Zachodem poszły dzieje

Zachodem poszły dzieje. Antologia opowiadań o Ziemiach Zachodnich – polska antologia opowiadań poświęconych szeroko rozumianej tematyce Ziem Odzyskanych, wydana przez Wydawnictwo Poznańskie w 1970, na 25-lecie odzyskania tych ziem przez Polskę po II wojnie światowej.

Charakter dzieła

Antologia stanowi prezentację dorobku literackiego polskich, powojennych środowisk nadodrzańskich i nadbałtyckich. Była próbą opisania literatury o ziemiach zachodnich i jej systematyzacji. Stanowić miała obraz minionych lat (głównie czasów pionierskich), które odchodziły w czasie wydania dzieła do przeszłości, a także świadectwo współczesności oraz rozwoju na terenach, gdzie losy Polaków w różnych momentach historii były dramatyczne i bardzo trudne. Obrazować miała procesy, które Eugeniusz Paukszta nazywał wrastaniem, a socjologia definiuje jako adaptacyjne, prowadzące do stworzenia nowej jedności społecznej. Właśnie rytm tych procesów, które dokonały się po 1945 na Ziemiach Odzyskanych, wpłynął na dobór tekstów opublikowanych w antologii, a dokonali go Witold Nawrocki i Andrzej Wasilewski. Nawrocki opatrzył ponadto dzieło obszernym wstępem zatytułowanym Literatura nad Odrą.

W 1971 pozycja została zatwierdzona do użytku szkolnego oraz znalazła się w wykazie książek zaleconych do bibliotek szkolnych.

Autorzy

Antologia podzielona jest na trzy części: Powrót (traktująca o przyjeździe i zasiedleniu Ziem Odzyskanych), Wrastanie (czasy pionierskie i kształtowanie się nowych społeczności) oraz Tu jest nasz dom (adaptacja i przyszłość). Na dzieło składają się następujące opowiadania:

• Powrót:

• • Jan Brzoza – Powrót z niewoli (1955),
  • Marian Turwid – Powrót Marty,
  • Henryk Worcell – W drodze z Heinzendorfu do Zdarzyc,
  • Henryk Worcell – Wotan odjedzie pociągiem,
  • Zofia Nałkowska – Profesor Spanner,
  • Jerzy Pluta – Pas (1962-1963),
  • Ireneusz Gwidon Kamiński – Ziemia nie milczy (Szczecin, 1955),
  • Egon Naganowski – Ostatni rozdział,
  • Zbyszko Bednorz – Będzie bratem,
  • Katarzyna Suchodolska – Szeliniaki,
  • Bronisław Słomka – Ten, który przyszedł,
  • Eugeniusz Paukszta – Na rykowisko nie pojechałem,
  • Józef Hen – Wdowa po Joczysie,
  • Romuald Cabaj – Łopata,
  • Wojciech Żukrowski – Młodzi.

• Wrastanie

• • Henryk Worcell – Polak mały,
  • Maria Dąbrowska – Poranek w ogrodzie zoologicznym (1949),
  • Anna Kowalska – Opowieści wrocławskie,
  • Leon Wantuła – Kryśka,
  • Gustaw Morcinek – Wiktoria,
  • Katarzyna Suchodolska – Noc,
  • Leszek Prorok – Willa Waldfrieden (1954),
  • Józef Lenart – Codziennie toczy się wojna,
  • Roman Samsel – Hakenkreutz,
  • Jerzy Putrament – Dwa świństwa (1956),
  • Jarosław Iwaszkiewicz – Cmentarz w Toporowie.

• Tu jest nasz dom

• • Zygmunt Trziszka – Jedna rodzina,
  • Janusz Koniusz – Rybacy i pies,
  • Edmund Głuchowski – Dom,
  • Wilhelm Szewczyk – Klara Krause,
  • Eugeniusz Paukszta – Wilczy pomiot,
  • Kazimierz Maria Kowalski – Wędrujące Miłosierdzie Boże,
  • Nina Karcher-Gamratowa – Przyjaciel z dzieciństwa,
  • Tadeusz Stępowski – "Potrzebny jest nam Frycz Zawada",
  • Jerzy Jan Pachlowski – Cygan,
  • Tadeusz Mikołajek – Nieślubny,
  • Czesław Schabowski – Rybackie wyścigi,
  • Henryk Panas – W podróży na wyspy szczęśliwe,
  • Aleksander Baumgardten – Trudny rocznik 45,
  • Czesław Kuriata – Pamiętnik nauczycielski,
  • Roman Tomczyk – Lisopsy (1955).