Skrytouszka
(Przekierowano z Cryptotis)
| Cryptotis | |||
| Pomel, 1848[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – skrytouszka północnoamerykańska (C. parva) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
skrytouszka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Skrytouszka[10] (Cryptotis) – rodzaj ssaków z podrodziny ryjówek (Soricinae) w obrębie rodziny ryjówkowatych (Soricidae).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj obejmuje gatunki występujące głównie w Ameryce Centralnej, jednak ich zasięg obejmuje także Meksyk oraz Amerykę Południową (na południe po Peru i na wschód po Wenezuelę)[11][12][13].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 48–102 mm, długość ogona 13–53 mm, długość ucha 2–3 mm, długość tylnej stopy 10–18 mm; masa ciała 3–19 g[12][14]. Ssaki te charakteryzują się mało widocznymi uszami i krótkimi ogonami.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj zdefiniował w 1848 roku francuski paleontolog, zoolog i botanik Auguste Nicolas Pomel na łamach Archives des sciences physiques et naturelles[1]. Na gatunek typowy Pomel wyznaczył (oznaczenie monotypowe) skrytouszkę północnoamerykańską (C. parvus).
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cryptotis (Cryptotus, Cryptotys, Crypotitis, Criptotis): gr. κρυπτος kruptos ‘ukryty’; ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’[15].
- Soriciscus (Sorieiscus): rodzaj Sorex Linnaeus, 1758 (ryjówka); łac. przyrostek zdrabniający -iscus[16]. Gatunek typowy (oznaczenie oryginalne): Sorex parvus Say, 1823.
- Xenosorex: gr. ξενος xenos ‘obcy, dziwny’[17]; rodzaj Sorex Linnaeus, 1758 (ryjówka)[6]. Gatunek typowy (oznaczenie oryginalne): Notiosorex (Xenosorex) phillipsii Schaldach, 1966.
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[18][14][11][10]:
- Cryptotis nelsoni (Merriam, 1895) – skrytouszka wulkaniczna
- Cryptotis magnus (Merriam, 1895) – skrytouszka wielka
- Cryptotis mexicanus (Coues, 1877) – skrytouszka meksykańska
- Cryptotis phillipsii (Schaldach, 1966) – skrytouszka aztecka
- Cryptotis brachyonyx Woodman, 2003 – skrytouszka drobnostopa
- Cryptotis colombianus Woodman & Timm, 1993 – skrytouszka kolumbijska
- Cryptotis hondurensis Woodman & Timm, 1992 – skrytouszka honduraska
- Cryptotis merus E.A. Goldman, 1912 – skrytouszka panamska
- Cryptotis nigrescens (J.A. Allen, 1895) – skrytouszka czarnawa
- Cryptotis lacandonensis Guevara, Sánchez-Cordero, León-Paniagua & Woodman, 2014
- Cryptotis mayensis (Merriam, 1901) – skrytouszka jukatańska
- Cryptotis merriami Choate, 1970 – skrytouszka środkowoafrykańska
- Cryptotis berlanderi (S.F. Baird, 1858)
- Cryptotis orophilus (J.A. Allen, 1895) – skrytouszka stokowa
- Cryptotis tropicalis (Merriam, 1895) – skrytouszka tropikalna
- Cryptotis parvus (Say, 1823) – skrytouszka północnoamerykańska
- Cryptotis pueblensis H.H.T. Jackson, 1933
- Cryptotis soricinus (Merriam, 1895)
- Cryptotis alticola (Merriam, 1895) – skrytouszka górska
- Cryptotis goldmani (Merriam, 1895) – skrytouszka norowa
- Cryptotis peregrinus (Merriam, 1895) – skrytouszka wędrowna
- Cryptotis gracilis G.S. Miller, 1911 – skrytouszka delikatna
- Cryptotis cavatorculus Woodman, 2015
- Cryptotis celaque Woodman, 2015
- Cryptotis griseoventris H.H.T. Jackson, 1933 – skrytouszka szarobrzucha
- Cryptotis mccarthyi Woodman, 2015
- Cryptotis lacertosus Woodman, 2010 – skrytouszka krzepkoręka
- Cryptotis magnimanus Woodman & Timm, 1999
- Cryptotis mam Woodman, 2010 – skrytouszka majska
- Cryptotis goodwini H.H.T. Jackson, 1933 – skrytouszka wyżynna
- Cryptotis matsoni Woodman, 2019
- Cryptotis montecristo Woodman, 2019
- Cryptotis eckerlini Woodman, 2019
- Cryptotis oreoryctes Woodman, 2011 – skrytouszka gwatemalska
- Cryptotis monteverdensis Woodman & Timm, 2017
- Cryptotis endersi Setzer, 1950 – skrytouszka reliktowa
- Cryptotis aroensis Quiroga-Carmona & Molinari, 2012 – skrytouszka endemiczna
- Cryptotis thomasi (Merriam, 1897) – skrytouszka kordylierska
- Cryptotis dinirensis Quiroga-Carmona & DoNascimiento, 2016
- Cryptotis venezuelensis Quiroga-Carmona, 2013 – skrytouszka wenezuelska
- Cryptotis meridensis (O. Thomas, 1898) – skrytouszka meridańska
