Zamek w Czarnem
53°41′03″N 16°56′31″E/53,684167 16,941944 nr rej. A-96 z 21.02.1959 (ruina)[1]
| |
 Neogotycki pałac wzniesiony na terenie rozebranego zamku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
1395 |
| Ukończenie budowy |
1403 |
| Ważniejsze przebudowy |
koniec XVI wieku |
| Zniszczono |
XVII wiek |
| Pierwszy właściciel |
zakon krzyżacki |
Położenie na mapie Czarnego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu człuchowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Czarne  | |
| 53°41′03″N 16°56′31″E/53,684167 16,941944
| |
Zamek w Czarnem – zamek pokrzyżacki znajdujący się dzisiaj w stanie ruiny. Znajduje się w mieście Czarne, nad rzeką Czernicą, w województwie pomorskim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zamek został wzniesiony przez Zakon krzyżacki w latach 1396–1403[2] w celu zabezpieczania traktu Człuchów-Szczecinek oraz razem z warowniami w Białym Borze i Lędyczku miał za zadanie chronić pobliską granicę z Księstwem Zachodniopomorskim. W warowni rezydował komornik krzyżacki.
Fortyfikację wybudowano na planie trapezu. Najkrótszą, 38-metrową flankę od strony nieobronnego miasta, wzmocnioną mokrą fosą, zaopatrzono w kwadratową wieżę o boku 9 m, wysuniętą na 3 m przed lico murów. Bramę umieszczono na przeciwległym krańcu wschodniego boku zamku (o długości 80 m) wzniesionego równolegle do drogi w kierunku Bytowa. W północnym narożniku zamku zachowały się relikty prostokątnej baszty otwartej ku dziedzińcowi. Nie wiadomo gdzie znajdował się główny dom zamkowy. Od północnego zachodu do zamku przylegało podzamcze otoczone murem o wymiarach 65 x 60 m, na terenie którego w XVI wieku powstało 12 domów.
Po zakończeniu wojny polsko-krzyżackiej w roku 1410, król Władysław Jagiełło nadał zamek swemu sprzymierzeńcowi księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII, który jednak nie zdołał go utrzymać, w związku z czym zamek wrócił we władanie Zakonu Krzyżackiego.
W 1448 r. na zamku zatrzymał się wielki mistrz Konrad von Erlichshausen, a w 1454 r. Krzyżacy pertraktowali tutaj z księciem Erykiem I w sprawie wojsk zaciężnych.
Podczas wojny trzynastoletniej w 1454 roku propolski Związek Pruski obronił się na zamku przed atakiem Krzyżaków przypuszczonym siłą 1500 żołnierzy najemnych, a następnie w styczniu 1455 r., kiedy obronił zamek przed 1900 żołnierzami Zakonu Krzyżackiego.
Po II pokoju toruńskim w 1466 roku zamek został objęty przez władze polskie, w związku z czym rezydował w nim starosta niegrodowy. W połowie XVI stulecia na zamku rezydował starosta Mikołaj Konarski, który na jego terenie wybudował dwukondygnacyjny drewniany pałac, stajnię i budynki gospodarcze. Pod koniec XVI wieku zamek został rozbudowany i umocniony poprzez budowę w północno-wschodnim boku podzamcza, bliżej narożnika zwróconego ku rzece, oktagonalną wieżę, określoną przez Bohdana Guerquina jako basteja.
Zamek broniony w 1626 r. przez starostę Sapiehę przed Szwedami nie posiadał już niezbędnych walorów obronnych, w związku z czym został zdobyty. W kwietniu 1627 roku pod zamkiem wojska polskie stoczyły zwycięską bitwę z wojskami szwedzkimi, w związku z czym zamek ponownie został obsadzony przez polską załogę.
W roku 1659 zamek został zdobyty przez oddziały szwedzkie pod dowództwem Adolfa Jana, brata króla szwedzkiego Karola X Gustawa.
Po pokoju w Oliwie, w miejsce drewnianego dworu Konarskiego późniejsi polscy starostowie z rodu Sapiehów lub Wejherów (od 1695 roku) wznieśli barokowy pałac.
W czasach zaborów w 1830 roku władze pruskie rozebrały większość zamku. W latach 1847–1850 rodzina von Livonius na terenie dawnego zamku wzniosła nowy neogotycki pałac, który zachował się do dzisiaj.
Północno-wschodni odcinek murów o długości 75 m został rozebrany w czasach PRL w 1961 roku[3].
Do dzisiaj zachowały się fragmenty murów obwodowych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 11 [dostęp 2022-08-30].
- ↑ Czarne - Zamki znane i nieznane : Zamki znane i nieznane [online], www.zamkiobronne.pl [dostęp 2018-05-23] (pol.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- P. Gartkiewicz, J.Widawski, Czarne – charakterystyka układu i zabudowy zabytkowej, Warszawa, maszynopis, Urząd Konserwatorski w Koszalinie [1960].
- Bohdan Guerquin, Zamki w Polsce, 1984, s. 129.
- Leszek Kajzer, Leksykon zamków w Polsce, 2001, s. 137.
- Zbigniew Radacki, Materiały Zachodniopomorskie, Nowa Seria, t. II/III, 2005/2006, z. 2, s. 16-19 [1]
- P. Gartkiewicz, J. Widawski, Czarne – charakterystyka układu i zabudowy zabytkowej, Warszawa, maszynopis, Urząd Konserwatorski w Koszalinie [1960].