Łomna (powiat nowodworski)
52°22′54″N 20°46′50″E/52,381667 20,780556
| wieś | |
 Kościół św. Mikołaja Biskupa w Łomnej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
22 |
| Kod pocztowy |
05-152[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WND |
| SIMC |
0001347[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego  | |
Położenie na mapie gminy Czosnów  | |
| 52°22′54″N 20°46′50″E/52,381667 20,780556[1]
| |
Łomna (także Łomna Duża) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie nowodworskim, w gminie Czosnów[5][6]. Wieś jest usytuowana na dawnym szlaku Warszawa–Modlin między Łomną-Las a Cząstkowem Polskim. Obecnie trasa drogi krajowej nr przebiega równolegle do niej 1100 metrów na zachód.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Łomna to najstarsza wieś w Gminie Czosnów, wzmiankowana już w 1155 roku jako ośrodek duszpasterski należący do klasztoru kanoników z Czerwińska. W 1425 erygowana została tu parafia, a pierwszym proboszczem został ksiądz Andrzej, opat czerwiński ze Zgromadzenia Kanoników Regularnych Laterańskich. W 1461 r. biskup A. Bniński podarował proboszczowi z Łomnej dziesięcinę ze wsi Małocice, które leżały w tzw. kluczu żbikowskim dóbr biskupich. Dobra Łomnej należały nadal do opatów czerwińskich. W 1580 roku tuż obok założono wieś duchowną Łomni. Miejscowość znajdowała się wówczas w powiecie warszawskim, na ziemi warszawskiej w województwie mazowieckim[7].
W czasie potopu szwedzkiego kościół został zniszczony i w 1667 r. powstał nowy, drewniany.
Na początku XIX w. na terenach należących od Łomnej osiedliło się kilka mennonickich rodzin kolonistów holenderskich. Kupli oni od Polaków grunty i założyli kolonię nazywaną Borki. W 1884 r. składały się na nią 3 zagrody o powierzchni 101 morgów. Do chwili obecnej zachowały się w krajobrazie ślady tradycyjnej gospodarki holenderskiej w postaci stawów i kanałów odwadniających oraz sztuczne nasadzenia widoczne na terenie łąk i pastwisk obniżającym się w kierunku Wisły (w kierunku północnym)[8].
W 1819 roku kasacie uległo opactwo czerwińskie, z którym Łomna związana była przez wieki. Majątek tworzący formalnie odrębną wieś Łomana-Las nabył Antoni hr. Trębicki. W roku 1820 w Łomnej gościł Michał Oczapowski, który pomógł Trębickim wprowadzić nowoczesne, jak na tamte czasy, metody upraw i gospodarowania ziemią. Po śmierci Trębickiego w 1834 r. dobra przeszły na jego małżonkę Zofię z Rykaczewskich Trębicką.
W 1874 roku Zofia Trębicka ufundowała murowany kościół parafialny pw. św. Mikołaja według projektu Henryka Marconiego, który został zniszczony w czasie I wojny światowej. Odbudowano go w 1929 r.
Podczas II wojny światowej Łomna znalazła się na terenach anektowanyzch bezpośrednio przez Rzeszę – włączono ją do powiatu Płońsk, który przyłączono do Prus Wschodnich. Granica Generalnego Gubernatorstwa przebiegała między Łomną a Łomną-Las. Wiosną 1940 r. hitlerowcy wypędzili mieszkańców na okres ok. miesiąca do Puszczy Kampinoskiej, w kierunku Wilkowa. Wieś została wówczas splądrowana, a majątek Trębickich rozgrabiony. Wielu mieszkańców zostało przez hitlerowców aresztowanych i deportowanych do pracy na terenie Prus Wschodnich[9].
W roku 1945 proboszcz parafii Łomna ks. Edward Gregorkiewicz wspomógł finansowo pierwsze prace ekshumacyjne w miejscu kaźni w pobliskich Palmirach.
Po II wojnie światowej majątek Trębickich przejęło państwo, utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne nastawione na zasiew zbóż, roślin pastewnych i hodowlę bydła mlecznego (pogłowie powyżej 1000 sztuk). Po roku 1990 – mimo wypracowywanego zysku – PGR postawiono w stan upadłości i sprzedano. Obecnie zabudowania gospodarcze znajdują się w stanie daleko posuniętej i pogłębiającej się ruiny.
Od drugiej połowy lat 90. do Łomnej dociera komunikacja miejska z Warszawy i Łomianek (linia Ł). W Łomnej planowano budowę miasta na ok. 30 000 mieszkańców przez kapitał irlandzki na powierzchni 165 ha[10].
Osoby związane z Łomną
[edytuj | edytuj kod]Obiekty historyczne
[edytuj | edytuj kod]- klasycystyczny kościół pw. św. Mikołaja Biskupa z 1874 r. według projektu Henryka Marconiego;
- kaplica grobowa hr. Antoniego (+1834) i Zofii z Rykaczewskich (+1867) Trębickich z I poł. XIX wieku;
- pozostałości parku z XIX w., który otaczał, uszkodzony podczas II wojny światowej i rozebrany na początku lat 50. XX w. dwór Trębickich (I poł. XIX w.), od wschodu położone są stawy;
- zarys części fundamentów dworu, zawalone, murowane piwnice, sklepione kolebkowo.
- na osi dawnego dworu biegnie aleja dojazdowa oraz ślady owalnego podjazdu,
- ruiny dawnej oficyny dworskiej, murowanej z cegły i otynkowanej na biało, powstała ona w I poł. XIX w., usytuowano ją na północ od dworu. Jednopiętrowa, pięcioosiowa budowla posiadała plan prostokąta, od wschodu dobudowano do niej kwadratową sień, a od południa parterowe przybudówki z XX w. Układ wnętrz jest dwutraktowy, przebudowany. Sień ujęto w narożach pilastrami toskańskimi, posiada wejście podkreślone obramieniem uszakowym w tynku; analogiczne obramienie mają drzwi z sieni do wnętrza, zwieńczone trójkątnym szczytem. Dach czterospadowy dawniej pokryty był dachówką, obecnie eternitem.
- ruiny rządcówki, murowanej z cegły, otynkowanej usytuowanej przy drodze przez wieś. Rzadcówkę wzniesiono w 1 poł. XIX w. Była to parterowa, sześcioosiowa budowla posadowiona na wysokich piwnicach. Posiadała plan wydłużonego prostokąta, układ jej wnętrz był dwutraktowy, z korytarzem, do którego wejście wiodło po schodkach z ganku od południa. Otwory okienne powiększono w XX w. Dach naczółkowy pokryto łupkiem. Rzadcówkę zniszczono w latach 80. XX w.
- na cmentarzu parafialnym kilka starych nagrobków z XIX i początku XX w.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 73133
- ↑ Wieś Łomna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-11-17], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-10-01].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 697 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 266.
- ↑ Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego w Polsce.
- ↑ Łomna – miejscowość w gminie Czosnów, dostęp 18. lutego 2019.
- ↑ Nowe miasto w powiecie, Tygodnik Nowodworski, kwiecień 2008.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lechosław Herz: Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej, „Sport i Turystyka”, Warszawa 1990, ISBN 83-217-2258-X.
- Lechosław Herz: Puszcza Kampinoska: przewodnik, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2006, ISBN 83-89188-48-1, s. 264-265.
- Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. X, Dawne województwo warszawskie, zeszyt 10, Nowy Dwór Mazowiecki i okolice, Warszawa 1987.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Łomna 1(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 691.
| Wsie |
|
|---|---|
| Osada | |
| Osady leśne | |
| Części wsi | |
| Miejscowości zniesione |
