Henryk Marconi
_(cropped).jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 lutego 1863 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| |
Henryk Marconi (ur. 7 stycznia 1792 w Rzymie, zm. 21 lutego 1863 w Warszawie) – włoski architekt[1], od 1822 działający w Polsce[1], przedstawiciel klasycyzmu, jeden z najwybitniejszych architektów pierwszej połowy XIX wieku, tworzących na ziemiach polskich.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Kształcił się początkowo pod kierunkiem ojca, Leandra (1763–1837), następnie w latach 1806–1810 jednocześnie na uniwersytecie i Akademii Sztuki Pięknych w Bolonii. Od 1811 roku uczył rysunku w szkole średniej w Lugo. Do Polski został sprowadzony w 1822 r. przez generała Ludwika Michała Paca w celu ukończenia pałacu w Dowspudzie. Od 1827 zajmował stanowisko w Wydziale Przemysłu i Handlu Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego, a w latach 1851–1858 był profesorem w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie.
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Poślubił córkę ogrodnika hr. Paca, Szkotkę Małgorzatę z Heitonów (1807-1884). Panna młoda była kalwinistką i niektóre ich dzieci wychowano na katolików, podczas gdy inne na kalwinistów. Razem byli rodzicami m.in.: Karola, Władysława, Leandra, Eleonory Kolberg (1832-1882), Jana (1845-1921), inżyniera, oraz Henryka (1842-1920), przemysłowca. Wnukiem Henryka i Małgorzaty był Bohdan.
Bratem Henryka był Ferrante.
Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 177 wprost-5-9/10)[2], a jego żona, córka i synowie Jan i Władysław na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie.
Ważniejsze dzieła[edytuj | edytuj kod]
Neorenesansowe[edytuj | edytuj kod]
- szpital św. Łazarza (ul. Książęca, ok. 1840, zniszczony 1939-44)
- Kościół św. Karola Boromeusza w Warszawie (Wola) (ul. Chłodna, 1841-43)
- dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Warszawie (1844-5, zburzony 1925-30)
- Nowy Ratusz w Radomiu (Rynek, 1845-1848),
- przebudowa pałacu Andrzeja Zamoyskiego w Warszawie (ul. Nowy Świat, 1846, zniszczony 1939-44, odbudowany 1948-50)
- Budynek Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Radomiu (ul. Żeromskiego, 1852)
- Hotel Europejski w Warszawie (ul. Krakowskie Przedmieście, 1855, zniszczony 1944, odbudowany 1949-51)
- gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Warszawie (ul. Kredytowa 1, 1856, zniszczony w 1944, odbudowany w 1950 i 1962-71)
- pałac Branickich w Warszawie (ul. Nowy Świat, 1853-6, zniszczony 1944, odbudowany 1946-9)
- pałac Karskich we Włostowie (1854-1860), fundacji Stanisława Karskiego
- kościół św. Anny w Wilanowie (1857-70), fundacji Aleksandry Potockiej
- kościół Wszystkich Świętych w Warszawie (pl. Grzybowski, 1859-63)
Klasycystyczne[edytuj | edytuj kod]
- pałac Paca w Warszawie, przebudowany i rozbudowany z dawnego barokowego pałacu Radziwiłłów (ul. Miodowa, 1824-8, zniszczony w 1944, odbudowa w 1947-51)
- świątynia dorycka w zespole pałacowo-parkowym w Natolinie (1834)
- sanatorium Marconi w Busku-Zdroju (1835)
- pałac Wielopolskich w Chrobrzu (1857–1860)
- ratusz w Błoniu (1842) (powiat warszawski zachodni)
- wodozbiór w Ogrodzie Saskim w Warszawie (1852), jeden z elementów wodociągu miejskiego zaprojektowanego przez Marconiego (1851–1855)[3]
- rozbudowa pałacu w Jabłonnie (1834-43)
- poczta w Augustowie (1828)
- ratusz w Augustowie (1835-1836) (zniszczony w czasie II wojny światowej)
- Szpital Św. Trójcy w Kaliszu (1840–1841)
- Szpital św. Mikołaja w Łęczycy (1842)
- ratusz w Kole
- kościół ewangelicko-augsburski w Turku
- przebudowa pałacu Kossakowskich w Warszawie
- dworzec kolei Warszawsko-Wiedeńskiej Sosnowiec Główny
- Starostwo powiatu Stanisławowskiego w Mińsku Mazowieckim (1847-1853)[4]
