Charlotte Perkins Gilman

Charlotte Perkins Gilman

Charlotte Perkins Gilman (ok. 1900)
Data i miejsce urodzenia	3 lipca 1860 Hartford
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1935 Pasadena
Zawód, zajęcie	pisarka, sufrażystka

Charlotte Perkins Gilman, także Charlotte Perkins Stetson (ur. 3 lipca 1860 w Hartford, zm. 17 sierpnia 1935 w Pasadenie) – amerykańska sufrażystka, autorka powieści, opowiadań, poezji i literatury faktu. Jej pozycję w literaturze ugruntowało autobiograficzne opowiadanie Żółta tapeta, będące studium depresji poporodowej. Postępowe poglądy i niekonwencjonalny styl życia Charlotte Perkins Gilman stanowiły wzór dla przyszłych pokoleń feministek.

Życiorys

Dzieciństwo

Jej ojciec, Frederick Beecher Perkins (1828–1899) pochodził ze znanej rodziny, do której należały m.in. Harriet Beecher Stowe – abolicjonistka, autorka Chaty wuja Toma, Isabella Beecher Hooker – aktywistka amerykańskiego ruchu sufrażystek i Catherine Beecher – nauczycielka walcząca o prawa kobiet do wykształcenia, a także o prawa Indian do zachowania terenów etnicznych.

Frederick Beecher Perkins wstąpił na Uniwersytet Yale w 1846, jednak po dwóch latach porzucił studia. (W 1860 uczelnia ta przyznała mu tytuł magistra sztuki.) W 1848 zatrudnił się w kancelarii prawnej swojego ojca, w 1852 ukończył bibliotekarstwo w Connecticut Normal School (obecnie Uniwersytet Stanowy Centralnego Connecticut) i przez krótki czas pracował jako nauczyciel w Greenwich w stanie Connecticut. W 1857 został asystentem redaktora „American Journal of Education”. Ostatecznie poświęcił się bibliotekarstwu w Bostonie i San Francisco, odnosząc na tym polu znaczne sukcesy; w 1880 został głównym bibliotekarzem Biblioteki Publicznej w San Francisco.

Ożenił się z dwudziestotrzyletnią Mary Ann Fitch Westcott (1829-1893), piękną, uzdolnioną muzycznie i dobrze wykształconą kobietą. Mary Ann w krótkich odstępach czasu urodziła troje dzieci, z których jedno zmarło we wczesnym dzieciństwie. Gdy lekarz ostrzegł ją, że kolejną ciążę może przypłacić życiem, Frederick opuścił dom, zostawiając żonę i dzieci na łasce litościwych krewnych, w tym jego słynnych ciotek Beecher.

Z powodu częstych przeprowadzek Charlotte uczęszczała do wielu różnych szkół, kończąc formalną edukację w wieku piętnastu lat. Potem studiowała samodzielnie korzystając z bibliotek publicznych. Ojciec zaszczepił jej miłość do literatury i intelektualnych zajęć, nawet sporządził dla niej listę książek, które uważał za warte przeczytania.

Dorosłość

W 1882 Charlotte poznała Charlesa Waltera Stetsona, artystę o zaskakująco konwencjonalnych poglądach na temat miejsca kobiety. Mimo silnych obaw, że małżeństwo nie pozwoli zrealizować jej się zawodowo, Charlotte zgodziła się go poślubić. Pobrali się 2 maja 1884. Ich jedyne dziecko, Katharine Beecher Stetson, urodziło się 23 marca 1885. Charlotte, zmuszona do podjęcia tradycyjnych ról żony i matki, zapadła na ciężką depresję poporodową, którą w tych czasach lekceważono, kwalifikując ją jako histerię, chorobę dotyczącą wyłącznie kobiet. Leczenie w sanatorium Silasa Weira Mitchella, który jako jedyny środek leczniczy zalecił Charlotte odpoczynek, ograniczenie wysiłku intelektualnego do dwóch godzin, nie dało pożadanych skutków.

W 1888 Charlotte odeszła od męża – rzadkie zjawisko pod koniec XIX wieku. (Rozwód wzięli w 1894.) Zamieszkała z córką w Pasadenie w Kalifornii, gdzie była aktywistką stowarzyszeń feministycznych i reformistycznych. Pisała artykuły do biuletynów wydawanych przez te organizacje, wygłaszała odczyty.

Po śmierci matki w 1893 Charlotte zdecydowała się na powrót na Wschodnie Wybrzeże, córkę zaś oddała pod opiekę ojcu, który tymczasem ożenił się z jej przyjaciółką, poetką i pisarką, Grace Ellery Channing. W Nowym Jorku odnalazła kuzyna, Houghtona Gilmana, prawnika z Wall Street. Pobrali się w 1900. To małżeństwo okazało się udane. W 1922 przeprowadzili się z Nowego Jorku do rodzinnego domu Houghtona w Norwich w stanie Connecticut. Po nagłej śmierci Houghtona spowodowanej wylewem krwi do mózgu w 1934 Charlotte wróciła do Pasadeny, by być bliżej córki.

W 1935, dowiedziawszy się, że jest nieuleczalnie chora na raka piersi, popełniła samobójstwo za pomocą chloroformu. W swej autobiografii i liście pożegnalnym napisała, że „woli chloroform od raka".

Kariera

Charlotte całe życie borykała się z kłopotami finansowymi. Zdarzyło się, że była zmuszona do sprzedawania mydła chodząc od drzwi do drzwi. W Pasadenie aktywnie uczestniczyła w organizacjach na rzecz reform społecznych. Jej głównym źródłem dochodu były odczyty na temat praw kobiet, etyki, pracy, praw człowieka, praw zwierząt i reform społecznych, które wygłaszała w całych Stanach.

W 1890 napisała piętnaście esejów, wierszy, noweli i opowiadanie Żółta tapeta (opublikowane w 1892). W 1893 wydała tom poezji In This Our World (W tym naszym świecie), który spotkał się z dużym zainteresowaniem.

W 1896 reprezentowała Kalifornię na Zjeździe Krajowego Stowarzyszenia Amerykańskich Sufrażystek w Waszyngtonie oraz na Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym w Londynie.

W 1898 napisała swoje najważniejsze dzieło Women and Economy (Kobiety i ekonomia).

Była bardzo płodną autorką; opublikowała 186 opowiadań w czasopismach, gazetach i w redagowanym przez nią miesięczniku „The Forerunner” („Zwiastun”) (w latach 1909–1916). Ponadto napisała i opublikowała kilka powieści, nowel, dramatów i wiele innych. Autobiografia The Living of Charlotte Perkins Gilman (Życie Charlotte Perkins Gilman) ukazała się kilka miesięcy po jej śmierci.

W Polsce, poza opowiadaniem Żółta tapeta, twórczość Charlotte Perkins Gilman nie była tłumaczona.

Bibliografia

• The Living of Charlotte Perkins Gilman, An Autobiography, The University of Wisconsin Press (1991) ISBN 978-0-299-12744-2
• The Diaries of Charlotte Perkins Gilman, pod red. Denise'a D. Knighta, University Press of Virginia (1994) ISBN 0-8139-1524-4
• Charlotte Gilman: A Journey from Within: The Love Letters of Charlotte Perkins Gilman, 1897-1900, pod red. Mary A. Hill, Bucknell University Press (1995) ISBN 0-8387-5293-4
• Adrian Fulneczek: Charlotte Perkins Gilman: Rozum przed sercem, zwierciadlo.pl, 18 kwietnia 2012