Wanda Szmielew

Wanda Szmielew

Wanda Montlak

Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1918 Warszawa
Data i miejsce śmierci	27 sierpnia 1976 Warszawa
Zawód, zajęcie	matematyczka
doktor nauk matematycznych
Specjalność: grupy abelowe
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1950 – matematyka Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
Instytut	Katedra Geometrii na wydziale matematyki i fizyki Uniwersytetu Warszawskiego
Okres zatrudn.	1954-1976
Instytut	Instytut Matematyczny PAN
Okres zatrudn.	1958-1962
Odznaczenia

{{Naukowiec infobox}} Nieznane pola: "podpis" oraz "miejsce spoczynku".

Wanda Szmielew, z domu Montlak (ur. 5 kwietnia 1918 w Warszawie, zm. 27 sierpnia 1976 tamże) – polska matematyk, twórczyni warszawskiej szkoły podstaw geometrii .

Życiorys

Urodziła się 5 kwietnia 1918 roku w Warszawie. Jej rodzicami byli Dawid Montlak i Bronisława z domu Badrach. W 1935 roku ukończyła Miejskie Gimnazjum im. J. Kochanowskiego w Warszawie. Rozpoczęła studia matematyczne na wydziale matematyczno-przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1937 roku wyszła za mąż na B. Szmielewa. Pierwszą pracę, On Choices from Finite Sets, napisała w 1938 roku – została opublikowana w „Fundamenta Mathematicae” w 1947 roku. W latach 1940-1941 używała pseudonimu Wanda Gawrnońska, a w 1941-1945 Wanda Kowalska .

Z powodu wybuchu wojny musiała przerwać studia. Podjęła wtedy pracę w Głównym Urzędzie Pomiarów Kraju, zajmowała się też tajnym nauczaniem .

Po wojnie ponownie podjęła studia, tym razem na wydziale matematyki na Uniwersytecie Łódzkim. Do 1947 roku była aystentem na Uniwersytecie i Politechnice w Łodzi. Po uzyskaniu absolutorium wróciła na Uniwersytet Warszawski, gdzie w 1947 roku uzyskała stopień magistra pracą O zupełności teorii grup abelowych bez elementów cyklicznych. W 1948 roku wstąpiła do PZPR. Do 1950 roku pełniła funkcję asystenta na Uniwersytecie Warszawskim .

W 1949 roku wyjechała do Stanów Zjednoczonych, gdzie przez rok wykładałą na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. W tym samym czasie była studentką Alfreda Tarskiego, pod jego kierunkiem napisała i obroniła w 1950 roku pracę doktorską Arithmetical properties of abelian group. Do 1967 czterokrotnie wizytowała Berekley, kiedy wykładałą bądź prowadziła badania na uniwersytecie .

W 1954 roku została docentem w Katedrze Geometrii na wydziale matematyki i fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1958 roku powstało seminarium badawcze, zwane centrum warszawskiej szkoły podstaw geometrii Szmielew. W 1955 roku została odznaczna Medalem 10-lecia Polski Ludowej. Od 1958 do 1962 pracowała jako docent w Instytucie Matematycznym PAN. W 1959 roku wystąpiła z PZPR. Za swoją działalność w 1960 roku otrzymała nagrodę naukową Wydziału III PAN, a w 1962 r. została laureatką Konkursu PTM im. Banacha, Janiszewskiego, Mazurkiewicza, Sierpińskiego, Ważewskiego i Zaremby otrzymując nagrodę im. Stefana Mazurkiewicza. W latach 1963-1964 kierowała Katedrą Geometrii na wydziale matematyki i fizyki Uniwersytetu Warszawskiego w zastępstwie Karola Borsuka, zaś w 1967 roku została jej profesorem nadzwyczajnym. W 1972 roku gościła na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. W 1973 roku została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski .

W latach 1970-1974 pracowała nad podstawami geometrii euklidesowej w oparciu o system aksjomatyki Szmielew-Tarskiego .

Zmarła na raka 27 sierpnia 1976 roku. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w Kołbieli.

Dorobek naukowy

Wanda Szmiele w swoim dorobku ma ok. 30 prac z podstaw matematyki, podstaw algebry, z podstaw geometrii i teorii mnogości . Rozgłos uzyskała przede wszystkim swoją pracą doktorską, w której udowodniła, że teoria pierwszego rzędu grup abelowych, w przeciwieństwie do nieabelowych, jest rozstrzygalna . Część jej prac ukazała się pośmiertnie.

