Araucaria luxurians
 Liście Araucaria luxurians | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Araucaria luxurians |
| Nazwa systematyczna | |
| Araucaria luxurians (Brongn. & Gris) de Laub. Gymnosp. Act. & Foss. 11(14): 40 1970[3] | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
 | |
Araucaria luxurians – gatunek drzewa iglastego z rodziny araukariowatych. Jeden z 13 endemicznych gatunków araukarii z wyspy Nowa Kaledonia. Występuje na ok. 10 stanowiskach w centralnej i południowej części głównej wyspy (Grande Terre) oraz na izolowanym stanowisku na Ile d'Art[4][5]. W żadnym miejscu nie rośnie więcej niż 250 okazów[4], a często jest ich mniej niż 50[6]. Rośnie w lasach zwykle w pobliżu wybrzeży na wysokościach poniżej 3000 m n.p.m., w jednym miejscu (pod Mont Do) między 800 i 1000 m n.p.m.[5] Występuje zwykle w formacjach zaroślowych na glebach serpentynowych[6]. Ma status gatunku zagrożonego (EN) w czerwonej liście IUCN[4]. Żadna populacja nie podlega ochronie powierzchniowej. Zagrożeniem dla gatunku jest niszczenie siedlisk z powodu działalności górniczej i urbanizacji oraz pożary[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewo o pokroju wąskokolumnowym osiągające do 40 m wysokości[5], z koroną na szczycie zaokrągloną i zagęszczoną. Kora na pniu szara, łuszcząca się cienkimi pasmami. Pędy na końcach silnie rozgałęzione[7][6].
- Liście
- Młodociane liście łuskowate, jajowate, osiągają 6–12 mm długości i do 3 mm szerokości[7][6]. Dorosłe liście jajowate do wąskolancetowatych, osiągające długość 10 mm i szerokość 1–3 mm, na wierzchołku tępe[5].
- Szyszki
- Te z kwiatami męskimi walcowate, o długości ok. 15 cm[5] i średnicy do ok. 2,5 cm[7][6] rozwijają się na końcach pędów w górnej części korony[5]. Na mikrosporofilach rozwija się 12–15 pylników (mikrosporangiów). Szyszki z kwiatami żeńskimi kulistawe, osiągają 10–12 cm długości i 8–10 cm średnicy. Łuski wspierające tęgie, do 10 mm długości. Nasiona to jajowate, wydłużone orzeszki z trójkątnymi skrzydełkami osiągające 3–3,5 cm długości[7][6].
Systematyka i taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Takson początkowo (w 1926) opisany został jako forma Araucaria columnaris, a za odrębny gatunek został uznany w 1970[3]. Araukaria ta jest najbliżej spokrewniona z innymi nadbrzeżnymi przedstawicielami tego rodzaju z Nowej Kaledonii: A. columnaris i A. nemorosa[6][8]. Gatunek wraz z innymi araukariami z Nowej Kaledonii tworzy sekcję Eutacta w obrębie rodzaju araukaria Araucaria. Nowokaledońska grupa araukarii ostatniego wspólnego przodka miała ok. 7–9 milionów lat temu, ostatniego wspólnego przodka z należącą do tej samej sekcji araukarią wyniosłą Araucaria heterophylla z wyspy Norfolk – ok. 14–16 milionów lat temu, a ze wszystkimi współczesnymi araukariami 81–94 milionów lat temu[8].
- Araucaria columnaris f. luxurians (Brongn. & Gris) E.H.Wilson
- Araucaria cookii var. luxurians Brongn. & Gris
- Araucaria rulei var. patens Bars.
- Eutassa luxurians (Brongn. & Gris) de Laub.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-14] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b c Araucaria luxurians (Brongn. & Gris) de Laub.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2020-10-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e P. Thomas, Araucaria luxurians, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-10-26] (ang.).
- ↑ a b c d e f I.Thomas, T.Jaffré, J. Munzinger, P.P. Lowry: Araucaria luxurians (Brongn. & Gris) de Laub.. [w:] Threatened Conifers of The World [on-line]. Royal Botanic Garden Edinburgh, 2019. [dostęp 2020-10-24].
- ↑ a b c d e f g Christopher J. Earle: Araucaria luxurians. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2020-10-25].
- ↑ a b c d John Silba: Encyclopedia Coniferae. Corvallis, Oregon: Phytologia Memoirs, 1986, s. 41.
- ↑ a b Mai Lan Kranitz, Edward Biffin, Alexandra Clark, Michelle L. Hollingsworth, Markus Ruhsam, Martin F. Gardner, Philip Thomas, Robert R. Mill, Richard A. Ennos, Myriam Gaudeul, Andrew J. Lowe, Peter M. Hollingsworth. Evolutionary Diversification of New Caledonian Araucaria. „PlosOne”. 9(10):e110308, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0110308.