Hatzegopteryx: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m robot dodaje: ja:ハツェゴプテリクス |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
| rząd = [[pterozaury]] |
| rząd = [[pterozaury]] |
||
| podrząd = [[pterodaktyle]] |
| podrząd = [[pterodaktyle]] |
||
| rodzina = [[ |
| rodzina = [[azdarchidy]] |
||
| rodzaj = '''''Hatzegopteryx''''' |
| rodzaj = '''''Hatzegopteryx''''' |
||
| autor rodzaj = [[ |
| autor rodzaj = [[Éric Buffetaut|Buffetaut]], [[Dan Grigorescu|Grigorescu]] i [[Zoltán Csiki|Csiki]], 2002 |
||
| ranga podtaksonu = [[gatunek (biologia)|Gatunki]] |
| ranga podtaksonu = [[gatunek (biologia)|Gatunki]] |
||
| podtaksony = * ''H. thambema'' <small>Buffetaut ''et al.'', 2002 |
| podtaksony = * ''H. thambema'' <small>Buffetaut ''et al.'', 2002 |
||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
| commons = Category:Hatzegopteryx |
| commons = Category:Hatzegopteryx |
||
}} |
}} |
||
'''''Hatzegopteryx''''' – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] olbrzymiego [[pterozaury|pterozaura]] z rodziny [[ |
'''''Hatzegopteryx''''' – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] olbrzymiego [[pterozaury|pterozaura]] z rodziny [[azdarchidy|azdarchidów]] (Azhdarchidae) żyjącego w [[kreda późna|późnej kredzie]] na terenie współczesnej [[Europa|Europy]]. Znany jest z niekompletnego [[szkielet (anatomia)|szkieletu]] obejmującego fragment czaszki, niekompletną lewą kość ramienną oraz niezidentyfikowane kości należące do jednego osobnika. [[Holotyp]] (FGGUB R1083) odkryto w datowanych na późny [[mastrycht]] osadach formacji Densuş-Ciula na północnym zachodzie Basenu Haṭeg w [[Siedmiogród|Transylwanii]]. Nazwa rodzajowa pochodzi od miejsca znalezienia szczątków oraz [[język grecki klasyczny|greckiego]] słowa ''pteros'', oznaczającego skrzydło, zaś gatunkowa [[gatunek typowy|gatunku typowego]], ''Hatzegopteryx thambema'' – od greckiego słowa ''thambema'' („potwór”) i odnosi się do ogromnych rozmiarów pterozaura{{r|BGC02}}. |
||
''Hatzegopteryx'' cechował się bardzo dużymi rozmiarami oraz masywnie zbudowanymi kośćmi czaszki. |
''Hatzegopteryx'' cechował się bardzo dużymi rozmiarami oraz masywnie zbudowanymi kośćmi czaszki. Buffetaut i współpracownicy oszacowali jego rozpiętość skrzydeł na ponad dwanaście metrów, co czyniłoby z ''Hatzegopteryx'' największego znanego pterozaura{{r|BGC02}}. Witton i Habib stwierdzili jednak, że długość [[kość ramienna|kości ramiennej]], na podstawie której rozpiętość skrzydeł oceniono na ponad 12 m, wynosi nie 90, lecz 80 cm, czyli tyle, ile u [[kecalkoatl]]a. Autorzy stwierdzili również, że nie ma dowodów, by pterozaury te przekraczały 10–11 m rozpiętości skrzydeł{{r|WH10}}. Czaszka ''Hatzegopteryx'' mierzyła niemal trzy metry długości i jest jedną z największych czaszek zwierząt żyjących poza wodą. Masywne kości dzioba odróżniają ''Hatzegopteryx'' od większości innych pterozaurów, których kości były smukłe i wydłużone. Buffetaut i współpracownicy sugerują, że aby umożliwić lot masa czaszka musiała zostać zredukowana poprzez wewnętrzną strukturę kości, w których znajdowały się liczne bruzdki i wydrążenia, długości około 10 mm oddzielone macierzą od niezwykle cienkich kostnych beleczek (''trabeculae'') – cecha ta występowała także w niektórych kościach skrzydła ''Hatzegopteryx''{{r|BGC02}}. |
||
W |
W [[kreda górna|górnokredowych]] osadach Transylwanii w zachodniej [[Rumunia|Rumunii]] odnaleziono liczne skamieniałości [[kręgowce|kręgowców]], m.in. [[płazy|płazów]], [[żółwie|żółwi]], [[krokodyle|krokodyli]], [[ssaki|ssaków]] oraz jaj [[dinozaury|dinozaurów]], jednak zaledwie kilka średniej wielkości pterozaurów o bliżej nieustalonym pokrewieństwie{{r|BGC02}}. Początkowo sugerowano, że azdarchidy, jak większość pterozaurów, prowadziły tryb życia podobny do [[brzytwodzioby|brzytwodziobów]], latając nad powierzchnią wody i łowiąc [[ryby]], jednak nowsze badania sugerują, że azdarchidy żyły w większej odległości od mórz. Około połowa szczątków azdarchidów, w tym również ''Hatzegopteryx thambema'', została odnaleziona w osadach kontynentalnych, co wspiera hipotezę o ich bardziej niż w przypadku innych pterozaurów lądowym trybie życia. Według Wittona i Naisha budowa kończyn i szyj azdarchidów wskazuje, że żywiły się głównie na lądzie, łapiąc niewielkie zwierzęta – podobnie jak współczesne bociany z rodzaju ''[[Ciconia]]''. Odnalezienie mierzącego ponad siedem metrów szlaku tropów azdarchida także wspiera tę teorię{{r|WN08}}. |
||
{{Przypisy |
{{Przypisy|przypisy= |
||
