Przejdź do zawartości

Skrzydlinka: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Takson infobox}}
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
104 767 edycji
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
 
Linia 31: Linia 31:
|commons = Category:Aethionema
|commons = Category:Aethionema
}}
}}
⚫
'''Skrzydlinka''' (''Aethionema'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] roślin z rodziny [[kapustowate|kapustowatych]]. Obejmuje ponad 50 gatunków (od co najmniej 54<ref name=tpl>{{Cytuj stronę | url = http://www.theplantlist.org/browse/A/Brassicaceae/Aethionema/ | tytuł = Aethionema | praca = The Plant List | data dostępu = 2013-10-25}}</ref>, 56<ref name="shehbaz"/> do 70<ref name=mabberley/>) występujących w obszarze śródziemnomorskim i zachodniej [[Azja|Azji]], centrum zróżnicowania rodzaju stanowi [[Azja Mniejsza]], gdzie rośnie połowa gatunków tego rodzaju<ref name=eggli/>. 9 gatunków rośnie w [[Europa|Europie]]. Wiele gatunków jest uprawianych<ref name=mabberley>{{Cytuj książkę | autor = David J. Mabberley | tytuł = The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants | wydawca = Cambridge University Press | data = 1997 | strony = 15 | isbn = 0521414210}}</ref> także w Europie środkowej<ref name=grabowska/>. Od podobnych [[ubiorek|ubiorków]] różnią się całobrzegimi płatkami korony<ref name=grabowska/>.

