Zabytkowe mosty Wrocławia
Zabytkowe mosty Wrocławia – położone w obrębie granic administracyjnych Wrocławia mosty uznane za zabytki. Obejmują te mosty, wobec których uznano, iż posiadają odpowiednie walory historyczne i techniczne stanowiąc świadectwa dorobku epoki, w której powstały.
Wrocław jako miasto położone nad wieloma rzekami i innymi ciekami wodnymi tworzącymi Wrocławski Węzeł Wodny, w tym największą z nich Odrą przepływającą przez miasto licznymi korytami i kanałami, posiada w swym obrębie dużą liczbę mostów[1][2], z których część została objęta ochroną zabytków i wpisana do rejestru zabytków.
Mosty takie są wpisane do rejestru indywidualnie bądź jako element większego zespołu obiektów podlegających ochronie. Jak wynika z poniższego zestawienia większość mostów traktowana jest jako odrębna budowla wpisana do rejestrów zabytków, nawet gdy mosty takie wchodzą w skład jednej przeprawy (w tym przypadku zespołu mostów) i w przeszłości były traktowane jako jedna, nazwana indywidualnie przeprawa. Tylko mosty o lokalnym znaczeniu powiązane z konkretnym większym obiektem nie są odrębnie ujęte w takim wykazie, aczkolwiek są wymienione w ramach danego zespołu obiektów jako elementy podlegające ochronie.
| most | nr i data wpisu | rok budowy | ciek wodny | fotografia |
|---|---|---|---|---|
| Most Grunwaldzki[1][3][4][5][6][7][8] Kaiserbrücke[6][7][8][9] (Freiheitsbrücke[8][9]) |
nr rej.: A/1653/326/Wm z 15.10.1976 r.[3][6] | 1907[3] (1908[1][6][7][8]-1910[1][4][6][7][8]) |
Odra[5][10] (Odra Główna[11]/Miejska[6]: Odra Górna[12]) |
|
| Most Mieszczański (stary, północny)[1][3][10][13][14][15] Wilhelmsbrücke[1][14][15][16] |
nr rej.: A/1648/332/Wm z 15.10.1976 r.[3][14] | 1876[1][3][10][14] | Odra Północna[10][13][17][18][19][15] | 
|
| Most Młyński (południowy)[3][10][20][19][21] Gneisenaubrücke[20] |
nr rej.: A/1651/328/Wm z 15.10.1976 r.[3][22] | 1885[3][10][20][21] | Odra Północna[10][18][20][19] (Kanał Młyna Maria[17][20][19]) |
|
| Most Młyński (północny)[10][20][23][19][21] Gneisenaubrücke[20] |
nr rej.: A/1650/329/Wm z 15.10.1976 r.[23][22] | 1885[3][10][20][21] | Odra Północna[10][17][20] | .jpg)
|
| Most Oławski[1][23][24][25][26][27] Mauritiusbrücke[25][26][27][28] |
nr rej.: A/2497/350/Wm z 25.05.1977 r.[23][25] | 1879[23] (1882[1][25][26][27]-1883[24][25][26][27]) |
Oława[24][25][26][27] | ._Foto_Barbara_Maliszewska.jpg)
|
| Most Osobowicki (południowy)[1][13][23][24][29][30] Gröschelbrücke[1][29][31] |
nr rej.: A/1643/331/Wm z 15.10.1976 r.[23] | 1898[23] (1895[30] - 1897[24][30]) |
Kanał Miejski[13][24][29][30] | 
|
| Most Osobowicki (północny)[1][5][23][24][29][30] Gröschelbrücke[1][29][31] |
nr rej.: A/1642/337//Wm z 15.10.1976 r.[23] | 1895[29][30] - 1897[1][23][24][29][30] | Stara Odra, Kanał Różanka (Żeglugowy)[24][29][32][30] | .jpg)
|
| Most Piaskowy[1][13][23][33][34][35][36] Sandbrücke[34][37] |
nr rej.: A/1649/330/Wm z 15.10.1976 r.[23][34] | 1861[1][23][33][34][35][36] | Odra[33] (Odra Południowa[13][17][38]) |
|
| Most Pomorski (południowy)[1][23][33][39][40][41] Werderbrücke[39][41][42] |
nr rej.: A/2496/342/Wm z 15.10.1976 r.[23] | 1904[23][39] - 1905[1][23][33][39][40][41] | Odra Południowa[17][38][39][40][41] | 
|
| Most Pomorski (środkowy)[1][23][33][39][40][41] Werderbrücke[39][41][42] |
nr rej.: A/2494/340/Wm z 15.10.1976 r.[23] | 1935[23][41] (1930[33][40]) (1879[39]) (1885[40][41]) |
kanał Śluzy Mieszczańskiej[17][33][39][40][41] | 
|
| Most Pomorski (północny)[1][23][33][39][40][41] Werderbrücke[39][41][42] |