<ref name=BGC02>{{Cytuj pismo |autor=É Buffetaut, D Grigorescu, Z Csiki |tytuł=A new giant pterosaur with a robust skull from the latest Cretaceous of Romania |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin=89 |wydanie=4 |strony=180–184 |rok=2002 |doi=10.1007/s00114-002-0307-1 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=WN08>{{Cytuj pismo |autor=MP Witton, D Naish |rok=2008 |tytuł=A reappraisal of azhdarchid pterosaur functional morphology and paleoecology |czasopismo=PLoS ONE |oznaczenie=3(5): e2271 |doi=10.1371/journal.pone.0002271 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=WH10>{{Cytuj pismo |autor=MP Witton, MB Habib |tytuł=On the size and flight diversity of giant pterosaurs, the use of birds as pterosaur analogues and comments on pterosaur flightlessness |czasopismo=PLoS ONE |oznaczenie=5(11): e13982 |rok=2010 |doi=10.1371/journal.pone.0013982 |język=en}}</ref>}} |
|||
{{Pterozaury}} |
{{Pterozaury}} |
||
Wersja z 16:50, 18 gru 2010
| {{{nazwa łacińska}}}[1] | |||
| {{{zoolog}}} | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Hatzegopteryx | ||
| Gatunki | |||
| |||
Hatzegopteryx – rodzaj olbrzymiego pterozaura z rodziny azdarchidów (Azhdarchidae) żyjącego w późnej kredzie na terenie współczesnej Europy. Znany jest z niekompletnego szkieletu obejmującego fragment czaszki, niekompletną lewą kość ramienną oraz niezidentyfikowane kości należące do jednego osobnika. Holotyp (FGGUB R1083) odkryto w datowanych na późny mastrycht osadach formacji Densuş-Ciula na północnym zachodzie Basenu Haṭeg w Transylwanii. Nazwa rodzajowa pochodzi od miejsca znalezienia szczątków oraz greckiego słowa pteros, oznaczającego skrzydło, zaś gatunkowa gatunku typowego, Hatzegopteryx thambema – od greckiego słowa thambema („potwór”) i odnosi się do ogromnych rozmiarów pterozaura[2].
Hatzegopteryx cechował się bardzo dużymi rozmiarami oraz masywnie zbudowanymi kośćmi czaszki. Buffetaut i współpracownicy oszacowali jego rozpiętość skrzydeł na ponad dwanaście metrów, co czyniłoby z Hatzegopteryx największego znanego pterozaura[2]. Witton i Habib stwierdzili jednak, że długość kości ramiennej, na podstawie której rozpiętość skrzydeł oceniono na ponad 12 m, wynosi nie 90, lecz 80 cm, czyli tyle, ile u kecalkoatla. Autorzy stwierdzili również, że nie ma dowodów, by pterozaury te przekraczały 10–11 m rozpiętości skrzydeł[3]. Czaszka Hatzegopteryx mierzyła niemal trzy metry długości i jest jedną z największych czaszek zwierząt żyjących poza wodą. Masywne kości dzioba odróżniają Hatzegopteryx od większości innych pterozaurów, których kości były smukłe i wydłużone. Buffetaut i współpracownicy sugerują, że aby umożliwić lot masa czaszka musiała zostać zredukowana poprzez wewnętrzną strukturę kości, w których znajdowały się liczne bruzdki i wydrążenia, długości około 10 mm oddzielone macierzą od niezwykle cienkich kostnych beleczek (trabeculae) – cecha ta występowała także w niektórych kościach skrzydła Hatzegopteryx[2].
W górnokredowych osadach Transylwanii w zachodniej Rumunii odnaleziono liczne skamieniałości kręgowców, m.in. płazów, żółwi, krokodyli, ssaków oraz jaj dinozaurów, jednak zaledwie kilka średniej wielkości pterozaurów o bliżej nieustalonym pokrewieństwie[2]. Początkowo sugerowano, że azdarchidy, jak większość pterozaurów, prowadziły tryb życia podobny do brzytwodziobów, latając nad powierzchnią wody i łowiąc ryby, jednak nowsze badania sugerują, że azdarchidy żyły w większej odległości od mórz. Około połowa szczątków azdarchidów, w tym również Hatzegopteryx thambema, została odnaleziona w osadach kontynentalnych, co wspiera hipotezę o ich bardziej niż w przypadku innych pterozaurów lądowym trybie życia. Według Wittona i Naisha budowa kończyn i szyj azdarchidów wskazuje, że żywiły się głównie na lądzie, łapiąc niewielkie zwierzęta – podobnie jak współczesne bociany z rodzaju Ciconia. Odnalezienie mierzącego ponad siedem metrów szlaku tropów azdarchida także wspiera tę teorię[4].
- ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d É Buffetaut, D Grigorescu, Z Csiki. A new giant pterosaur with a robust skull from the latest Cretaceous of Romania. „Naturwissenschaften”. 89 (4), s. 180–184, 2002. DOI: 10.1007/s00114-002-0307-1. (ang.).
- ↑ MP Witton, MB Habib. On the size and flight diversity of giant pterosaurs, the use of birds as pterosaur analogues and comments on pterosaur flightlessness. „PLoS ONE”. 5(11): e13982, 2010. DOI: 10.1371/journal.pone.0013982. (ang.).
- ↑ MP Witton, D Naish. A reappraisal of azhdarchid pterosaur functional morphology and paleoecology. „PLoS ONE”. 3(5): e2271, 2008. DOI: 10.1371/journal.pone.0002271. (ang.).