⚫
[[Plik:Aethionema saxatile pm.jpg|thumb|Skrzydlinka skalna]]
⚫
'''Skrzydlinka''' (''Aethionema'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] roślin z rodziny [[kapustowate|kapustowatych]]. Obejmuje ponad 50 gatunków (od co najmniej 54<ref name=tpl>{{Cytuj stronę | url = http://www.theplantlist.org/browse/A/Brassicaceae/Aethionema/ | tytuł = Aethionema | praca = The Plant List | data dostępu = 2013-10-25}}</ref>, 56<ref name="shehbaz"/> do 70<ref name=mabberley/>) występujących w obszarze śródziemnomorskim i zachodniej [[Azja|Azji]], 9 gatunków rośnie w [[Europa|Europie]]. Wiele gatunków jest uprawianych<ref name=mabberley>{{Cytuj książkę | autor = David J. Mabberley | tytuł = The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants | wydawca = Cambridge University Press | data = 1997 | strony = 15 | isbn = 0521414210}}</ref> także w Europie środkowej<ref name=grabowska/>. Od podobnych [[ubiorek|ubiorków]] różnią się całobrzegimi płatkami korony<ref name=grabowska/>.
[[Plik:Aethionema saxatile pm.jpg|thumb|250px|Skrzydlinka skalna]]
[[Plik:Aethionema armenum 'Warley Rose' 1.JPG|thumb|Skrzydlinka armeńska 'Warley Rose']]
[[Plik:Aethionema armenum 'Warley Rose' 1.JPG|thumb|250px|Skrzydlinka armeńska 'Warley Rose']]
[[Plik:Aethionema oppositifolium 2.JPG|thumb|Skrzydlinka naprzeciwlistna]]
⚫
[[Plik:Aethionema oppositifolium 2.JPG|thumb|250px|Skrzydlinka naprzeciwlistna]]
== Morfologia ==
== Morfologia ==
; Pokrój: Wieloletnie [[roślina zielna|rośliny zielne]] lub [[półkrzew]]y, rzadziej [[roślina jednoroczna|rośliny jednoroczne]] lub [[roślina dwuletnia|dwuletnie]]<ref name=grabowska/>. Pędy rozgałęziające się, prosto wzniesione lub podnoszące się, ulistnione, zwykle nagie, rzadziej owłosione<ref name=pakistan>{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=100718 | tytuł = Aethionema | praca = Flora of Pakistan | opublikowany = eFloras.org | język = en | data dostępu = 2013-10-25}}</ref>.
; Pokrój: Wieloletnie [[roślina zielna|rośliny zielne]] lub [[półkrzew]]y, rzadziej [[roślina jednoroczna|rośliny jednoroczne]] lub [[roślina dwuletnia|dwuletnie]]<ref name=grabowska/>. Pędy rozgałęziające się, prosto wzniesione lub podnoszące się, ulistnione, zwykle nagie<ref name=pakistan/> i sine<ref name=eggli>{{Cytuj | tytuł = Dicotyledons: Rosids, Illustrated Handbook of Succulent Plants | redaktor = U. Eggli, R. Nyffeler | wydawca = Springer | s = 71-72 | doi = 10.1007/978-3-030-93492-7_10 | autor r = U. Eggli | rozdział = Aethionema BRASSICACEAE}}</ref>, rzadziej owłosione<ref name=pakistan>{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=100718 | tytuł = Aethionema | praca = Flora of Pakistan | opublikowany = eFloras.org | język = en | data dostępu = 2013-10-25}}</ref>. Niektóre gatunki kolczaste<ref name=eggli/>.
; [[Liść|Liście]]: Niewielkie, pojedyncze, całobrzegie, zwykle podługowate lub równowąskie, najczęściej siedzące, rzadziej krótkoogonkowe, często mięsiste lub skórzaste, niebieskozielone<ref name=pakistan/><ref name=grabowska/>.
; [[Liść|Liście]]: Skrętoległe, rzadko naprzeciwległe<ref name=eggli/>, niewielkie, pojedyncze, całobrzegie, zwykle podługowate lub równowąskie, najczęściej siedzące, rzadziej krótkoogonkowe, często mięsiste lub skórzaste, niebieskozielone<ref name=pakistan/><ref name=grabowska/>.
; [[Kwiat]]y: Zebrane w [[grono|grona]], zwykle wielokwiatowe, na cienkich szypułkach. Cztery działki [[kielich (botanika)|kielicha]] są wyprostowane lub rozwarte, na szczycie zaokrąglone. Wewnętrzna para działek nieco rozdęta u nasady, podczas gdy zewnętrzna ma zwykle nieco kapturkowatą część szczytową. Cztery płatki [[korona kwiatu|korony]] mają barwę różową, czerwoną, białą lub – rzadko – żółtą. Kształt mają jajowaty, rzadziej podługowaty, u nasady czasem z [[paznokieć (botanika)|paznokciem]]. [[Pręcik (botanika)|Pręcików]] jest 6, przy czym cztery dłuższe mają nitki ze skrzydełkowatymi przydatkami, czasem ząbkowanymi lub palczasto podzielonymi. [[Zalążnia]] elipsoidalna, 1–2-komorowa, zwykle z 1–2 zalążkami w każdej z komór. [[znamię (botanika)|Znamię]] główkowate siedzące lub na krótkiej szyjce<ref name=pakistan/><ref name=grabowska/>.
; [[Kwiat]]y: Zebrane w [[grono|grona]], zwykle wielokwiatowe, na cienkich szypułkach<ref name=pakistan/><ref name=grabowska/>, bez [[przysadka (botanika)|przysadek]]<ref name=eggli/>. Cztery działki [[kielich (botanika)|kielicha]] są wyprostowane lub rozwarte, na szczycie zaokrąglone. Wewnętrzna para działek nieco rozdęta u nasady, podczas gdy zewnętrzna ma zwykle nieco kapturkowatą część szczytową. Cztery płatki [[korona kwiatu|korony]] mają barwę różową, czerwoną, białą lub – rzadko – żółtą. Kształt mają jajowaty, rzadziej podługowaty, u nasady czasem z [[paznokieć (botanika)|paznokciem]]. [[Pręcik (botanika)|Pręcików]] jest 6, przy czym cztery dłuższe mają nitki ze skrzydełkowatymi przydatkami, czasem ząbkowanymi lub palczasto podzielonymi. [[Zalążnia]] elipsoidalna, 1–2-komorowa, zwykle z 1–2 zalążkami w każdej z komór. [[znamię (botanika)|Znamię]] główkowate siedzące lub na krótkiej szyjce<ref name=pakistan/><ref name=grabowska/>.
; [[Owoc]]e: [[Łuszczynka]] spłaszczona, jajowata, eliptyczna lub zaokrąglona, na brzegu zwykle oskrzydlona. Zawiera od 1 do 4 jajowatych, brązowych nasion<ref name=pakistan/>.
; [[Owoc]]e: [[Łuszczynka]] spłaszczona, jajowata, eliptyczna lub zaokrąglona, na brzegu zwykle oskrzydlona<ref name=pakistan/>. Zawiera od 1 do 8 jajowatych, brązowych nasion<ref name=pakistan/><ref name=eggli/>.


