Antonina Żabińska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Antonina Żabińska
Imię i nazwisko

Antonina Maria Żabińska

Data i miejsce urodzenia

18 lipca 1908
Petersburg

Data i miejsce śmierci

19 marca 1971
Warszawa

Narodowość

polska

Język

polski

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
Cytaty w Wikicytatach
Grób Jana i Antoniny Żabińskich na warszawskim cmentarzu Powązkowskim

Antonina Maria Żabińska, z d. Erdman (ur. 18 lipca 1908 w Petersburgu, zm. 19 marca 1971 w Warszawie) – polska pisarka, przez męża Jana Żabińskiego związana z Ogrodem Zoologicznym w Warszawie.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Była córką Antoniego Erdmana, inżyniera kolejnictwa. Jej matka, Maria z domu Biedunkowicz[1], zmarła, gdy była jeszcze dzieckiem. Ojciec został zamordowany przez bolszewików. Antoniną zaopiekowała się ciotka, z którą zamieszkała w Taszkiencie. W 1923 przyjechała do Warszawy. Uczyła się języków obcych, rysunku i malarstwa. Podjęła pracę jako archiwistka w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego[2].

Debiutowała opowiadaniem Pamiętnik żyrafy w piśmie Moje pisemko (1934), w 1936 roku opublikowała Jak białowieskie rysice zostały Warszawiankami (jako pierwszy tom serii Opowieści przyrodnicze). W 1939 ukazała się jej książka Dżolly i S-ka, która miała wiele wydań powojennych (z podtytułem Z dziejów warszawskiego Ogrodu Zoologicznego).

W czasie II wojny światowej razem z mężem ukrywała na terenie opustoszałych pomieszczeń zoo Żydów, m.in. uciekinierów z warszawskiego getta. 21 września 1965 roku otrzymała wraz z nim tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata[3][4]. Antonina Żabińska dbała w tym czasie nie tylko o ukrywających się ludzi, ale także o zwierzęta, którym udało się przetrwać (wiele zwierząt zginęło w wyniku bombardowań w 1939 lub zostało zjedzonych przez głodujących mieszkańców stolicy): wydry, borsuka, szczeniaki hien oraz małe rysie[5].

Po wojnie opublikowała przeznaczone dla młodszych czytelników tomy Rysice (1948) i Borsunio (1964). W 1968 roku wydała wspomnienia Ludzie i zwierzęta, w których przedstawiła m.in. swoją działalność okupacyjną. W 1970 roku ukazała się jej ostatnia książka Nasz dom w ZOO poświęcona warszawskiemu zoo.

Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 212-3-4)[6].

W 2007 roku Diane Ackerman, wykorzystując jej wspomnienia Ludzie i zwierzęta, uczyniła z niej bohaterkę swojej książki The Zookeeper's Wife (wyd. polskie Azyl. Opowieść o Żydach ukrywanych w warszawskim ZOO (2009)). Książka ta została zekranizowana w 2017, w filmie Antoninę Żabińską zagrała Jessica Chastain[7].

W 2008 została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[8].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

8 kwietnia 1931 wyszła za mąż za Jana Żabińskiego (1897–1974)[1] – zoologa, fizjologa, popularyzatora zoologii, wieloletniego dyrektora Ogrodu Zoologicznego w Warszawie, powstańca warszawskiego. Mieli dwoje dzieci: Ryszarda (1936–2019) i Teresę (1944–2021), po mężu Zawadzką[2].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

  • Antoninę Żabińską i jej mężą upamiętnia jedna z tablic Praskiej Galerii Sław wmurowanych w chodnik ul. Stalowej w Warszawie w 2017 roku[9].
  • Tablica pamiątkowa odsłonięta w 2021 roku na fasadzie willi Pod Zwariowaną Gwiazdą[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Akt małżeństwa Jana Żabińskiego i Antoniny Erdman, akt nr 73 z 1931 roku, metryki.genealodzy.pl, 8 kwietnia 1931 [dostęp 2023-05-31].
  2. ↑ a b Szymon Nowak, Jan Żabiński „Franciszek”, Instytut Pamięci Narodowej, 2022, s. 16,17, ISBN 978-83-8229-426-2.
  3. ↑ Żabiński Jan & Żabińska Antonina (Erdman) [online], righteous.yadvashem.org [dostęp 2023-05-31] (ang.).
  4. ↑ Rodzina Żabińskich [online], sprawiedliwi.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2017-05-20].
  5. ↑ Aileen Orr, Niedźwiedź Wojtek. Niezwykły żołnierz Armii Andersa, Replika, 2017, s.179, ISBN 978-83-7674-642-5.
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Żabińscy, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-26].
  7. ↑ Azyl (2017) w bazie Filmweb
  8. ↑ M.P. z 2009 r. nr 27, poz. 371
  9. ↑ Na Stalowej odsłonięto Praską Galerię Sław. twoja-praga.pl, 30 września 2017. [dostęp 2023-03-01].
  10. ↑ Tomasz Urzykowski: Ukrywali Żydów w warszawskim zoo. Odsłonięto tablicę pamięci Jana i Antoniny Żabińskich. warszawa.wyborcza.pl, 24 marca 2011. [dostęp 2021-04-23].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Rocznik literacki 1971, wyd. PIW, Warszawa 1973 (tam biogram s. 652-653)

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antonina_Żabińska&oldid=72683221”