Przejdź do zawartości

Dominik Zoner

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dominik Zoner
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

8 kwietnia 1815
Lwów

Data i miejsce śmierci

14 czerwca 1883
Kraków

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

fotograf, drukarz

Dominik Zoner (ur. 8 kwietnia 1815 we Lwowie, zm. 14 czerwca 1883 w Krakowie) – właściciel najstarszego zakładu fotograficznego w Łodzi, założonego prawdopodobnie 15 czerwca 1861 przy ul. Konstantynowskiej (obecnie ul. Legionów) 3[1]. Historyk łódzkiej fotografii Ignacy Płażewski także twierdzi, że był on pierwszym w Łodzi fotografem[2][3]. Ojciec Leopolda, łódzkiego fotografa, drukarza, wydawcy gazet.

Biogram

[edytuj | edytuj kod]

Syn Franza – introligatora lwowskiego i Teresy Zechbauer i brat Franciszka – poczmistrza i burmistrza Żółkwi.

Zasady dagerotypii poznał po 1840 r. w Wiedniu. Pracował jako wędrowny fotograf na terenie Galicji i Rosji. W latach 1844–1847 w Krakowie miał pracownię w pałacu Steinkellera. Ogłaszał się w prasie: „podpisany ma zaszczyt zawiadomić publiczność, że w przerwie swojej jazdy do Rosji zamyśla u nas krótki czas zabawić i w przeciągu tego czasu dagerotypowymi portretami zająć się. Wykonuje je w przeciągu jednej godziny”[4]. Znany jest dagerotyp przedstawiający K. i J. Wąsowiczów, bez daty wykonania, z naklejoną na stronie odwrotnej różową kartką z napisem: „Daguerreotypirt / durch Dominik Zoner / in...” [bez wpisanej w wolnym wierszu nazwy miejscowości][5].

W tym samym roku w końcu września urządził w Warszawie „pokaz miniatur z wyobrażeniami przedmiotów, krajobrazów i gmachów przedstawionych za pomocą optycznego przyrządu”. Pokazy trwające od 22 września do około 5 grudnia 1857 cieszyły się zapewne powodzeniem skoro informacje o tym zamieścił „Kurier Warszawski[6]. Ta sama gazeta informowała o ich kontynuacji w styczniu następnego roku w Lublinie, gdzie D. Zoner dał 6 przedstawień i potem w Kaliszu[7]. Od marca urządzał je w Płocku, Petersburgu oraz Wilnie i Grodnie[8]. W połowie 1860 r. ponownie pokazał mieszkańcom Warszawy swoje optyczne widowisko „tworzenie się kuli ziemskiej”[9].

W lutym następnego roku wyjechał do Łodzi „dla dania tam przedstawień geologicznych i astronomicznych oraz demonstracji fizjoskopu”[10]. Miesiąc później przedstawił „widowisko fizyczno – optyczne” w Piotrkowie[11].

Brak dalszych wiadomości o podróżach, sugeruje, że zamieszkał na stałe w Łodzi, gdzie w połowie czerwca 1861 r. uruchomił zakład fotograficzny połączony z litograficznym (drukarnią). Znajdował się w oficynie na poddaszu z przeszklonym dachem w zachowanym domu przy Konstantynowskiej 3 (obecnie ul. Legionów).

Prawdopodobnie wówczas lub w czasie poprzednich wizyt, wykonał fotografię budynków na Nowym Rynku (pl. Wolności) uchodzącą za najwcześniejszy zachowany fotograficzny widok Łodzi. Fotografia wykonana techniką kolodionową o wymiarach ok. 18 × 13 cm, przedstawia południową stronę Rynku Nowego Miasta z ratuszem, budynkiem apteki obok ratusza, kościołem ewangelickim, szkołą powiatową realną niemiecko-rosyjską i bruk rynku, po prawej stronie widać latarnię rewerberową. Ignacy Płażewski określał jej wykonanie na wiosnę 1861 r.[12] Mirosław Wojalski określał ją na 1858–59[13]. Oryginalna odbitka zdjęcia znajduje się w posiadaniu prawnuczki fotografa Marii Szczech-Obraniak.

Niekiedy spotyka się reprodukcję tego zdjęcia z brakiem nazwiska autora lub nieprawdziwym, niefrasobliwym stwierdzeniem „autor nieznany”[14], mimo że istnieją publikacje informujące wyraźnie o autorze. Oprócz wspomnianych katalogu wystawy Ignacego Płażewskiego z 1962 r., artykułu prasowego Adama Lewaszkiewicza z 1975 r. i publikacji Jacka Strzałkowskiego Historia fotografii (…) z 1996 r. są jeszcze inne publikacje[15][16][17].

Do lat 80. XIX w. jego zakład fotograficzny był zaliczany do największych w Łodzi[18].

W 1867 r. kierował miejscowym amatorskim kółkiem teatralnym[19].

Został wymieniony w „wykazie drukarzy” sporządzonym 22 lutego 1864, przez policmajstra dla potrzeb gubernatora piotrkowskiego [zabór rosyjski], a jako fotograf w pierwszym spisie z 1882 r., gdzie podano 1863 r. jako datę założenia zakładu, i 6 maja 1863 jako dzień wydania zezwolenia na prowadzenie działalności dla syna Leopolda. Kolejne koncesje wydano mu 6 listopada 1871 i drugą 9 marca 1889, kiedy od 6 lat już nie żył[18].