== Systematyka ==
== Systematyka ==
Linia 49: Linia 48:


; Wykaz gatunków<ref name=tpl/><ref name=grabowska>{{Cytuj książkę | autor = Beata Grabowska, Tomasz Kubala | tytuł = Encyklopedia bylin, tom I, A–J | wydawca = Zysk i S-ka | miejsce = Poznań | data = 2011 | strony = 40–41 | isbn = 978-83-7506-845-0}}</ref>:
; Wykaz gatunków<ref name=tpl/><ref name=grabowska>{{Cytuj książkę | autor = Beata Grabowska, Tomasz Kubala | tytuł = Encyklopedia bylin, tom I, A–J | wydawca = Zysk i S-ka | miejsce = Poznań | data = 2011 | strony = 40–41 | isbn = 978-83-7506-845-0}}</ref>:
{{Układ wielokolumnowy | szerokość = 24em |
{|width=70%
|
*''[[Aethionema acarii]]'' <small>Gemici & Leblebici</small>
*''[[Aethionema acarii]]'' <small>Gemici & Leblebici</small>
*''[[Aethionema alanyae]]'' <small>H.Duman</small>
*''[[Aethionema alanyae]]'' <small>H.Duman</small>
Linia 80: Linia 78:
*''[[Aethionema kopetdaghi]]'' <small>Lipsky</small>
*''[[Aethionema kopetdaghi]]'' <small>Lipsky</small>
*''[[Aethionema lepidioides]]'' <small>Hub.-Mor.</small>
*''[[Aethionema lepidioides]]'' <small>Hub.-Mor.</small>
|
*''[[Aethionema levandowskyi]]'' <small>N.Busch</small>
*''[[Aethionema levandowskyi]]'' <small>N.Busch</small>
*''[[Aethionema lycium]]'' <small>I.A.Andersson & al.</small>
*''[[Aethionema lycium]]'' <small>I.A.Andersson & al.</small>
Linia 108: Linia 105:
*''[[Aethionema umbellatum]]'' <small>(Boiss.) Bornm.</small>
*''[[Aethionema umbellatum]]'' <small>(Boiss.) Bornm.</small>
*''[[Aethionema virgatum]]'' <small>(Boiss.) Hedge</small>
*''[[Aethionema virgatum]]'' <small>(Boiss.) Hedge</small>
|}
}}


== Zastosowanie ==
== Zastosowanie ==

Aktualna wersja na dzień 22:53, 25 lip 2023

Skrzydlinka
Ilustracja
Gatunek typowy – A. saxatile
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

skrzydlinka

Nazwa systematyczna
Aethionema W. T. Aiton
Hortus Kew. ed. 2. 4: 80. Dec 1812[3]
Typ nomenklatoryczny

A. saxatile (Linnaeus) W. T. Aiton[3]

Synonimy
  • Campyloptera Boiss.
  • Crenularia Boiss.
  • Eunomia DC.
  • Iberidella Boiss.
  • Lepia Desv.
  • Moriera Boiss.[4][5]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Skrzydlinka (Aethionema) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. Obejmuje ponad 50 gatunków (od co najmniej 54[6], 56[7] do 70[8]) występujących w obszarze śródziemnomorskim i zachodniej Azji, centrum zróżnicowania rodzaju stanowi Azja Mniejsza, gdzie rośnie połowa gatunków tego rodzaju[9]. 9 gatunków rośnie w Europie. Wiele gatunków jest uprawianych[8] także w Europie środkowej[10]. Od podobnych ubiorków różnią się całobrzegimi płatkami korony[10].