nr rej.: A/2495/341/Wm z 15.10.1976 r.[23] | 1924[23] (1928[39] - 1930[33][39][40][41]) |
Odra Północna[17][18][33][39][40][41] | 
|
| Most Sikorskiego[1][13][23][43][44][45][15][46] Königsbrücke[44][45] |
nr rej.: 333/Wm z 15.10.1976 r.[23][47] | 1875[23][43][44][45][46] | Odra Południowa[17][38][45][15] | 
|
| Most Trzebnicki (południowy)[1][13][23][48][49][50] Rosenthaler Brücke[49][51] |
nr rej.: A/1645/335/Wm z 15.10.1976 r.[23] | 1892[23][49][50] - 1897[49][50] zastąpiony[50]: 1904[49][50] - 1905[48][49][50] |
Kanał Miejski[13][48][49][50] | 
|
| Most Trzebnicki (północny)[1][5][23][48][49][50] Rosenthaler Brücke[49][51] |
nr rej.: A/1644/336/Wm z 15.10.1976 r.[23] | 1897[23][48] (1916[49][50]) |
Stara Odra, Kanał Różanka (Żeglugowy)[1][32][48][49][50] | .jpg)
|
| Most Tumski[1][13][23][48][52][53] Dombrücke[52] |
A/1652/327/Wm z 15.10.1976 r.[23][54] | 1888[23][52][53] - 1889[1][23][52] (1892[48][53]) |
Odra Północna[13][17][18][48] | 
|
| Most Zwierzyniecki[1][13][23][55][56][57][58] Passbrücke[1][56][59] |
nr rej.: A/1646/334/Wm z 15.10.1976 r.[23] | 1895[1][56][57][58]- 1897[1][23][55][56][57][58] | Stara Odra[13][32][55][57][58] | 
|
| Most dojazdowy w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej[23][60] | nr rej.: A/1473/524/Wm z 10.08.1993 r. w ramach: zespół elektrowni południowej na Odrze[23] |
1922 - 1924[23] (1922[60]) |
kanał Elektrowni wodnej Wrocław I[17][60] | 
|
| Most Burzowy[61] (wrota powodziowe[13][62]) Flutschleusenbrücke[61] |
nr rej.: A/5863 z 8.03.2013 r. w ramach: stopień wodny „Psie Pole”[23] |
1895 - 1898[23] | Kanał Miejski[13][62] | 
|
| mostek[63] | nr rej.:506/A/05 z 18.04.2005 r. w ramach: otoczenie zespołu zespół pałacowy i folwarczny, ul. Pawłowicka 85-101/Widawska nr rej.: 565/Wm z 10.07.1996[63] |
staw | ||
| most oławski (dawny) – fragment[64][65] przy Bramie Oławskiej |
nr rej.: A/5274/2098/Wm z 2.08.1975 r.[64] | XV/XVI[64] | fosa miejska[65] |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Mosty i kładki we Wrocławiu
- Przeprawy we Wrocławiu
- Wody powierzchniowe we Wrocławiu
- Rzeki we Wrocławiu
- Kanały wodne we Wrocławiu
- Zabytki Wrocławia
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 559, Mosty.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 986-988, Wrocławski Węzeł Wodny.
- ↑ a b c d e f g h i j Wykaz zabytków 2013 ↓, s. 207.
- ↑ a b ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 2.
- ↑ a b c d Studium .. Odry, Diagnoza ↓, s. 96.
- ↑ a b c d e f Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 550-551, Most Grunwaldzki.
- ↑ a b c d Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 30-32, 2.12 Most Grunwaldzki.
- ↑ a b c d e Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 24-27, 2.17 Most Grunwaldzki.
- ↑ a b Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 47.
- ↑ a b c d e f g h i j ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 4.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 607, Odra Główna.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 607, Odra Górna.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Studium .. Odry, Diagnoza ↓, s. 97.
- ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 551, Most Mieszczański.
- ↑ a b c d e Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 6-7, 2.2 Mosty Mieszczańskie.
- ↑ Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 166.
- ↑ a b c d e f g h i j RZGW, mapa 2009 ↓.
- ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 608, Odra Północna.
- ↑ a b c d e Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 45-46, 2.22 Mosty Młyńskie.