Około 1880 r. przeniósł się do Krakowa i kupił dom przy ul. Długiej. Działał tam w Towarzystwie Dobroczynności[20].

Żonaty z Joanną Eleonorą pochodzącą z rodziny baronów kurlandzkich von Past (ur. 1812). Mieli dzieci: Natalię (ur. 27.07.1844, zm. w 75 r. życia w Krakowie), żonę krakowskiego poczmistrza Jana Bańkowskiego, Teodorę – pannę (ur. 1.04.1850 we Lwowie, zm. 3.06.1922 w Krakowie) i syna Leopolda (ur. 5.11.1839 we Lwowie, zm. 24.09.1915 w Łodzi), społecznika i filantropa czynnego zawodowo w Łodzi drukarza, wydawcy i fotografa. Współtwórcy łódzkiego ratownictwa przeciwpożarowego i Łódzkiego Towarzystwa Kredytowego. Powtórnie żonaty z Marią Joanną Past – córką Felicjana i Barbary Kutshery (ur. 15.05.1831 w Labiau prow. Memel w Prusach, zm. 21.07.1913 w Krakowie)

Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (pas 25)[21].

Grób Dominika Zonera na cmentarzu Rakowickim

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Uwiarygodnieniem tej daty miały być obchody w kwietniu 1891 r. 30. rocznicy założenia zakładu w Łodzi, Jacek Strzałkowski, Historia fotografii w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1996, s. 124, przypis 205, ISBN 83-906647-2-0.
  2. Jacek Strzałkowski, Historia fotografii w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1996, s. 9 i 113, przypis 30, ISBN 83-906647-2-0.
  3. „Rok 1860. Pierwszy fotograf osiada w Łodzi. Jest nim Dominik Zoner, pochodzący z Żółkwi [?]. Sztuki fotograficznej uczył się we Lwowie u Chołoniewskiego[?] – Ignacy Płażewski, Spojrzenie w przeszłość polskiej fotografii, PIW, Warszawa 1982, s. 95.
  4. Cyt. za Jacek Strzałkowski Historia fotografii w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1996 s. 124 przypis 205, ISBN 83-906647-2-0.
  5. Wanda Mossakowska, Dagerotypy w zbiorach polskich, Ossolineum, Wrocław 1989, s. 18, 128, ISBN 83-04-02813-1.
  6. 1857 nr 252 (26 września) s. 1363, nr 287 (31 października) s. 1532, nr 309 (23 listopada) s. 1630.
  7. „Kurier Warszawski” 1858 nr 22 (24 stycznia) s. 104.
  8. „Kurier Warszawski” 1858 nr 84 (29 marca) s. 430.
  9. „Kurier Warszawski” 1860 nr 197 (30 lipca) s. 1110 w tym informacja o wynajęciu sali w Towarzystwie Dobroczynności.
  10. „Kurier Warszawski” 1861 nr 33 (5 lutego) s. 159. Zapewne wtedy podjął decyzję o osiedleniu się na stałe w Łodzi.
  11. „Kurier Warszawski” 1861 nr 83 (29 marca) s. 394.
  12. Ignacy Płażewski, XV lat rozbudowy Łodzi i województwa w fotografii [Katalog wystawy], Łódź 1962, tam reprodukcja.
  13. Adam Lewaszkiewicz, Tajemnice najstarszego łódzkiego zdjęcia, [w:] „Express Ilustrowany” 1975 nr 13, s. 3 il., także reprodukcja tej fotografii.
  14. Stefan Brajter, Łódzki fotospacerownik w czasie i przestrzeni, Biblioteka Gazety Wyborczej, Łódź 2009, na okładce, ISBN 978-83-7552-857-2.
  15. Mirosław Zbigniew Wojalski, Kieszonkowa kronika dziejów Łodzi, 1996 Zora Łódź, s. 22, ISBN 83-86699-07-8 i wydania następne.
  16. Mirosław Zbigniew Wojalski, 575 lat miasta Łodzi, Łódź Zora 1998, s. 56, ISBN 83-86699-13-2 i wydania następne.
  17. Mirosław Zbigniew Wojalski, Działo się w Łodzi… Łódź Zora wydanie drugie, s. 77, 1996, ISBN 83-86699-00-0.
  18. a b Jacek Strzałkowski, Historia fotografii w Łodzi do 1944 roku, Łódź: Jacek Strzałkowski, 1996, s. 110, ISBN 83-906647-2-0, OCLC 750668362.
  19. Łódź. Dzieje miasta, t. 1 do 1918 r., Bohdan Baranowski, Jan Fijałek (red.), PWN, Warszawa-Łódź, 1980, s. 577, ISBN 83-01-02160-8.
  20. Jerzy Koziński, Fotografia krakowska w latach 1840–1914. Zarys historii. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978, s. 120.
  21. Jerzy Koziński, Fotografia krakowska w latach 1840–1914. Zarys historii. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978, s. 139.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jacek Strzałkowski, Historia fotografii w Łodzi do 1944 roku, Łódź: Jacek Strzałkowski, 1996, s. 110, ISBN 83-906647-2-0, OCLC 750668362.
  • Jerzy Koziński, Fotografia krakowska w latach 1840–1914. Zarys historii, Wyd. Literackie, Kraków 1978, s. 30, 122, 139.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]