Andrzej Tupalski

Andrzej Tupalski
	tytularny generał brygady
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1862 ; Brześć Litewski
Data i miejsce śmierci	16 kwietnia 1928 ; Wilno
	Przebieg służby
Lata służby	armia rosyjska 1879-1917 - ppor. (1881), por. (1885), sztabs-kapitan (1891), kapitan (1896) ppłk (1904), płk (1906); armia polska 1917-1923 tyt. gen, bryg, (1923),
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego; Wojsko Polskie
Jednostki	ros. 27 brygada artyleryjska; ros.40 brygada artyleryjska; I Korpus Polski
Stanowiska	d-ca baterii; komendant
Główne wojny i bitwy	wojna rosyjsko-japońska; I wojna światowa; wojna polsko-bolszewicka
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Andrzej Tupalski (ur. 8 lipca^?/20 lipca 1862 w Brześciu Litewskim, zm. 16 kwietnia 1928 w Wilnie) – pułkownik armii rosyjskiej, tytularny generał brygady Wojska Polskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny tatarskiej, wyznania rzym. kat. Syn generała artylerii armii rosyjskiej Władysława (1831-1894), jego bracia pułkownik Karol Bolesław (1870 – 1943) i sztabs-rotmistrz Konstanty (1875-1924) także byli oficerami Armii Imperium Rosyjskiego.

Ukończył korpus kadecki w Pskowie, Mikołajewską Szkołę Kawalerii w Petersburgu oraz z pierwszą lokatą Michajłowską Szkołę Artylerii w Petersburgu. Był także absolwentem Oficerskiej Szkoły Artylerii w Carskim Siole^[1]^[2]. Od 31 sierpnia 1879 służył w armii rosyjskiej, początkowo w 27 brygadzie artyleryjskiej w Wilnie, jako chorąży i gdzie awansował kolejno na ppor. (1881), por. (1885), sztabs-kapitana (1891) i kapitana (1896). 21 czerwca 1904 awansowany na ppłk. został d-cą 5 baterii 40 brygady artyleryjskiej, z którą wziął udział w wojnie japońsko-rosyjskiej. Został w niej ranny 22 lutego 1905 г. w bitwie pod Mukdenem. 14 września 1906 mianowany pułkownikiem przeszedł w stan spoczynku^[1]. Po wybuchu I wojny światowej z powrotem służył w armii ros. dowodząc tyłowymi bazami zaopatrzenia artylerii.

Po rewolucji lutowej na zjeździe Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie (7-22 VI 1917) został członkiem Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego, oraz członkiem jego Komisji Wojskowej, którą wspierał także finansowo^[3]. Potem służył w I Korpusie Polskim w Rosji w stopniu pułkownika był komendantem Legii Podchorążych oraz Szkoły Podchorążych tej formacji. Od 1917 do 1918 był delegatem gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego do Rady Regencyjnej. Następnie w pod koniec 1918 dowódca Wschodniej Brygady Ułanów w dywizji Lucjana Żeligowskiego w Odessie^[4]. Po powrocie do kraju w grudniu 1918 był jednym z organizatorów oddziałów wojskowych Samoobrony Ziemi Litewskiej^[5]. Potem wojskowy komendant Wilna (1919-1921)^[6] Między październikiem 1920 a czerwcem 1921 był przewodniczącym Komisji Perlustracyjnej 2 Armii WP^[7]. Delegat Rządu RP w Wilnie (czerwiec 1921 - luty 1922)^[7]^[8]. Od 1923 w stanie spoczynku. 26 października 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził go w stopniu tytularnego generała brygady^[9]^[10]^[11]. Zasiadał w składzie Komisji Orzekającej Odznaki Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego. W tym czasie pracował jako delegat okręgowej rady kolejowej województwa nowogródzkiego. W późniejszym czasie lat 20. sprawował stanowisko prezesa w instytucjach społeczno-charytatywnych^[12]. Zmarł 16 kwietnia 1928 roku w Wilnie. Pochowany na cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

