Żararaka urutu
| Bothrops alternatus[1]/Rhinocerophis alternatus | |
| Duméril, Bibron & Duméril, 1854 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żararaka urutu |
Żararaka urutu (Bothrops alternatus lub Rhinocerophis alternatus) – gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych (Viperidae) i podrodziny grzechotnikowatych (Crotalinae). Jest jednym z najbardziej niebezpiecznych węży Ameryki Południowej.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Żararaka urutu jest wężem stosunkowo krótkim, lecz grubym. Najdłuższy zmierzony osobnik miał 169 cm długości, jednak przeciętnie urutu dorastają do 80–120 cm[3] przy grubości około 7 cm[4]. Samice są znacznie większe od samców[3]. Grzbiet ubarwiony jest czerwonobrunatnie, z ciemniejszymi plamami po bokach w kształcie litery C z ramionami skierowanymi ku dołowi, otoczonymi złocistożółtą obwódką[5]. Podobnie jak wszystkie grzechotniki, żararaka urutu ma jamki policzkowe wyposażone w receptory podczerwieni, umożliwiające jej wyczuwanie ofiary i polowanie w całkowitej ciemności. W przeciwieństwie jednak do innych członków Crotalinae, nie ma grzechotki na końcu ogona. Zęby jadowe osiągają długość ponad 2 cm[4].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zasięg występowania obejmuje centralną i południową Brazylię, Urugwaj, Paragwaj oraz północną Argentynę. W Brazylii bywa nazywana „Cruzeiro”, a w Argentynie „Vibora de la cruz” – z powodu przypominającego krzyż ciemnego znaku na głowie[5].
Etologia[edytuj | edytuj kod]
Jak większość węży z rodzaju Bothrops, żararaka urutu prowadzi naziemny tryb życia[5]. Ze względu na występowanie u niej receptorów podczerwieni, umożliwiających polowanie w mroku, jest wężem nocnym. Żywi się głównie małymi ssakami i młodymi ptakami. Żararaka urutu napiera na ofiarę całym ciężarem ciała i atakuje szeroko rozwartą paszczą. Zęby jadowe wbijają się pod kątem około 90° głęboko w ciało ofiary. Urutu jest uznawana za węża agresywnego[4][5].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Żararaki urutu są wężami jajożyworodnymi – samica rodzi 1–24 młodych[6], których liczba jest zależna od wielkości matki[7]. Małe urutu są od urodzenia samodzielne i równie jadowite jak osobniki dorosłe, jednak ich gruczoły jadowe produkują znacznie mniej jadu[4].
Jad[edytuj | edytuj kod]
Składniki[edytuj | edytuj kod]
Jad żararaki urutu składa się głównie z koagulantów, hemoragin i cytotoksyn. Podskórna dawka śmiertelna LD50 dla myszy wynosi 15,8 mg/kg, podczas gdy przeciętna zawartość jadu w gruczołach jadowych węża wynosi 60–100 mg. Ukąszenia powodują rozległe krwotoki wewnętrzne i martwicę tkanek wokół miejsca ukąszenia[8].
Zagrożenie dla człowieka[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na wysoką agresywność żararaka urutu jest uznawana za jednego z najniebezpieczniejszych węży Ameryki Południowej. W Argentynie urutu powodują największą liczbę notowanych ukąszeń spośród wszystkich występujących tam węży jadowitych. Według statystyki szpitala im. Vitala Brazila w Butantan w Brazylii – prowadzonej w latach 1954–1960 i opracowanej na podstawie 730 leczonych tam przypadków – węże te spowodowały zaledwie 0,3% ogólnej liczby ukąszeń (żararaka (Bothrops jararaca/Bothropoides jararaca) – 87,4%)[5].
Śmiertelność dorosłych w przypadkach nieleczonych surowicą dochodzi do 14–15%[4][5]. W 14% przypadków nawet szybkie podanie surowicy nie jest w stanie zneutralizować miejscowego działania jadu. W miejscu tym dochodzi do rozkładu skóry, tkanek i mięśni, a czasem również kości. Głębokie, trudno gojące się rany wymagają operacji chirurgicznych i plastycznych, a w skrajnych przypadkach także ratujących życie amputacji kończyn[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bothrops alternatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-05-10] (ang.).
- ↑ Allyson M. Fenwick, Ronald L. Gutberlet, Jennafer A. Evans, Christopher L. Parkinson. Morphological and molecular evidence for phylogeny and classification of South American pitvipers, genera Bothrops, Bothriopsis, and Bothrocophias (Serpentes: Viperidae). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 156 (3), s. 617–640, 2009. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2008.00495.x. (ang.).
- ↑ a b JA Campbell, WW Lamar: The Venomous Reptiles of the Western Hemisphere. Ithaca i Londyn: Comstock Publishing Associates, 2004, s. 870. ISBN 0-8014-4141-2.
- ↑ a b c d e f Andrzej Jabłoński: Jadowite płazy i gady. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1994, s. 34-35. ISBN 83-7023-149-7.
- ↑ a b c d e f Wacław Jaroniewski: Gady jadowite. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1973, s. 69-71.
- ↑ Érica Haller, Marcio Martins. História natural de urutu, Bothrops alternatus (Serpentes: Viperidae: Crotalinae). „Museo Nacional de Historia Natural Montevideo”. 5, s. 69, 1999. (hiszp.).
- ↑ JM Mehrtens: Living Snakes of the World in Color. New York: Sterling Publishers, 1987, s. 480. ISBN 0-8069-6460-X.
- ↑ Bothrops alternatus [żararaka urutu]. jadowite.org. [dostęp 2008-11-28].
