Przejdź do zawartości

Şerafeddin Sabuncuoğlu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Şerafeddin Sabuncuoğlu
الدّین صابونجی اوغلی
Ilustracja
Ilustracja z dzieła Sabuncuoğlu, przedstawiająca autora z pacjentem
Data i miejsce urodzenia

1385
Amasya

Data śmierci

1468

Multimedia w Wikimedia Commons

Şerafeddin Sabuncuoğlu, osm. شرف الدّین صابونجی اوغلی (ur. 1385, zm. 1468) – średniowieczny lekarz i chirurg, kaligraf i artysta rysownik, autor podręcznika chirurgii Cerrahiye-i Ilhaniye.

Urodził się w 1385 roku w Amasya w środkowej Anatolii. Przez czternaście lat praktykował w szpitalu w tym mieście. Şerafeddin Sabuncuoğlu był autorem Cerrahiye-i Ilhaniye, jednego z najstarszych dzieł poświęconych chirurgii, które napisał w języku tureckim w 1465 roku[1]. Współcześnie badania nad pracami Sabuncuoğlu ujawniły, że książka zawierała nie tylko miniatury chirurgicznych zabiegów wykonywanych u dzieci (również przez kobiety-chirurgów[2]), ale też wiele istotnych i odkrywczych spostrzeżeń jego autorstwa. Dzieło czerpie z wiedzy chirurgicznej Greków, Rzymian, Arabów i Turków. Innowacje dotyczyły tak różnych zagadnień, jak znieczulenie do zabiegu[3], chirurgia narządów klatki piersiowej[4], chirurgia plastyczna[5], stomatolologia[6], chirurgia mózgu[7] i rdzenia kręgowego[8], położnictwo[9], urologia[10][11], chirurgia naczyń żylnych[12], okulistyka[13], chirurgia guzów nowotworowych[14].

W 1983 roku, podczas spotkania Greckiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych w Chios, przedstawiono pracę w której dowodzono, że Cerrahiye-i Ilhaniye (Cerrahiyyetü’l-Haniyye, Cesarska chirurgia) jest tłumaczeniem z arabskiego podręcznika Abulcasisa, a jedynym wkładem Şerafeddina Sabuncuoğlu były miniatury przedstawiające sposób wykonania poszczególnych zabiegów[15]. Niedawne badania porównawcze wykazały jednak, że Sabuncuoglu przedstawił szereg istotnych ulepszeń metod stosowanych w medycynie arabskiej i greckiej[16].

Do dziś zachowały się trzy egzemplarze książki Sabuncuoğlu; dwa z nich znajdują się w Stambule, w Stambulskiej Bibliotece Narodowej i w bibliotece Wydziału Historii Medycyny Uniwersytetu Stambulskiego, trzeci w paryskiej Bibliothèque nationale[16]. Cerrahiye-i Ilhaniye składa się z 412 stron, czterech głównych części omawiających w 191 sekcjach:

  • techniki przyżegania
  • chirurgię ogólną z uwzględnieniem chirurgii dziecięcej i plastycznej
  • ortopedię
  • farmakologię[16].
Miniatura z podręcznika Sabuncuoğlu przedstawiająca zabieg utworzenia sztucznego odbytu u dziecka z atrezją odbytu

Porównanie dzieł Abu al-Kasima az-Zahrawiego i Şerafeddina Sabuncuoğlu wykazało, że ten drugi wniósł szereg istotnych innowacji do metod opisanych przez az-Zahrawiego. Dotyczyły one:

Rycina przedstawiająca zalecane przez Şerafeddina Sabuncuoğlu narzędzia do obrzezania
Miniatura ilustrująca opis zabiegu leczenia wodogłowia
  • zmienionych narzędzi chirurgicznych stosowanych w leczeniu wodogłowia (Rozdział 2., "O leczeniu wodogłowia"); skalpel użyty do cięcia był szerszy i miał ostry spiczasty koniec, podobnie jak az-Zahrawi Şerafeddin wykonywał cięcie w kształcie odwróconego T;
  • zmienionej techniki kauteryzacji zbyt krótkiego wędzidełka języka (Rozdział 34., "O przecięciu więzadła poniżej języka, które jest przeszkodą dla mowy"). Sabuncuoğlu używał w tym celu specjalnego narzędzia, określanego jako adesi daglagu, ponadto zalecał długotrwałe drenowanie rany pooperacyjnej w celu zapobieżenia wytworzenia krwiaka i zakażenia;
  • udoskonalonej metody chirurgicznego leczenia wrodzonego zwężenia cewki moczowej u chłopców (Rozdział 55., "O leczeniu chłopców urodzonych z niedrożnym otworem moczowym lub otworem zbyt małym lub w niewłaściwym miejscu"). Chirurg używał prostego skalpela określonego jako mibza, który różnił się od stosowanego przez az-Zahrawiego. Şerafeddin Sabuncuoğlu używał cynowej sondy z otwartym światłem. W tym samym rozdziale opisano szczegółowo klasyfikację spodziectwa;
  • ulepszonej metody obrzezania (Rozdział 57., "O obrzezaniu u chłopców i naprawie jego błędnego wykonania"). Sabuncuoğlu preferował odcięcie napletka przez wykonanie jednego cięcia, narzędzia przy tym stosowane określane są dziś jako lepsze niż te, które opisał az-Zahrawie[16]. Przedstawiono różne metody naprawy zabiegu obrzezania, nieprawidłowo wykonanego przez niewykwalifikowanych do tego ludzi;
  • szerokiego opisania obojnactwa (Rozdział 70., "O leczeniu obojnactwa")
  • leczenia zrostów warg sromowych (Rozdział 72., "O leczeniu niewykształconego kobiecego sromu"). Sabuncuoğlu uzyskiwał efekt leczniczy przez ręczne rozdzielenie zrostów; by nie skrzywdzić dziecka, nakładał na kciuki specjalną gazę, zalecał też stosowanie natłuszczonych tamponów dopochwowych w celu zapobieżenia nawrotom zrostów.
  • leczenia wad wrodzonych palców: palców nadliczbowych i syndaktylii (Rozdział 89., "O leczeniu zbytecznego palca i rozdzieleniu zrośniętych palców"). Sabuncuoğlu na określenie zabiegów używał terminów, odpowiednio, yarligan i yincilmek a na określenie wad artuk parmak i bitevi parmak. Chirurg stosował specjalną technikę skręcenia palca nadliczbowego w celu amputacji i zalecał stosowanie gazy nasączonej olejkiem różanym między rozdzielone chirurgicznie palce w celu prewencji powstania pooperacyjnych zrostów. Używał też specjalnych drewnianych łubków po dłoniowej stronie ręki dla unieruchomienia kończyny i przyspieszenia procesu gojenia.
  • leczenia przepukliny (Rozdział 65., "O leczeniu przepukliny jelitowej"). W rozdziale tym zawarto spostrzeżenie, że przepukliny mogą być obustronne. Przedstawiono szczegółowy opis etiologii, klasyfikację, i typy kliniczne przepuklin. Opisano technikę specjalnego drenażu przepukliny mosznowej i technikę kauteryzacji cięcia w miejscu założenia drenu.
  • atrezji odbytu (Rozdział 79., "Zarośnięty odbyt"). W wysokiej atrezji odbytu i odbytnicy Sabuncuoğlu akcentował znaczenie przeprowadzenia zabiegu przez doświadczonego chirurga, a nie przez położną, by uniknąć komplikacji związanych z mięśniem dźwigaczem odbytu. Przed Sabuncuoğlu tę malformację opisywali az-Zahrawi i Paweł z Eginy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Büyükünal SN, Sari N. Serafeddin Sabuncuoğlu, the author of the earliest pediatric surgical atlas: Cerrahiye-i Ilhaniye. „J Pediatr Surg”. 26. 10, s. 1148-51, 1992. PMID: 1779321. 