(ros.) Order św. Stanisława kl. 4 (1894), 2 kl. (1905), 2 kl. z mieczami (1906)
(ros.) Order św. Anny kl. 3 (1901), 2 kl. (1916)
(ros.) Order św. Włodzimierza kl. 4 (1915)
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 3 maja 1932^[13]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[14]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Список подполковникам по старшинству. Составлен по 1-е января 1905 г., Санкт-Петербург 1905. Список подполковникам по старшинству. Составлен по 1-е сентября 1906 г., Санкт-Петербург 1906.
↑ Błędnie podawano w niektórych opracowaniach, że ukończył Konstantynowską Szkołę Artylerii w Petersburgu zob. Sławomir Hordejuk. Płk Józef Korycki ze Studzianki. Zapomniany dowódca artylerii Armii „Pomorze”. „Przegląd Tatarski”, s. 13, Nr 3 / 2012.
↑ Adam Miodowski, Sprawozdanie Z I Ogólnego Zjazdu Delegatów Wojskowych Polaków w Rosji (7.06-22.06.1917 r.), „Studia Podlaskie” t. 10, 2000, s. 253, 261, 278
↑ Jerzy Grobicki, Organizacja kawalerii polskiej w latach 1918–1921. Część I, „Przegląd Kawaleryjski”, (Warszawa) 1932, R.IX, Nr 2 (76), s. 113.
↑ Lech Wyszczelski, Wilno 1919-1920, Warszawa 2008,s. 45
↑ Szymon Kucharski, Ostatni fort zachodu ku wschodnim rubieżom – Wilno jako obóz i obszar warowny w latach 1922–1939, "Przegląd Wojskowo-Historyczny" Rocznik XVII (LVIII) Nr 2–3, 2016, s. 153
↑ ^a ^b Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991, s. 179
↑ Zgon generała Tupalskiego, "Robotnik" nr 109, z 14 kwietnia 1928, s. 4
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 70 z 7 listopada 1923 roku, s. 739.
↑ Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1578.
↑ Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1407.
↑ Generał Andrzej Tupalski. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 92 z 20 kwietnia 1928.
↑ M.P. z 1932 r. nr 109, poz. 142
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 30.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Офицеры русской императорской армии - Тупальский Андрей Владиславович
Andrzej Tupalski. nieobecni.com.pl. [dostęp 2015-03-11].

[:0-1] Список подполковникам по старшинству. Составлен по 1-е января 1905 г., Санкт-Петербург 1905. Список подполковникам по старшинству. Составлен по 1-е сентября 1906 г., Санкт-Петербург 1906.

[2] Błędnie podawano w niektórych opracowaniach, że ukończył Konstantynowską Szkołę Artylerii w Petersburgu zob. Sławomir Hordejuk. Płk Józef Korycki ze Studzianki. Zapomniany dowódca artylerii Armii „Pomorze”. „Przegląd Tatarski”, s. 13, Nr 3 / 2012.

[3] Adam Miodowski, Sprawozdanie Z I Ogólnego Zjazdu Delegatów Wojskowych Polaków w Rosji (7.06-22.06.1917 r.), „Studia Podlaskie” t. 10, 2000, s. 253, 261, 278

[4] Jerzy Grobicki, Organizacja kawalerii polskiej w latach 1918–1921. Część I, „Przegląd Kawaleryjski”, (Warszawa) 1932, R.IX, Nr 2 (76), s. 113.

[5] Lech Wyszczelski, Wilno 1919-1920, Warszawa 2008,s. 45

[6] Szymon Kucharski, Ostatni fort zachodu ku wschodnim rubieżom – Wilno jako obóz i obszar warowny w latach 1922–1939, "Przegląd Wojskowo-Historyczny" Rocznik XVII (LVIII) Nr 2–3, 2016, s. 153

[:1-7] Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991, s. 179

[8] Zgon generała Tupalskiego, "Robotnik" nr 109, z 14 kwietnia 1928, s. 4

[9] Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 70 z 7 listopada 1923 roku, s. 739.

[10] Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1578.

[11] Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1407.

[12] Generał Andrzej Tupalski. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 92 z 20 kwietnia 1928.

[13] M.P. z 1932 r. nr 109, poz. 142

[14] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 30.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]