- kościół pw. św. Mikołaja Biskupa z 1874 r. w Łomnie w województwie mazowieckim
- szpital Wszystkich Świętych w Wieluniu
- Ratusz miejski w Górze Kalwarii
Neogotyckie[edytuj | edytuj kod]
- pałac Paca w Dowspudzie (1820-22, rozebrany w 1867 – ocalała tylko brama, inspirowany gotykiem angielskim)
- wzniesiona w 1841 roku murowana stajnia ogierów czołowych z maneżem oraz stajnia „Zegarowa” znajdująca się w stadninie koni w Janów Podlaski[1]
- kościół w Różance koło Lidy (1827)
- pałac w Konopnicy, pow. wieluński, woj. łódzkie,
- mauzoleum Potockich w Wilanowie (1836)
- projekt pałacu w Zbójnie (1833)
- ratusz w Ciechanowie (1844)
- brama w Morysinie w Warszawie zamykająca wschodni odcinek osi założenia pałacowo-parkowego w Wilanowie (1846, w ruinie)
- kościół Opieki Matki Bożej w Osięcinach (1845–1855)
- kościół Św. Jadwigi Śląskiej w Samogoszczy (1863–1864)
- kościół św. Mikołaja w Słaboszowie (1854–1876)
- zespół pałacowo-parkowy w Potulicach (1854–1880)
Trudna do klasyfikacji architektonicznej jest zaprojektowana przez Henryka Marconiego Wielka Synagoga w Łomży, eklektyzm reprezentuje natomiast pałac Dobieckich w Łopusznie.
Pisma[edytuj | edytuj kod]
- O porządkach architektonicznych, Warszawa 1828, wyd. 2 1837
- Saggio sugli ordini di architettura, Warszawa 1831
- Zbiór projektów architektonicznych, Warszawa, 1838-42[5][6][7][8]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Popiersie w kościele Wizytek w Warszawie[9].
- Nazwisko architekta nosi warszawski Teatr Enrico Marconi założony w 2009 przez Stowarzyszenie „Italiani In Polonia” (Włochów w Polsce). Teatr ten mieści się w podziemiach zaprojektowanego przez Marconiego kościoła Wszystkich Świętych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Wojciech Fijałkowski: Wilanów. Past and present. Interpress, 1985, s. 16. ISBN 978-83-223-2045-7.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: HENRYK MARCONI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
- ↑ Stefan Kieniewicz: Warszawa w latach 1795–1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 321.
- ↑ Mińsk Mazowiecki Twoje Wirtualne Miasto. minskmaz.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-08)]..
- ↑ Zbiór projektów architektonicznych. Posz. 1 przez Henryka Marconi, wyd. 1838 [online], polona.pl [dostęp 2019-02-16].
- ↑ Zbiór projektów architektonicznych. Posz. 2, 3 i 4 przez Henryka Marconi, wyd. 1839 [online], polona.pl [dostęp 2019-02-16].
- ↑ Zbiór projektów architektonicznych. Posz. 5, 6, 7 przez Henryka Marconi, wyd. 1841 [online], polona.pl [dostęp 2019-02-16].
- ↑ Zbiór projektów architektonicznych. posz. 8, 9, 10, 11, 12 przez Henryka Marconi, wyd. 1843 [online], polona.pl [dostęp 2019-02-16].
- ↑ Juliusz A. Chróścicki: Kościół Wizytek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 95.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
- Aldona Bartczak, Pałac Paca, Warszawa 1973.
- Katalog rysunków architektonicznych Henryka i Leandra Marconich w Archiwum Głównym Akt Dawnych, oprac. Tadeusz Stefan Jaroszewski, Andrzej Rottermund, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria A, tom 11, Warszawa 1977.
- Tadeusz Stefan Jaroszewski, O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, ISBN 83-01-01758-9, OCLC 8415532.
- Tadeusz S. Jaroszewski, Henryk Marconi i neogotyk (uwagi), „Rocznik Białostocki”, t. 13, R. 1976, s. 451–471.
- The Dictionary of Art, ed. Jane Turner, vol. 20, ISBN 1-884446-00-0.
- Polski Słownik Biograficzny, t. XIX/1, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 599–600.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rafał Krajewski, Henryk Marconi (wspomnienie pośmiertne), „Tygodnik Ilustrowany” nr 186, 18.4.1863
- Henryk Marconi – zbiory projektów i publikacje w bibliotece Polona