Województwo śląskie (1945–1950)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Województwo śląskie
— województwo —
1945–1950
Państwo  Rzeczpospolita Polska
Data powstania 1945
Data likwidacji 1950
Siedziba wojewody i sejmiku Katowice
Powierzchnia 15 369 km²
Populacja (1949)
• liczba ludności
3 101 586[1]
Podział administracyjny
Plan województwa śląskiego
Podział administracyjny, 1946
Liczba powiatów miejskich 13
Liczba powiatów 23
Położenie na mapie Polski
POL województwo śląskie 1946.svg
Portal Polska

Województwo śląskie[2] (także województwo zagłębiowsko-śląskie[3], województwo śląsko-dąbrowskie) – jednostka administracyjna Polski istniejąca w latach 1945–1950, powstała na bazie przedwojennego województwa śląskiego.

Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Województwo śląsko-dąbrowskie w latach 1945 - 1950
Województwo śląsko-dąbrowskie – podział administracyjny
Komunikat wzmiankujący nadanie nazwy województwo śląsko-dąbrowskie 18 marca 1945

Nazwa utworzonej w 1945 jednostki administracyjnej z trzech niezależnych od siebie regionów [4] (przedwojennego województwa śląskiego, Śląska Opolskiego i Zagłębia Dąbrowskiego[5]), których obszar pokrywa się w znacznym stopniu z dzisiejszymi województwami: śląskim i opolskim, brzmiała województwo śląsko-dąbrowskie[6]. Nazwa oficjalnie została ogłoszona w komunikacie zamieszczonym w „Gazecie Urzędowej Województwa Śląskiego” w marcu 1945 roku[3]. Ogłoszono m.in.: „Województwo obejmujące ziemie Śląska Górnego, Śląska Opolskiego i Zagłębia Dąbrowskiego otrzymało nazwę: województwo śląsko-dąbrowskie”[4].

Określenia „województwo śląsko-dąbrowskie” (początkowo pojawiał się także zapis „województwo śląsko-zagłębiowskie” bądź „województwo zagłębiowsko-śląskie”) powszechnie stosowane były na obszarze samego województwa. Używano ich m.in. w ówczesnych wydawnictwach (np. kartograficznych), lokalnej prasie, na pieczęciach Urzędu Wojewódzkiego, czy w używanej przez wojewodę tytulaturze. Termin ten („województwo śląsko-dąbrowskie”) nie został jednak najprawdopodobniej usankcjonowany żadnym dokumentem potwierdzającym zasadność jego używania od strony formalnoprawnej i z tego powodu władze centralne oraz w ogólnopolskich zestawieniach używały terminu „województwo śląskie”[4].

Poprzez wprowadzenie dla województwa nazwy „śląsko-dąbrowskie”, chciano symbolicznie podkreślić fakt „zjednoczenia” odróżniając nazwę nowego województwa od jednostki administracyjnej z okresu dwudziestolecia międzywojennego[7]. Ponieważ w stolicy zdawano sobie sprawę z „dwoistości” nazewnictwa, dlatego często tłumaczono, że mimo prawidłowej nazwy województwa śląskiego „w potocznym użyciu stosowana jest nazwa województwo śląsko-dąbrowskie”[4]. W 1947 przygotowano propozycję wprowadzenia dla obszaru województwa nazwy „katowickie”[8]; Nazwa wprowadzona w życie w 1950 roku[9], wraz z nowym podziałem na województwo katowickie i opolskie na mocy ustawy z 28 czerwca 1950 roku[10].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Komunikat wzmiankujący o nadaniu nazwy województwo śląsko-dąbrowskie 18 marca 1945

W 1944 roku dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego uchylono wprowadzony przez III Rzeszę podział administracyjny[11].

7 maja 1945 zniesiono Statut Organiczny Województwa Śląskiego[12].

18 sierpnia 1945 włączono do obszaru województwa śląskiego z województwa kieleckiego powiaty: będziński i zawierciański[13].

28 czerwca 1946 przyłączono do obszaru województwa śląskiego powiaty: bytomski, miasto Bytom, dobrodzieński, gliwicki, miasto Gliwice, głubczycki, grodkowski, kluczborski, kozielski, niemodliński, nyski z Nysą, oleski, opolski z Opolem, prudnicki, raciborski z Raciborzem, strzelecki i miasto Zabrze[14]. Dla tego obszaru działania utworzono ekspozyturę urzędu wojewódzkiego w Opolu[15].