Skrzydlinka skalna
Skrzydlinka armeńska 'Warley Rose'
Skrzydlinka naprzeciwlistna

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne lub półkrzewy, rzadziej rośliny jednoroczne lub dwuletnie[10]. Pędy rozgałęziające się, prosto wzniesione lub podnoszące się, ulistnione, zwykle nagie[5] i sine[9], rzadziej owłosione[5]. Niektóre gatunki kolczaste[9].
Liście
Skrętoległe, rzadko naprzeciwległe[9], niewielkie, pojedyncze, całobrzegie, zwykle podługowate lub równowąskie, najczęściej siedzące, rzadziej krótkoogonkowe, często mięsiste lub skórzaste, niebieskozielone[5][10].
Kwiaty
Zebrane w grona, zwykle wielokwiatowe, na cienkich szypułkach[5][10], bez przysadek[9]. Cztery działki kielicha są wyprostowane lub rozwarte, na szczycie zaokrąglone. Wewnętrzna para działek nieco rozdęta u nasady, podczas gdy zewnętrzna ma zwykle nieco kapturkowatą część szczytową. Cztery płatki korony mają barwę różową, czerwoną, białą lub – rzadko – żółtą. Kształt mają jajowaty, rzadziej podługowaty, u nasady czasem z paznokciem. Pręcików jest 6, przy czym cztery dłuższe mają nitki ze skrzydełkowatymi przydatkami, czasem ząbkowanymi lub palczasto podzielonymi. Zalążnia elipsoidalna, 1–2-komorowa, zwykle z 1–2 zalążkami w każdej z komór. Znamię główkowate siedzące lub na krótkiej szyjce[5][10].
Owoce
Łuszczynka spłaszczona, jajowata, eliptyczna lub zaokrąglona, na brzegu zwykle oskrzydlona[5]. Zawiera od 1 do 8 jajowatych, brązowych nasion[5][9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj jest siostrzany wobec rodzaju Moriera wraz z którym tworzy plemię Aethionemeae, stanowiące klad bazalny w obrębie rodziny kapustowatych. Wyodrębnienie się tego rodzaju od przodków pozostałych przedstawicieli rodziny nastąpiło ok. 40 milionów lat temu. Pozycja filogenetyczna rodzaju jest potwierdzona ze 100% pewnością w badaniach molekularnych[7].

Pozycja rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2].

Wykaz gatunków[6][10]

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rośliny ozdobne, sadzone w ogrodach skalnych i na rabatach, niewymagające w uprawie. Wymagają stanowisk słonecznych. Najlepiej rosną na glebie piaszczystej, zasobnej w wapń, dobrze zdrenowanej. Rozmnażane są z nasion lub sadzonek[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-10-25] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-10-25].
  4. ↑ Aethionema. [w:] The Euro+Med Plantbase Project [on-line]. Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem. [dostęp 2013-10-25]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h Aethionema. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-10-25]. (ang.).
  6. ↑ a b Aethionema. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-10-25].
  7. ↑ a b A. Al-Shehbaz, M.A. Beilstein, E.A. Kellogg. Systematics and phylogeny of the Brassicaceae (Cruciferae): an overview. „Plant Systematics and Evolution”. 259, s. 89-120, 2006. DOI: 10.1007/s00606-006-0415-z. 
  8. ↑ a b David J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants. Cambridge University Press, 1997, s. 15. ISBN 0-521-41421-0.
  9. ↑ a b c d e f U. Eggli, Aethionema BRASSICACEAE, [w:] U. Eggli, R. Nyffeler (red.), Dicotyledons: Rosids, Illustrated Handbook of Succulent Plants, Springer, s. 71-72, DOI: 10.1007/978-3-030-93492-7_10.
  10. ↑ a b c d e f g h Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A–J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 40–41. ISBN 978-83-7506-845-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skrzydlinka&oldid=70918864”