Pantikapajon

Ruiny Pantikapajonu w Kerczu

Ruiny Pantikapajonu

Pantikapajon (nr 8) oraz inne miasta i osady południowej części Królestwa Bosporańskiego:
I) Jezioro Meockie (Morze Azowskie)
II) Pontus Euxinus (Morze Czarne)
III) Półwysep Kerczeński (Krym)
IV) Półwysep Tamański
1) Teodozja
2) Kimmerikon
3) Kytaja
4) Akra
5) Nimfajon
6) Iluraton
7) Tyritake
8) Pantikapajon
9) Myrmekjon
10) Partenion
11) Portmion
12) Chersonez Zenonowy
13) Heraklion
14) Achilion
15) Kimmeris
16) Kepoi
17) Tyrambe
18) Fanagoria
19) Korkondama
20) Hermonassa
21) Gorgippia

Pantikapajon (gr. Παντικάπαιον, obecny Kercz) – starożytne miasto na Krymie na Półwyspie Kerczeńskim nad Bosforem Kimmeryjskim (obecną Cieśniną Kerczeńską), kolonia grecka, a następnie stolica Królestwa Bosporańskiego.

Historia

Miasto zostało założone w pierwszej połowie VI wieku p.n.e. przez kolonistów z Miletu w dolinie ograniczonej od północy rzeką Pantikałą, a od południa górą określaną teraz jako Góra Mitrydatesa, na ziemi uzyskanej nadaniem od scytyjskiego króla Agaeta. Kolonia szybko się bogaciła dzięki korzystnemu położeniu geograficznego nad cieśniną łącząca Morza: Azowskie i Czarne. Bogactwo czerpało z rybołówstwa i eksportu pszenicy do Grecji. Około 530 p.n.e. miasto zaczęło emitować własną, a jednocześnie pierwszą na Krymie monetę – srebrny tetrabol. Największe jednak znaczenie Pantikapajon zdobył po 480 p.n.e., gdy wraz z innymi polis greckimi z Krymu utworzył samodzielne państwo – Królestwo Bosporańskie – i stał się jego stolicą. Stąd królowie bosporańscy rządzili całym królestwem. Okres od IV do II wieku p.n.e. to czas wielkiego rozwoju i świetności miasta – w tym okresie powstało wiele budowli, rozwinęła się twórczość artystyczna, miasto powiększyło znacznie swoją powierzchnię i otoczone zostało murami obronnymi. Warsztaty rzemieślnicze Pantikapajonu pracowały wówczas zarówno dla potrzeb ludności greckiej, jak i dla okolicznych ludów, z którymi Grecy utrzymywali stosunki handlowe – Scytów, Sarmatów, Syndów czy Meotów. Szczególnie wysoki poziom osiągnęła sztuka jubilerska, malarstwo i snycerstwo, przejawem czego było wytwarzanie drewnianych sarkofagów. W I wieku p.n.e. Pantikapajon, jak i całe królestwo, popadło w zależność od Rzymu. Pomimo tego miasto, którego znaczenie polityczne spadło, utrzymało swoją pozycję gospodarczą i kulturalną. W latach pięćdziesiątych III wieku Pantikapajon stał się celem najazdu Gotów, którzy wykorzystali wycofanie w tym czasie z Krymu rzymskich garnizonów. Z tego najazdu zachowała się, odkryta przez archeologów, warstwa pogorzeliska w dzielnicy rzemieślniczej miasta. W 370 miasto zostało zniszczone przez Hunów, ale przetrwało jeszcze do V wieku.

Wykopaliska w mieście

Wykopaliska prowadzone w ruinach Pantikapajonu odsłoniły duże partie starożytnej zabudowy i murów obronnych, m.in. resztki świątyń i domów mieszkalnych z dekoracją malarską. Znaleziono też liczne wyroby ceramiczne, np. lampki i terakotowe figurki, a także marmurowe rzeźby, drewniane sarkofagi i monety.

Nekropola Pantikapajonu

Za zachodnim murem miasta ciągnęła się nekropola kurhanowa. Najstarsze zachowane kurhany pochodzą z połowy V wieku p.n.e., są grobowcami zamożnych, należących do warstwy uprzywilejowanej, greckich mieszkańców miasta i zawierają wyłącznie przedmioty pochodzenia greckiego.

Groby z III i IV wieku p.n.e. zawierają pochówki zarówno arystokracji greckiej, jak i miejscowej arystokracji plemiennej i zwierają bogate wyposażenie, świadczące o rozkwicie miasta i bogactwie jego mieszkańców w tym czasie. Do najsłynniejszych kurhanów z tego okresu należą kurhan Królewski i kurhan Kul Oba.

Kurhany z II i I wieku p.n.e. mają już skromniejsze wyposażenie, a kurhany z I-IV wieku n.e. zawierają świadectwa postępującej sarmatyzacji Państwa Bosporańskiego.

Zobacz też

• Wielka kolonizacja
• Kolonia (starożytna Grecja)
• Wielka Grecja

Bibliografia

• Dylewski A., Krym. Praktyczny przewodnik, Wyd. Pascal, Bielsko-Biała, 2003, s. 175, ISBN 83-7304-155-9.
• Kokowski A., Goci. Od Skandzy do Campi Gothorum, Wyd. TRIO, Warszawa 2007, s. 170, ISBN 978-83-7436-121-7.
• Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 456-458, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).
• (ros.) Woronow A.A., Michajłowa M.B., Bospor Kimmeryjski, wyd. Isskustwo, Moskwa 1983; [1].

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia pozostałości antycznego Pantikapajonu