Pniakowiec
| Calopus[1] | |||
| Fabricius, 1777 | |||
 Pniakowiec piłkorożny | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
pniakowiec | ||
| Synonimy | |||
| |||
Pniakowiec[2] (Calopus) – rodzaj chrząszczy z podrzędu wielożernych i rodziny zalęszczycowatych. Ma zasięg holarktyczny. Obejmuje dwa opisane gatunki. Owady dorosłe są pyłkożercami, zaś larwy saproksylofagami.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Takson ten wprowadzony został w 1777 roku przez Johana Christiana Fabriciusa. Należą do niego tylko dwa opisane gatunki[3][4]:
- Calopus angustus LeConte, 1851
- Calopus serraticornis (Linnaeus, 1758) – pniakowiec piłkorożny
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcze o długim, smukłym, przeciętnie wypukłym, brunatno ubarwionym ciele. Głowa jest krótka, u samic tak szeroka jak przedplecze, a u samców szersza od niego. Duże, wypukłe oczy złożone od góry oddzielone są wąskim czołem, a od spodu sięgają do nasad głaszczków szczękowych. Długie, sięgające co najmniej do ⅔–¾ długości pokryw, osadzone we wcięciach oczu czułki buduje 11 członów, z których pierwszy jest znacznie krótszy od trzeciego, drugi bardzo mały, a człony od trzeciego wzwyż są trójkątne, tworząc piłkowanie. U samic czułki są krótsze i słabiej piłkowane niż u samców. Narządy gębowe cechują się rozdwojonymi wierzchołkami żuwaczek i czteroczłonowymi głaszczkami szczękowymi o ostatnim członie toporowato rozszerzonym[5][6].
Przedplecze jest niemal tak szerokie jak długie, w zarysie trochę sercowate. Na bokach przedplecza występują lekkie wklęśnięcia. Na powierzchni wydłużonych i nieco ku tyłowi poszerzonych pokryw występują cztery pary słabo widocznych, zredukowanych do podłużnych wypukłości żeberek. Tylna para skrzydeł jest w pełni wykształcona. Przedpiersie ma krótki i ostry wyrostek, natomiast wyrostek międzybiodrowy śródpiersia jest długi i szeroko rozsuwa środkowe biodra. Ponadto pierwszy segment odwłoka wypuszcza ku przodowi wyrostek rozsuwający biodra ostatniej pary[5][6]. Odnóża przedniej pary mają po dwie ostrogi na szczytach goleni[5][6]. Wszystkie stopy mają tylko przedostatni z członów sercowaty wskutek wierzchołkowego wykrojenia[5] oraz pozbawione ząbków pazurki[5][6].
Odwłok ma pięć widocznych z zewnątrz sternitów (wentrytów)[7]. U samic występuje co najwyżej słabo zesklerotyzwoane pokładełko. Genitalia samców cechują się brakiem apodemy bazalnej (wydłużonej i wygiętej nasady) edeagusa oraz redukcją paramer[6].
Larwa[edytuj | edytuj kod]
Ciało mają wydłużone, koliste w przekroju, bardzo słabo zesklerotyzowane, dochodzące do 40 mm długości. Głowa ma cztery pary oczek larwalnych. Brodawki ruchowe występują na drugim i trzecim tergicie tułowia, na tergitach odwłoka od drugiego do piątego oraz na sternitach odwłoka: drugim, trzecim i czwartym. Ostatni segment odwłoka zaopatrzony jest w dobrze widoczne, nieruchome urogomfy[5][6].
Występowanie i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zasięg rodzaju jest holarktyczny[5][6], o genezie laurazjatyckiej. Jego przedstawiciele zasiedlają strefę eurosyberyjskich i vancouverskich lasów iglastych[3]. W Europie[5][6], w tym w Polsce, występuje tylko pniakowiec piłkorożny[8][5][6].
Owady dorosłe są pyłkożercami. Przejawiają aktywność zmierzchową i bywają wabione do sztucznych źródeł światła. Larwy są saproksylofagami, żerującymi na butwiejącym drewnie iglastym i liściastym o wysokiej wilgotności. Rozwijają się w materiale stojącym, leżącym jak i pniakach. W przypadku pniakowca piłkorożnego zdolne są także do zasiedlania niezabezpieczonych przed grzybami i wilgocią konstrukcji ludzkich (np. płoty, myśliwskie ambony)[5][6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Calopus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Jan Dominik, Jerzy R. Starzyk: Atlas owadów uszkadzających drewno, tom 1. Warszawa: Multico, 2010. ISBN 978-83-7073-941-6.
- ↑ a b Francesco Vitali, Sieghard Ellenberger. Sparedrus archaicus n. sp., the first false blister beetle (Coleoptera, Oedemeridae) from Burmese amber. „Baltic Journal of Coleopterology”. 19 (1), s. 23-27, 2019. ISSN 1407-8619.
- ↑ genus Calopus Fabricius, 1777. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2020-11-30].
- ↑ a b c d e f g h i j Daniel Kubisz: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 85. Zalęszczycowate - Oedemeridae. Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Biologica Silesiae, 1992.
- ↑ a b c d e f g h i j Daniel Kubisz: Monografie Faunistyczne 24. Oedemeridae i Scraptiidae Polski (Coleoptera, Tenebrionoidea). Kraków: Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, 2006. ISBN 83-919407-5-6.
- ↑ False Blister Beetles. W: Arthur V. Evans, James N. Hogue: Field Guide to Beetles of California. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press, 2006, s. 221-222.
- ↑ D. Kubisz: rodzina: Oedemeridae Latreille, 1810 — zalęszczycowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-11-30].