Zakawie

Zakawie

Osiedle historyczne, obecnie ulica Dąbrowy Górniczej
Widok na Zakawie od strony południowej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Dąbrowa Górnicza
Data założenia	lata 20. XIX w.
W granicach Dąbrowy Górniczej	1975
Wysokość	300 m n.p.m.
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	42-530
Tablice rejestracyjne	SD
Położenie na mapie Dąbrowy Górniczej Zakawie
Położenie na mapie Polski Zakawie
Położenie na mapie województwa śląskiego Zakawie
50°18′52″N 19°20′16″E

Zakawie – dawna kolonia wchodząca w skład Strzemieszyc Małych, położona pomiędzy Strzemieszycami a Sławkowem, tworząca osadę złożoną z ulicy Zakawie w Dąbrowie Górniczej, na północ od drogi krajowej nr 94. Oddalone o 11,7 km od centrum miasta, 4,4 km od Sławkowa. Nazwa oznacza osadę położoną za miejscowością Kawa. Zakawie jest osadą historyczną, przysiółkiem Strzemieszyc Małych, oddalonym o 3 km od centrum dzielnicy. Nie jest wyodrębnione w jej strukturze jako jednostka pomocnicza niższego rzędu. Tworzy jednak ciągle zwarty i odizolowany ciąg zabudowy obejmujący ulicę o tej samej nazwie. Powstało w latach 20. XIX wieku jako osada górnicza, w związku z rozwojem kopalni galmanu „Leonidas” (w bliskim sąsiedztwie działały również kopalnie galmanu „Anna” i „Kawia Góra”). Działalność górnicza na terenie obecnego Zakawia sięga jednak dużo odleglejszych czasów. Wydobywano tu kruszec przynajmniej w XVI wieku. Przy drodze między kopalniami „Kawia Góra” i „Leonidas” wybudowano w Zakawiu kapliczkę pod wezwaniem św. Antoniego (1851). W związku z likwidacją w drugiej połowie XIX w. miejscowych kopalń galmanu ludność znajdowała zatrudnienie w zakładach przemysłowych sąsiednich miejscowości oraz zajmowała się rolnictwem. Przynależność administracyjna i parafialna tożsama z przynależnością całych Strzemieszyc Małych (parafia Matki Boskiej Szkaplerznej w Strzemieszycach Małych). Od kilku lat przy kapliczce św. Antoniego odprawiane są przez proboszcza parafii w Strzemieszycach Małych msze święte. Wchodząc w skład gminy olkusko-siewierskiej osada znajdowała się w latach 1867–1914 bezpośrednio na granicy guberni piotrkowskiej i kieleckiej; w latach 1945–1975 na granicy między województwem śląskim (później katowickim) i krakowskim. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego z 1895 (t. XIV) Zakawie liczyło 23 domostwa i 257 mieszkańców. W osadzie zachowało się do dzisiaj kilka drewnianych budynków, stanowiących typowy przykład przedwojennej zagłębiowskiej architektury wiejskiej. Od strony północnej do osady przylega bezpośrednio terminal stacji kolejowej Dąbrowa Górnicza Towarowa. W latach 70. XX w. pomiędzy jej bocznicami a osadą istniały hotele robotnicze Przedsiębiorstwa Robót Kolejowych (PRK) nr 9 z Krakowa. Zabudowania te w latach osiemdziesiątych mieściły jednostkę wojskową. Obecnie po większości z nich pozostały jedynie fundamenty. Przez Zakawie przepływa rzeka Rakówka. Zaczęła ona tutaj płynąć w latach 70. XX wieku, w związku ze zmianą stosunków wodnych wywołaną budową Huty Katowice. Początkowo źródło rzeki znajdowało się na wschód od ulicy, w miejscu okresowo wysychającego źródełka i oczka wodnego, stanowiących pozostałość po płuczce galmanu pod nazwą „Bobrek”. Okolice tego źródła znajdują się obecnie pod ochroną jako użytek ekologiczny „Źródliska w Zakawiu”, obejmujący obszar 1,69 ha. Źródło znajduje się u podnóża wzgórza Gieraska (340 m n.p.m.), na wysokości 302 m n.p.m. Wypływa z niego woda wapniowo-magnezowa. Obok cennych biocenoz źródliskowych na terenie „Źródlisk w Zakawiu” zachowały się fragmenty muraw kserotermicznych i łąk trzęślicowych z udziałem rzadkich chronionych gatunków roślin. Spośród występujących gatunków kręgowców aż 31 znajduje się pod ochroną gatunkową.

Komunikacja

Komunikacja autobusowa obsługiwana jest przez linię 984 Zarządu Transportu Metropolitalnego.

Numer linii Trasa podstawowa 984 Mydlice Pętla - Centrum - Reden - Strzemieszyce - Strzemieszyce Zakawie Kapliczka

Do 9 listopada 2022r. linię obsługiwał: PKM Sosnowiec a od 10 listopada 2022r. linię obsługuje: Konsorcjum (PKS Gostynin, PKS Tarnobrzeg) do chwili obecnej.

Ulica objęta II. standardem zimowego utrzymania dróg.

Najbliższa osobowa stacja kolejowa to oddalona o 2,7 km Dąbrowa Górnicza Wschodnia.

Galeria obrazów

• 
  Zabytkowy dom
• 
  Drzwi domu przy ul. Zakawie 5
• 
  Kapliczka św. Antoniego
• 
  Ławeczki przy kapliczce św. Antoniego
• 
  Rzeka Rakówka płynąca w kierunku drogi krajowej nr 94
• 
  Opustoszały budynek w kompleksie dawnych hoteli robotniczych
• 
  Fundamenty po dawnym budynku hotelowym
• 
  Użytek ekologiczny „Źródliska w Zakawiu”
• 
  Tablica informacyjna użytku ekologicznego „Źródliska w Zakawiu”

Bibliografia

• Zofia Boda-Krężel: Ruch oporu w Rejencji Katowickiej, 1939–1945, Warszawa 1972, s. 243, 245.
• Bronisław Chlebowski (red.): Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, Warszawa 1895, s. 295.
• Władysław Dzikowski, Danuta Kopertowska: Toponimia Kielc, PWN 1976, s. 54.
• Dariusz Kmiotek, Jan Kmiotek: Echo dawnych Strzemieszyc, cz. V, Dąbrowa Górnicza 2001, ISBN 83-909050-9-4.
• Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim, wyd. nakładem Komitetu Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim w Sosnowcu, 1939 r., s. 42-43.
• Arkadiusz Rybak: Z dziejów parafii i życia religijnego w Strzemieszycach Małych, w: Jan Kmiotek, Dariusz Kmiotek, Arkadiusz Rybak (red.), Echo dawnych Strzemieszyc, cz. VI, Dąbrowa Górnicza 2001, ISBN 83-917750-2-X, s. 44.
• Jan Przemsza-Zieliński: Srebrne Strzemieszyce [3]

Linki zewnętrzne

• Zakawie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 295 .