• KarolK. Borsuk KarolK., WandaW. Szmielew WandaW., Foundations of geometry: Euclidean and Bolyai-Lobachevskian geometry; projective geometry, Amsterdam; Nowy Jork: North-Holland Publishing Co.; Interscience Publishers, Inc., 1960, OCLC 463907910  (ang.).brak strony (książka)
  • KarolK. Borsuk KarolK., WandaW. Szmielew WandaW., Podstawy geometrii, t. 10, Warszawa: PWN, 1975 (Biblioteka Matematyczna), OCLC 749147761 .{{Cytuj}} Nieznane pola: "miesiąc".brak strony (książka)
• WandaW. Szmielew WandaW., From affine to Euclidean geometry: an axiomatic approach, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, ISBN 90-277-1243-3 .{{Cytuj}} Nieznane pola: "rok".brak strony (książka)
  • WandaW. Szmielew WandaW., Od geometrii afinicznej do euklidesowej: rozważania nad aksjomatyką, MariaM. Moszyńska, t. 55, Państwowe Wydawnictwo Naukowe (Biblioteka Matematyczna), ISBN 83-01-01374-5, OCLC 8191305 .{{Cytuj}} Nieznane pola: 1 oraz "rok".brak strony (książka)
• WandaW. Szmielew WandaW., Arithmetical properties of Abelian groups, Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley 1950, OCLC 29504613 .brak strony (książka)
• WandaW. Szmielew WandaW., New Foundations of Absolute Geometry, [w:] Studies in Logic and the Foundations of Mathematics, s. 168-175, ISBN 978-0-8047-0096-2, ISSN 0049-237X, OCLC 4922383426  (ang.).
• WandaW. Szmielew WandaW., On Choices from Finite Sets, „Fundamenta Mathematicae” (34), 1947, s. 75-80, DOI: 10.4064/fm-34-1-75-80, ISSN 0016-2736, OCLC 7127286972 .
• WandaW. Szmielew WandaW., Elementary properties of abelian groups, „Fundamenta Mathematicae” (41), 1955, s. 203-271, DOI: 10.4064/fm-41-2-203-271, ISSN 0016-2736 .
• WandaW. Szmielew WandaW., Some Metamathematical Problems Concerning Elementary Hyperbolic Geometry, „Studies in Logic and the Foundations of Mathematics”, 27, 1959, s. 30-52, DOI: https://doi.org/10.1016/S0049-237X(09)70018-7, ISBN 978-0-444-53392-0, ISSN 0049237X, OCLC 7327206402 .???{{Cytuj}} Nieprawidłowe/puste pola: "issn" oraz "doi". Nieznane pola: "miejce".
• WandaW. Szmielew WandaW., Absolute calculus of segments and its metamathematical implications, „Bulletin de L'Académie Polonaise Des Sciences: Série des sciences mathématiques, astronomiques, et physiques” (7), 1959 .brak strony (czasopismo)
• WandaW. Szmielew WandaW., A New Analytic Approach to Hyperbolic Geometry, „Fundamenta Mathematicae” (50), 1961, s. 129-158, DOI: 10.4064/fm-50-2-129-158, ISSN 0016-2736, OCLC 7127325397 .
• WandaW. Szmielew WandaW., Concerning the order and the semi-order of n-dimensional Euclidean space, „Fundamenta Mathematicae” (107), 1980, s. 47-56, DOI: 10.4064/fm-107-1-47-56, ISSN 0016-2736 .
• WandaW. Szmielew WandaW., On n-ary equivalence relations and their application to geometry, t. 191, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981 (Rozprawy Matematyczne), ISBN 978-83-01-02338-6, OCLC 651993787 .brak strony (książka)
• WandaW. Szmielew WandaW., AlfredA. Tarski AlfredA., WolframW. Schwabhäuser WolframW., Metamathematische Methoden in der Geometrie, Berlin, Nowy Jork: Springer-Verlag, DOI: 10.1007/978-3-642-69418-9, ISBN 3-540-12958-8, OCLC 928788569 .{{Cytuj}} Nieznane pola: "rok".brak strony (książka)

Bibliografia

• Wanda Szmielew, [w:] ZofiaZ. Pawlikowska-Brożek ZofiaZ., Słownik biograficzny matematyków polskich, StanisławS. Domoradzki (red.), ZofiaZ. Pawlikowska-Brożek (red.), DanutaD. Węglowska (red.), Tarnobrzeg 2003, s. 238–239  (pol.).
• SZMIELEW Wanda, [w:] OrłowskiO. Bolesław OrłowskiO., Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę, Warszawa: Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 239-241, ISBN 978-83-7545-570-0  (pol.).{{Cytuj}} Nieznane pola: "tom".
• MarekM. Kordos MarekM., MariaM. Moszyńska MariaM., LesławL. Szczerba LesławL., Wanda Szmielew (1918-1976), „Roczniki Polskiego Towarzystwa Matematycznego”, Warszawa 1978 (Wiadomości Matematyczne), ISSN odn = tak 0373-8302 odn = tak  (pol.).???{{Cytuj}} Nieprawidłowe/puste pola: "issn".brak strony (czasopismo)