- Cryptotis tamensis Woodman, 2002 – skrytouszka tamańska
- Cryptotis perijensis Quiroga-Carmona & Woodman, 2015
- Cryptotis medellinius O. Thomas, 1921 – skrytouszka medelińska
- Cryptotis squamipes (J.A. Allen, 1912) – skrytouszka łuskostopa
- Cryptotis equatoris (O. Thomas, 1912) – skrytouszka równikowa
- Cryptotis osgoodi Stone, 1914
- Cryptotis montivagus (Anthony, 1921) – skrytouszka ekwadorska
- Cryptotis niausa Moreno & Albuja, 2014
- Cryptotis evaristoi Zeballos, Pino, Medina, Pari, Chávez, Tinoco & Ceballos, 2018
- Cryptotis peruviensis Vivar, Pacheco & Valqui, 1997 – skrytouszka peruwiańska
- Cryptotis woodmani Guevara, 2023
- Cryptotis andinus Woodman, 2023
- Cryptotis huttereri Woodman, 2023
Opisano również gatunki wymarłe na obszarze dzisiejszych Stanów Zjednoczonych[19]:
- Cryptotis adamsi (Hibbard, 1953)[20] (pliocen)
- Cryptotis kansasensis Hibbard, 1958[21] (plejstocen)
- Cryptotis meadensis Hibbard, 1953[22] (pliocen)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b A.N. Pomel. Etudes sur les carnassiers insectivores (Extrait). Seconde partie.—Classification des insectivores. „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 249, 1848. (fr.).
- ↑ A. Milne-Edwards: Mémoire sur la faune mammalogique du Tibet oriental et principalemente de la principanté de Moupin. W: H. Milne-Edwards & A. Milne-Edwards (redaktorzy): Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. T. 1: Texte. Paris: G. Masson, 1868–1874, s. 256. (fr.).
- ↑ E. Coues. Precursory Notes on American Insectivorous Mammals, with Descriptions of New Species. „Bulletin of the United States Geological and Geographical Survey of the Territories”. 3 (3), s. 649, 1877. (ang.).
- ↑ D.G. Elliot. Synopsis of the mammals of North America and the adjacent seas. „Publication (Field Columbian Museum)”. Zoological Series. 2 (1), s. 382, 1901. (ang.).
- ↑ R. Saban: Insectivora. W: J. Piveteau (red.): Traité de Paléontologie. T. 6. Cz. 2. Paris: Masson et Cie, Éditeurs, 1958, s. 846. (fr.).
- ↑ a b W.J. Schaldach. New forms of mammals from southern Oaxaca, Mexico, with notes on some mammals of the coastal range. „Säugethierkundliche Mitteilungen”. 14, s. 289, 1966. (ang.).
- ↑ E.M.J. Aagaard, Ecological distribution op mammals in the cloud forests and paramos op the Andes, Merida, Venezuela, [w:] Praca doktorska, Colorado State University 1982, s. 276 (ang.).
- ↑ P. Durant & J.E. Péfaur. Sistemática y ecologı́a de la musaraña de Mérida. Soricidae: Insectívora. Cryptotis thomasi. „Revista de Ecología, Conservación y Ornitología Latinoamericana”. 1, s. 6, 1984. (hiszp.).
- ↑ N. Woodman & J.E. Péfaur: Order Soricomorpha. W: A.L. Gardner (red.): Mammals of South America. Cz. 1: Marsupials, Xenarthrans, Shrews, and Bats. Chicago: University of Chicago Press, 2008, s. 178. ISBN 978-0-226-28240-4. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 70-71. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 34–40. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, K. He, R. Haslauer, B. Sheftel, P. Jenkins, M. Ruedi, S. Hintsche, M. Motokawa, A. Hinckley & R. Hutterer: Family Soricidae (Shrews). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 427–441. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Cryptotis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-31].
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 413–416. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 205.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 636.
- ↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 284. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-06]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Cryptotis Pomel, 1848, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-23] (ang.).
- ↑ Hibbard 1953 ↓, s. 29.
- ↑ C.W. Hibbard. Notes on Late Cenozoic shrews. „Transactions of the Kansas Academy of Science”. 60 (4), s. 333, 1958. DOI: 10.2307/3626384. (ang.).
- ↑ Hibbard 1953 ↓, s. 27.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- C.W. Hibbard. The insectivores of the Rexroad Fauna, Upper Pliocene of Kansas. „Journal of Paleontology”. 27 (1), s. 21–32, 1953. JSTOR: 1300091. (ang.).