- ↑ a b c d e f g h i Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 560, Mosty Młyńskie.
- ↑ a b c d Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 20-21, 2.13 Mosty Młyńskie.
- ↑ a b Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 54.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as Wykaz zabytków 2013 ↓, s. 208.
- ↑ a b c d e f g h i ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 5.
- ↑ a b c d e f Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 552, Most Oławski.
- ↑ a b c d e Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 28-29, 2.11 Most Oławski.
- ↑ a b c d e Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 28-29, 2.18 Most Oławski.
- ↑ Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 99.
- ↑ a b c d e f g h Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 560-561, Mosty Osobowickie.
- ↑ a b c d e f g h Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 26-27.
- ↑ a b Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 58.
- ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 608, Odra Stara.
- ↑ a b c d e f g h i j k ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 6.
- ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 553, Most Piaskowy.
- ↑ a b Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 39-40, 2.19 Most Piaskowy.
- ↑ a b Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 14-15, 2.7 Most Piaskowy.
- ↑ Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 125.
- ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 607-608, Odra Południowa.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 561, Mosty Pomorskie.
- ↑ a b c d e f g h i j Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 55-56, 2.28 Most Pomorski.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 8-10, 2.4 Mosty Pomorskie.
- ↑ a b c Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 165.
- ↑ a b ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 7.
- ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 555, Most Sikorskiego.
- ↑ a b c d Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 61-62, 2.30 Most W. Sikorskiego.
- ↑ a b Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 7-8, 2.3 Most Sikorskiego.
- ↑ Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 84.
- ↑ a b c d e f g h i ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 9.
- ↑ a b c d e f g h i j k Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 561, Mosty Trzebnickie.
- ↑ a b c d e f g h i j Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 24-25.
- ↑ a b Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 122.
- ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 558, Most Tumski.
- ↑ a b c Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 21-22, 2.14 Most Tumski.
- ↑ Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 34.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 11.
- ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 558-559, Most Zwierzyniecki.
- ↑ a b c d Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 15-16, 2.5 Most Zwierzyniecki.
- ↑ a b c d Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 30-31, 2.20 Most Zwierzyniecki.
- ↑ Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 113.
- ↑ a b c Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 56-58, 2.28 stopień Mieszczański.
- ↑ a b Niemiecko-polski słownik ... ↓, s. 46.
- ↑ a b Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 18-21, 2.7 Stopień Wodny Psie Pole.
- ↑ a b Wykaz zabytków 2013 ↓, s. 228.
- ↑ a b c Wykaz zabytków 2013 ↓, s. 205.
- ↑ a b Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 209, Fosa Miejska.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Bakuliński, Małgorzata Książkiewicz, Stanisław Januszewski, Ryszard Majewicz: Część 1. Zabytki techniki Śródmiejskiego Węzła Wodnego. [w:] Trasy turystyczne dla m. Wrocławia. Otwarte (przestrzenne) Muzeum Techniki Wrocławia [on-line]. wrosystem.um.wroc.pl – Strona miasta Wrocław, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007. [dostęp 2013-12-20]. (pol.).
- Grzegorz Bakuliński, Małgorzata Książkiewicz, Stanisław Januszewski, Ryszard Majewicz: Część 2. Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego. [w:] Trasy turystyczne dla m. Wrocławia. Otwarte (przestrzenne) Muzeum Techniki Wrocławia [on-line]. wrosystem.um.wroc.pl – Strona miasta Wrocław, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007. [dostęp 2013-12-20]. (pol.).
- Grzegorz Bakuliński, Małgorzata Książkiewicz, Stanisław Januszewski, Ryszard Majewicz: Część 3. Mosty i przeprawy. [w:] Trasy turystyczne dla m. Wrocławia. Otwarte (przestrzenne) Muzeum Techniki Wrocławia [on-line]. wrosystem.um.wroc.pl – Strona miasta Wrocław, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007. [dostęp 2014-01-21]. (pol.).
- praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 978-83-7384-561-9. ISBN 83-7384-561-5. (pol.).
- Diagnoza stanu, 9. Infrastruktura. [w:] WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE – Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry [on-line]. www.wbu.wroc.pl – Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu. [dostęp 2014-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (pol.).
- Mosty. [w:] Obiekty inżynierskie [on-line]. www.zdium.wroc.pl – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, 2009-10-15. [dostęp 2014-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-18)]. (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic. www.wratislavia.net. [dostęp 2014-01-30]. (pol.).
- Śródmiejski Węzeł Wodny. T. mapa. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, 2009. (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 grudnia 2013 r., woj. dolnośląskie. www.kobidz.pl. [dostęp 2014-05-07]. (pol.).