6 lipca 1950 z województwa wydzielono powiaty: opolski, kluczborski, raciborski, głubczycki, prudnicki, nyski, niemodliński i grodkowski do nowo utworzonego województwa opolskiego oraz zmieniono jego nazwę na katowickie[16].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Na początku 1946 roku województwo to zamieszkiwało 2,8 mln osób (183 osoby/km2). Mimo wysiedleń liczba mieszkańców, dzięki repatriacji i procesom migracyjnym[17][18], stale wzrastała i w 1949 osiągnęła 3,2 mln osób (209 os./km2)[17].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Podział na powiaty według Rocznika Statystycznego 1947
Powiat Miasto powiatowe Powierzchnia (km²) Ludność Gęstość zaludnienia
będziński POL Będzin COA.svg Będzin 459 176 600 385
bielski POL Bielsko COA.svg Bielsko 349 85 300 244
Bytom miasto Bytom herb.svg Bytom 30 93 200 3107
bytomski Bytom herb.svg Bytom 107 77 500 724
Chorzów miasto POL Chorzów COA.svg Chorzów 32 110 700 3459
cieszyński POL Cieszyn COA.svg Cieszyn 662 83 000 125
dobrodzieński POL Dobrodzień COA.svg Dobrodzień 323 17 700 55
Gliwice miasto POL Gliwice COA.svg Gliwice 56 96 000 1714
gliwicki POL Gliwice COA.svg Gliwice 851 80 600 95
głubczycki POL Głubczyce COA.svg Głubczyce 692 66 100 96
grodkowski POL Grodków COA.svg Grodków 520 36 700 71
Katowice miasto Katowice Herb.svg Katowice 42 128 300 3055
katowicki Katowice Herb.svg Katowice 213 328 300 1541
kluczborski POL Kluczbork COA.svg Kluczbork 555 43 300 78
kozielski POL Kędzierzyn Koźle COA.svg Koźle 663 66 600 100
lubliniecki POL Lubliniec COA1.svg Lubliniec 715 47 500 66
niemodliński POL Niemodlin COA.svg Niemodlin 605 33 300 55
nyski POL Nysa COA.svg Nysa 714 72 000 101
oleski POL Olesno COA 1.svg Olesno 893 46 000 52
opolski POL Opole COA.svg Opole 1427 136 800 96
prudnicki POL Prudnik COA.svg Prudnik 799 90 700 114
pszczyński POL Pszczyna COA.svg Pszczyna 1046 154 800 148
raciborski POL Racibórz COA old.svg Racibórz 544 64 200 118
rybnicki POL Rybnik COA.svg Rybnik 890 215 800 242
Sosnowiec miasto Sosnowiec Herb.svg Sosnowiec 33 77 900 2361
strzelecki POL Strzelce Opolskie COA.svg Strzelce Opolskie 892 75 000 84
tarnogórski Herb TarnowskieGory.svg Tarnowskie Góry 268 103 900 388
Zabrze miasto POL Zabrze COA.svg Zabrze 44 104 200 2368
zawierciański POL Zawiercie COA.svg Zawiercie 945 111 400 118

Miasta[edytuj | edytuj kod]

Wytłuszczone zostały siedziby powiatów.

Największym miastem były Katowice.

Lp. Herb Miasto Powiat Ludność
(14 lutego 1946)[19]
1.
Katowice Herb.svg
 Katowice grodzki Katowice 128 290
2.
POL Chorzów COA.svg
 Chorzów grodzki Chorzów 110 675
3.
POL Zabrze COA.svg
 Zabrze grodzki Zabrze 104 184
4.
POL Gliwice COA.svg
 Gliwice grodzki Gliwice 95 980
5.
Bytom herb.svg
 Bytom grodzki Bytom 93 179
6.
Sosnowiec Herb.svg
 Sosnowiec grodzki Sosnowiec 77 853
7.
POL Siemianowice COA.svg
 Siemianowice Śląskie katowicki 32 708
8.
POL Dąbrowa Górnicza COA.svg
 Dąbrowa Górnicza będziński 28 070
9.
POL Będzin COA.svg
 Będzin będziński 27 754
10.
POL Opole COA.svg
 Opole opolski 27 666
11.
POL Bielsko COA.svg
 Bielsko bielski 25 725
12.
POL Świętochłowice COA.svg
 Świętochłowice katowicki 25 704
13.
POL Mysłowice COA.svg
 Mysłowice katowicki 23 786
14.
POL Rybnik COA.svg
 Rybnik rybnicki 23 052
15.
POL Piekary Śląskie COA.svg
 Piekary Śląskie tarnogórski 21 467
16.
POL Zawiercie COA.svg
 Zawiercie zawierciański 21 225
17.
Katowice-Szopienice COA 1930.svg
 Szopienice katowicki 20 854
18.
POL Racibórz COA.svg
 Racibórz raciborski 19 605
19.
POL Ruda Śląska COA.svg
 Ruda katowicki 18 998
20.
POL Tarnowskie Góry COA.png
 Tarnowskie Góry tarnogórski 18 427
21.
POL Czeladź COA.svg
 Czeladź będziński 16 624
22.
POL Cieszyn COA.svg
 Cieszyn cieszyński 16 536
23.
POL Nowy Bytom 2 COA.jpg
 Nowy Bytom katowicki 14 120
24.
POL Mikołów COA.svg
 Mikołów pszczyński 12 824
25.
POL Nysa COA.svg
 Nysa nyski 11 559
26.
POL Lubliniec COA.svg
 Lubliniec lubliniecki 11 470
27.
POL Prudnik COA.svg
 Prudnik prudnicki 10 866
28.
POL Pszczyna COA.svg
 Pszczyna pszczyński 9731
29.
POL Kluczbork COA.svg
 Kluczbork kluczborski 8467
30.
POL Strzelce Opolskie COA.svg
 Strzelce strzelecki 8429
31.
POL Koźle COA.svg
 Koźle kozielski 8277
32.
POL Głuchołazy COA.svg
 Głuchołazy nyski 7658
33.
POL Paczków COA.svg
 Paczków nyski 6955
34.
POL Pyskowice COA.svg
 Pyskowice gliwicki 6771
35.
POL Olesno COA.svg
 Olesno oleski 6058
36.
POL Wodzisław Śląski COA.svg
 Wodzisław Śląski rybnicki 5110
37.
POL Głubczyce COA.svg
 Głubczyce głubczycki 5020
38.
POL Żory COA.svg
 Żory rybnicki 4730
39.
POL Kietrz COA.svg
 Kietrz głubczycki 4679
40.
POL Głogówek COA.svg
 Głogówek prudnicki 4532
41.
POL Skoczów COA.svg
 Skoczów cieszyński 4480
42. Bieruń Stary pszczyński 3702
43.
POL Biała COA.svg
 Biała prudnicki 3367
44.
POL Baborów COA.svg
 Baborów głubczycki 3345
45.
POL Dobrodzień COA.svg
 Dobrodzień dobrodzieński 3277
46.
POL Otmuchów COA.svg
 Otmuchów grodkowski 3075
47.
POL Ujazd COA.svg
 Ujazd strzelecki 2986
48.
POL Grodków COA.svg
 Grodków grodkowski 2953
49.
POL Krapkowice COA.svg
 Krapkowice opolski 2826
50.
POL Toszek COA.svg
 Toszek gliwicki 2620
51.
POL Niemodlin COA.svg
 Niemodlin niemodliński 2580
52.
POL Gorzów Śląski COA.svg
 Gorzów Śląski oleski 2435
53.
POL Woźniki COA.svg
 Woźniki lubliniecki 2312
54.
POL gmina Leśnica COA.svg
 Leśnica strzelecki 2122
55.
POL Wołczyn COA.svg
 Wołczyn kluczborski 2072
56.
POL Strumień COA.svg
 Strumień bielski 1557
57.
POL Byczyna COA.svg
 Byczyna kluczborski 1383

