Bazylika Świętego Dymitra w Salonikach
| cerkiew[a] | |||||||||||||||||||
 Widok ogólny | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Eparchia | |||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
26 października | ||||||||||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||||
| Relikwie |
św. Dymitra z Tesaloniki | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Grecji  | |||||||||||||||||||
| 40°38′19,76″N 22°56′52,29″E/40,638822 22,947858 | |||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||
Bazylika Świętego Dymitra[1] (gr. Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου) – prawosławna cerkiew (starożytny kościół) w Salonikach, w jurysdykcji metropolii Salonik Greckiego Kościoła Prawosławnego. Położona jest w centrum salonickiego Starego Miasta.
Jeden z najcenniejszych zabytków architektury wczesnego chrześcijaństwa, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO razem z innymi zabytkami bizantyjskiej i wczesnochrześcijańskiej architektury Salonik w 1988[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Bazylika została wzniesiona w V w. z inicjatywy eparchy Leoncjusza miejscu pochówku męczennika Dymitra z Tesaloniki[3]. W latach 629–639 znaczna część budynku uległa zniszczeniu wskutek pożaru, została jednak odbudowana dzięki staraniom miejscowego biskupa Jana. W 904 świątynia została rozgrabiona podczas najazdu arabskiego na miasto. Po raz kolejny była niszczona podczas najazdu normańskiego w 1181[4].
Po zajęciu Salonik przez Turków świątynia została przekształcona w meczet, a nagrobek św. Dymitra został z niej usunięty. Obiektowi sakralnemu przywrócono pierwotną funkcję w 1912, gdy Saloniki po I wojnie bałkańskiej zostały przyłączone do Grecji. Pięć lat później podczas wielkiego pożaru miasta świątynia uległa niemal całkowitemu zniszczeniu, została jednak odrestaurowana w pierwotnej postaci[4]. W 1949 została ponownie oddana do użytku liturgicznego[5]. W latach 1946–1949 były w niej prowadzone prace wykopaliskowe[5].
W świątyni szczególnym kultem otaczane są relikwie św. Dymitra z Tesaloniki. Według prawosławnej tradycji od IX w. do momentu przekształcenia budynku w meczet nieustannie wydzielały one, w niewytłumaczalny sposób, wonny olej. Po 1912 zjawisko to miało powtarzać się tylko sporadycznie[3].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Świątynia jest pięcionawową bazyliką, z transeptem i przedsionkiem oraz przylegającą od południowego wschodu kaplicą św. Eutymiusza. Taką formę przybrała po odbudowie w VII w., gdyż pierwsza bazylika ufundowana przez Leoncjusza była mniejsza, z trzema nawami[5]. Długość naw wynosi 43,58 m, szerokość budynku – 33 m. Główna nawa jest szersza od pozostałych[4].
Wskutek pożaru z 1917 w świątyni przetrwała tylko niewielka część pierwotnej dekoracji (malowideł, mozaik). Inne artefakty, które nie uległy wówczas zniszczeniu, znajdują się na wystawie w krypcie św. Dymitra położonej pod pomieszczeniem ołtarzowym i transeptem[5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W dosłownym tłumaczeniu z j. greckiego „świątynia”.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Polski egzonim wprowadzony na 108. posiedzeniu KSNG.
- ↑ Paleochristian and Byzantine Monuments of Thessalonika
- ↑ a b A. Radziukiewicz, Kochajcie św. Dymitra, Przegląd Prawosławny, nr 12 (318), grudzień 2011.
- ↑ a b c Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ - ΙΣΤΟΡΙΚΟ
- ↑ a b c d Description