Czubajnik ponury
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czubajnik ponury |
| Nazwa systematyczna | |
| Chlorophyllum olivieri (Barla) Vellinga 2002 Mycotaxon 83: 416 (2002) | |
Czubajnik ponury (Chlorophyllum olivieri (Barla) Vellinga) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Chlorophyllum, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1886 r. Jean-Baptiste Barla nadając mu nazwę Lepiota olivieri. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadała mu w 2002 r. Else Vellinga, przenosząc go do rodzaju Chlorophyllum[1].
Synonimy naukowe według Index Fungorum[2].
- Lepiota olivieri Barla 1886
- Macrolepiota rhacodes var. olivieri (Barla) Barla 1889
- Mastocephalus olivieri (Barla) Kuntze 1891
- Macrolepiota olivieri (Barla) Wasser 1980
- Macrolepiota rhacodes f. olivieri (Barla) de Kok 1998
Polską nazwę czubajnik ponury w 2015 r. zaproponowała grupa mykologów w publikacji Karasińskiego i in.[3], a jej używanie Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała w 2021 r.[4]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 46–130 mm, u młodych owocników kulisty, u starszych parasolowaty koloru szarego, pokryty drobnymi łuseczkami o barwie podobnej do skórki kapelusza. Na środku duża łata o kolorze od brązowego do czerwonobrązowego[5][6].
Białe, wolne, dość gęste, oddalone o 1–7 mm od trzonu. Po uszkodzeniu czerwienieją. Z wiekiem stają się beżowe[5][6].
Wysokość 80–190 mm wysokości, 7–13 mm grubości, gładki, barwy białawej do jasnobeżowej, zakończony bulwą. Pierścień ruchomy, podwójny[5][6].
Białawy, po uszkodzeniu zmienia kolor na czerwonożółty albo pomarańczowy, z wiekiem na czerwono. Zapach ziemisty lub grzybowy, smak nieprzyjemny[5][6].
Biały. Zarodniki gładkie, elipsoidalne, o rozmiarach 8–11 × 5,5–7 μm[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Szeroko rozprzestrzeniony w Europie i dość częsty[5]. W Polsce również występuje[7]. Bardzo często bywa mylony z czubajnikiem czerwieniejącym (Chlorophyllum rhacodes), co utrudnia potwierdzanie stanowisk[6]. W wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski z 2003 r. gatunek ten nie został ujęty[8]. Prawdopodobnie wówczas jego przedstawicieli powszechnie brano za czubajnika czerwieniejącego[3].
Występuje w lasach liściastych i mieszanych[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
- Czubajnik czerwieniejący (Chlorophyllum rhacodes) – występuje raczej w parkach, jego kapelusz jest jaśniejszy, a łuski na nim nie są tak wyraźnie dachówkowate. Kolor jej przebarwień jest bardziej czerwonopomarańczowy, podczas gdy przebarwienia Ch. olivieri są bardziej żółtopomarańczowe.
- Czubajka kania (Macrolepiota procera) – jest dużo większa, jej trzon pokryty jest prążkowanym, ciemniejszym wzorem, a łuski na kapeluszu są ciemniejsze, nie pokrywają całej powierzchni i nie są tak odstające. Czubajka kania cechuje się również specyficznym, przyjemnym zapachem.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum – Names Record [online], www.indexfungorum.org [dostęp 2019-10-03].
- ↑ Species Fungorum – GSD Species [online], www.speciesfungorum.org [dostęp 2019-10-03].
- ↑ a b Dariusz Karasiński i inni, Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego, Izabelin: Kampinoski Park Narodowy, 2015, s. 75, ISBN 978-83-61144-95-3.
- ↑ Polskie Towarzystwo Mykologiczne [online] [dostęp 2021-06-24] (pol.).
- ↑ a b c d e f g Machiel Noordeloos, Else Vellinga, Thomas Kuyper, Flora Agaricina Neerlandica, Volume 5, 2001.
- ↑ a b c d e f Gernot Friebes, Über die komplizierte Gruppe der Safran- und Riesenschirmlinge: Die Gattungen Chlorophyllum und Macrolepiota, 2013.
- ↑ Chlorophyllum olivieri [online], grzyby.pl [dostęp 2019-10-03].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.