Władze[edytuj | edytuj kod]

Wojewodowie śląscy:

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rocznik Statystyczny 1949
  2. ↑ Okólnik nr 11 Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 maja 1949 r. ws. nazw województw (M.P. z 1949 r. nr 31, poz. 453)
  3. ↑ a b Gazeta Urzędowa Województwa Śląskiego, 1945, nr 3, Komunikat str. 2: UCHWAŁĄ RADY MINISTRÓW Z DNIA 26. LUTEGO 1945 R. ZOSTAŁY WYŁĄCZONE Z OBSZARU WOJEWÓDZTWA KIELECKIEGO I WŁĄCZONE DO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO POWIATY: BĘDZIŃSKI, SOSNOWIECKI ORAZ ZAWIERCIAŃSKI. POWIĘKSZONE W TEN SPOSÓB WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE OTRZYMAŁO NAZWĘ: WOJEWÓDZTWO ZAGŁĘBIOWSKO-ŚLĄSKIE
  4. ↑ a b c d Województwo śląskie 1945-1950 – IBR wiki, ibrbs.pl [dostęp 2021-04-06].
  5. ↑ Elżbieta Panasiuk, Michał Przybyła, Województwo śląskie statystycznie : historia i teraźniejszość = Śląskie voivodship statistically : history and present, Katowice: Urząd Statystyczny, 2018, ISBN 978-83-89641-84-7, OCLC 1051278210 [dostęp 2021-04-06].
  6. ↑ 1945-03-11 – Instytut Śląski [dostęp 2021-04-06] (pol.).
  7. ↑ Województwo śląsko-małopolskie. Petycja złożona w urzędzie marszałkowskim i wojewódzkim w Katowicach, plus.dziennikzachodni.pl, 21 lutego 2019 [dostęp 2021-04-06] (pol.).
  8. ↑ M.P. z 1949 r. nr 31, poz. 453
  9. ↑ 6 lipca 1950 r. zmieniono nazwę województwa śląskiego na katowickie (Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255).
  10. ↑ Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-04-06].
  11. ↑ Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji (Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8)
  12. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 17, poz. 92
  13. ↑ Dekret z dnia 7 lipca 1945 r. o zmianie granic województw: śląskiego, krakowskiego, kieleckiego, białostockiego i warszawskiego (Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 167)
  14. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177)
  15. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. powołania ekspozytur urzędów wojewódzkich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 178)
  16. ↑ Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa (Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255)
  17. ↑ a b Ryszard Kaczmarek: Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2011, s. 40. ISBN 978-83-60470-41-1.
  18. ↑ Bernard Linek, Adam Dziurok: Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2011, s. 272-273. ISBN 978-83-60470-41-1.
  19. ↑ Rocznik Statystyczny 1947
Podział administracyjny Polski (1944–1975)
Okręgi (1945–46)
Województwa
Miasta na prawach województwa

Podział administracyjny Polski 1950–1975

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_śląskie_(1945–1950)&oldid=64120324”