Dąb Sobieskiego w Łężczoku
 pomnik przyrody ustanowiony 14 kwietnia 1967
| |
 Dąb Sobieskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Nazwa systematyczna | |
| Obwód |
690 cm |
Położenie na mapie Raciborza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |
 50°07′45,85″N 18°16′26,70″E/50,129403 18,274083
| |
Dąb Sobieskiego – ponad 400-letni okaz dębu szypułkowego (Quercus robur L.) znajdujący się na terenie rezerwatu przyrody Łężczok, w granicach administracyjnych Raciborza. Jest najgrubszym i najstarszym drzewem w Raciborzu, rezerwacie Łężczok, a także jednym z trzech najstarszych i najokazalszych drzew parku krajobrazowego o nazwie Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. Decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 14 kwietnia 1967 roku ustanowiony został pomnikiem przyrody[1]. Otoczony jest niewielkim, drewnianym ogrodzeniem[2][3].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Gruby odziomek drzewa na wysokości 3,5 m rozgałęzia się na dwa główne pnie. Dawniej istniał jeszcze trzeci pień, który najprawdopodobniej pod wpływem wiatru został złamany. Do dziś po tym pniu pozostała w drzewie sporych rozmiarów szczelina. Obwód drzewa mierzony przy powierzchni ziemi nieznacznie przekracza 850 cm, natomiast obwód dębu na wysokości 1,3 m wynosi 690 cm, a wysokość – 33 m. Pokaźne rozmiary oraz sędziwy wiek (ponad 400 lat) czynią dąb najgrubszym i najstarszym drzewem w Raciborzu, rezerwacie Łężczok, a także jednym z trzech najstarszych i najokazalszych drzew parku krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich[2][3].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Dąb rośnie w rezerwacie przyrody Łężczok, przy alei wzdłuż grobli rozdzielającej stawy Grabowiec i Brzeziniak, nazwanej Aleją Husarii Polskiej. Jest to unikatowa pod względem przyrodniczym alejka, na której wyróżnia się Dąb Sobieskiego. Wiedzie nią Szlak Husarii Polskiej[3], czerwony szlak turystyczny łączący miejscowości, którymi w 1683 roku przechodził pochód wojsk pod wodzą Jana III Sobieskiego na odsiecz wiedeńską. Stanowi ona także granicę pomiędzy Raciborzem a gminą Nędza – dąb znajduje się po jej południowej stronie, będąc w granicach administracyjnych Raciborza[4]. Niedaleko dębu znajduje się również zabytkowy dworek myśliwski z XVIII wieku oraz drewniany krzyż, upamiętniający strażnika leśnego zabitego przez kłusownika[2].
Nazwa i legendy[edytuj | edytuj kod]
Swą nazwę dąb wziął od podania, według którego drzewo to miało zostać zasadzone na pamiątkę pobytu na tamtych terenach króla Jana III Sobieskiego podczas przemarszu na odsiecz wiedeńską w 1683 roku. Tradycję tą ugruntował w swoich publikacjach z okresu międzywojennego Andrzej Czudek, uznając ją za dość prawdopodobną[5]. Wiadomo jednak, że mija się ona z prawdą, bowiem w 1683 roku drzewo miało już około 100 lat. Zostało najprawdopodobniej zasadzone przez cystersów, którzy używali drzew, głównie dębów do obsadzania szlaków komunikacyjnych i grobli stawowych[2]. Z kolei Jan Duda w wydanej w 2001 roku publikacji "Osobliwości przyrodnicze Raciborza" pisze o podaniu, według którego pod dębem miał zatrzymać się ów król, podążając na Wiedeń[3]. Dąb wpisuje się w znaną na Górnym Śląsku tradycję drzew Sobieskiego[6].
Ochrona prawna i zabiegi konserwatorskie[edytuj | edytuj kod]
W 1922 roku cały teren Łężczoka, który wówczas znajdował się w granicach Niemiec objęto ochroną prawną. Po II wojnie światowej Polacy również postanowili chronić ten obszar, ustanawiając go w 1957 roku rezerwatem przyrody. Dziesięć lat później, decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z 14 kwietnia 1967 roku drzewo objęto indywidualną ochroną, ustanawiając je pomnikiem przyrody[1][2]. Ponowne orzeczenie o uznaniu drzewa za pomnik przyrody wydał również w rozporządzeniu z 9 marca 2006 roku wojewoda śląski[7].
W latach 70. XX wieku szczelinę po trzecim pniu z własnej inicjatywy zabezpieczył betonową plombą leśniczy z Nędzy, Franciszek Polaczek. Jak się jednak okazało, była ona przyczyną szybszego rozwoju zgnilizny pnia. Około roku 2000 plomba zaczęła się wyraźnie osuwać, aż zapadła się ostatecznie latem 2002 roku, odsłaniając otwór o średnicy jednego metra. Także w latach 70. XX wieku opasano metalowym łańcuchem, na wysokości 10 m dwa pnie, chroniąc je przed rozłamaniem. Zastosowanie metalowego łańcucha powoduje jednak wskutek ucisku miazgi zamieranie dwóch głównych pni dębu[3]. Podczas kolejnych zabiegów usunięto znaczną część niżej położonych konarów, zmieniając tym samym pokrój drzewa, które dzisiaj do znacznej wysokości pozbawione jest konarów. W latach 1993–1994 zabiegów konserwatorskich na starych dębach w Łężczoku dokonał specjalista od pielęgnacji i ochrony drzew, Stefan Kisielewski. W roku 1998 pracownicy Zakładu Chirurgii i Pielęgnacji Drzew Piotra Kamińskiego z Żor wykonali pełny zakres cięć korony dębu, usunęli blaszane kaptury z miejsc po obciętych konarach i udrożnili ubytki wgłębne. Ponieważ metalowy łańcuch na wysokości 10 m nie gwarantował pełnej ochrony, zamocowano również na wysokości 20 m elastyczną taśmę o wytrzymałości do 8 ton[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Jan Duda: Przyroda Powiatu Raciborskiego. powiatraciborski.pl, 28 lutego 2006. s. 23. [dostęp 2010-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-24)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Aleksander Żukowski: Sławne drzewa województwa śląskiego. s. 65-68.
- ↑ a b c d e Jan Duda: Osobliwości przyrodnicze Raciborza. s. 112.
- ↑ Geoportal. [dostęp 2010-11-10]
- ↑ Andrzej Czudek. Drzewa Sobieskiego na Śląsku. Zaranie Śląskie, rocznik 9, zeszyt 3, 127-142, 1933. biblioteka cyfrowa
- ↑ Aleksander Żukowski: Sławne drzewa województwa śląskiego. s. 237-240.
- ↑ Rozporządzenie Nr 4/06 Wojewody Śląskiego z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody – drzewa gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur L.) rosnącego na terenie miasta Racibórz.. „Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego 2006”. s. 3486.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Aleksander Żukowski: Sławne drzewa województwa śląskiego. Czerwionka-Leszczyny: Agencja Reklamowo-Wydawnicza „Vectra”, 2006. ISBN 83-922220-2-4. (pol.).
- Jan Duda: Osobliwości przyrodnicze Raciborza. Racibórz: Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej, 2001. ISBN 83-911877-3-X. (pol.).
- Rozporządzenie Nr 4/06 Wojewody Śląskiego z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody – drzewa gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) rosnącego na terenie miasta Racibórz.. „Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego 2006”. Nr 33, 20 marca 2006. Poligrafia Zakładu Obsługi Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. ISSN 1643-2800. (pol.).