  2. ↑ Bademci G. First illustrations of female "Neurosurgeons" in the fifteenth century by Serefeddin Sabuncuoglu. „Neurocirugia (Astur)”. 17. 2, s. 162-165, 2006. PMID: 16721484. 
  3. ↑ Ibrahim Basagaoglu, S. Karaca, Ziya Salihoglu. Anesthesia Techniques in the Fifteenth Century by Serafeddin Sabuncuoglu. „Anesth Analg”. 102, s. 1287, 2006. 
  4. ↑ Batirel HF, Yüksel M. Thoracic surgery techniques of Serefeddin Sabuncuoğlu in the fifteenth century.. „Ann Thorac Surg”. 63. 2, s. 575-7, 1997. PMID: 9033353. 
  5. ↑ Doğan T, Bayramiçli M, Numanoğlu A. Plastic surgical techniques in the fifteenth century by Serafeddin Sabuncuoğlu. „Plast Reconstr Surg”. 6 (99), s. 1775-9, maj 1997. PMID: 9145157. 
  6. ↑ Uzel I. Dental chapters of Serefeddin Sabuncuoglu's (1385-1468?) illustrated surgical book Cerrahiyyetu'l Haniyye. „J Hist Dent”. 45. 3, s. 107-12, 1998. PMID: 9693599. 
  7. ↑ Elmaci I. Color illustrations and neurosurgical techniques of Serefeddin Sabuncuoğlu in the 15th century. „Neurosurgery”. 47. 4, s. 951-4; discussion 954-5, 2001. PMID: 11014435. 
  8. ↑ Naderi S, Acar F, Arda MN. History of spinal disorders and Cerrahiyetül Haniye (Imperial Surgery): a review of a Turkish treatise written by Serefeddin Sabuncuoğlu in the 15th century. Historical vignette. „J Neurosurg”. 96. 3 Suppl, s. 352-6, 2002. PMID: 11990849. 
  9. ↑ Kafali H, Aksoy S, Atmaca F, San I, Sabuncuoglu S. Colored illustrations of obstetrics manipulations and instrumentation techniques of a Turkish surgeon Serafeddin Sabuncuoglu in the 15th century.. „Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol”. Nov 15;105. 2, s. 197-202, 2002. PMID: 12381491. 
  10. ↑ Kendirci M, Kadioğlu A, Boylu U, Miroğlu C. Urogenital surgery of the 15th century in Anatolia.. „J Urol”. 173. 6, s. 1879-82, 2005. DOI: 10.1097/01.ju.0000158162.32214.de. PMID: 15879767. 
  11. ↑ Verit A, Aksoy S, Kafali H, Verit FF. Urologic techniques of Serefeddin Sabuncuoglu in the 15th century Ottoman period.. „Urology”. 4 (62), s. 776-8, październik 2003. PMID: 14550471. 
  12. ↑ Darçin OT, Andaç MH. Surgery on varicose veins in the early Ottoman period performed by Serefeddin Sabuncuoğlu. „Ann Vasc Surg”. 17. 4, s. 468-72, 2003. DOI: 10.1007/s10016-003-0012-3. PMID: 14670030. 
  13. ↑ Oguz H, San I, Verit A, Uzel I. Ophthalmic techniques described by Serefeddin Sabuncuoğlu (1385-1468 AD). „Clin Experiment Ophthalmol”. 32. 2, s. 192-5, 2004. DOI: 10.1111/j.1442-9071.2004.00780.x. PMID: 15068438. 
  14. ↑ Verit FF, Kafali H. The oncologic surgery of Serefeddin Sabuncuoglu in the 15th century.. „Eur J Surg Oncol”. 31. 7, s. 803-4, 2005. DOI: 10.1016/j.ejso.2005.02.028. PMID: 15893905. 
  15. ↑ Montagnani CA. Paediatric surgery in Islamic medicine from the middle ages to the Renaissance. „Prog Pediatr Surg”. 20, s. 39-51, 1986. 
  16. ↑ a b c d S. N. Cenk Buyukunal, Nil Sari: The Earliest Paediatric Surgical Atlas: Cerrahiye-i Ilhaniye. [dostęp 2007-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-16)].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Şerafeddin_Sabuncuoğlu&oldid=71760726”