123.
- ↑ Jerzy Łojko: Średniowieczne herby polskie. Poznań: 1985, s. 23–24.
- ↑ Kasper Niesiecki: Herbarz polski Kaspra Niesieckiego. T. VIII. Lipsk: Breitkopf & Härtel, 1841, s. 121–122.
- ↑ Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Gajl 2007 ↓, Bibliografia.
- ↑ Gajl ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Gajl T., Nowy Herbarz Polski, Gdynia 2016, s.459-643
- ↑ Gajl T., Nowy Herbarz Polski, Gdynia 2016, s.636
- ↑ Zofia Trojanowiczowa , Jerzy Borowczyk , Biografie romantycznych poetów, Wydawn. Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk, 2007, s. 299, ISBN 978-83-7063-495-7 [dostęp 2022-04-19] (pol.).
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II, s. 368
- ↑ ,,Na Chwalebny i Zacny Akt Jakuba Zagórnego i Zuzanny Konopniczanki" [W:] Ossolineum, dział starodruki, syg. 2285
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jean Le Fèvre de Saint-Remy , Armorial de l'Europe et de la Toison d'or, Antoine-René de Voyer de Paulmy, 1401–1500, s. 345 .
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. V, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1840, s. 479 .
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VIII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 655 .
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. X, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1845, s. 719 .
- Tadeusz Gajl, Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów, Gdańsk: L&L, 2007, s. 543, ISBN 978-83-60597-10-1, OCLC 233447252 .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Gajl: Nazwiska. gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Dzieje zasobu. agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).