Dzwonkówka ciemniejąca
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dzwonkówka ciemniejąca |
| Nazwa systematyczna | |
| Entoloma turci (Bres.) M.M. Moser Kl. Krypt.-Fl., Bd II b/2, ed. 4 (Stuttgart) 2b/2: 200 (1978) | |
Dzwonkówka ciemniejąca (Entoloma turci (Bres.) M.M. Moser) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1884 r. Giacomo Bresàdola nadając mu nazwę Leptonia turci. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1978 r. Meinhard Michael Moser[1].
- Entoloma turci var. marginatum Bon 1982
- Entoloma turci (Bres.) M.M. Moser 1978 var. turci
- Leptonia turci Bres. 1884
- Rhodophyllus turci (Bres.) Kühner & Romagn. 1953[2].
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 1–4,5 cm, początkowo dzwonkowaty lub w kształcie ściętego stożka, potem wypukły, płaskowypukły, w końcu nieco lejkowaty. Brzeg początkowo lekko podgięty, potem wyprostowany i nieco pofalowany. Jest niehigrofaniczny, w stanie wilgotnym nieprzeźroczysty, prążkowany co najwyżej na samym brzegu. Powierzchnia ciemnobrązowa lub czerwonawo-brązowa, całkowicie pokryta dużymi, przylegającymi włókienkami, łuskami i wełnista. Włókienka te stopniowo, poczynając od środka łuszczą się, wskutek czego powierzchnia staje się promieniście włókienkowato-prążkowana. Często między włókienkami odsłania się miąższ[4].
W liczbie 20–35, z międzyblaszkami (l=3–7), dość gęste lub gęste, szeroko przyrośnięte, często zbiegające małym ząbkiem, brzuchate. Początkowo brązowe z różowym odcieniem, czasami z brązowawym odcieniem. Ostrza tej samej barwy lub nieco jaśniejsze[4].
Wysokość 2–6 cm, grubość 2–5 mm, cylindryczny lub nieco spłaszczony, czasami nieznacznie poszerzony u podstawy, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia szarobrązowa z żółtym lub czerwonawym odcieniem, zwykle bardziej blada i mniej szara, niż kapelusz, gładka, lub z kilkoma srebrzystymi, podłużnymi włókienkami, czasami z metalicznym połyskiem. Po uszkodzeniu lub z wiekiem staje się pomarańczowo czerwona. Podstawa biało filcowata[4].
Tej samej barwy co powierzchnia, u podstawy trzonu, a często również w blaszkach po uszkodzeniu stopniowo zmienia barwę na pomarańczowo-czerwoną, Bez wyraźnego zapachu i smaku[4].
- Cechy mikroskopijne
Zarodniki 9–13,5 × 6–9 μm, w widoku z boku elipsoidalne, 5–7-kątne. Podstawki 22–45 × 7–12 μm, 4–zarodnikowe, ze sprzążkami. Cheiloystydy 25–70 × 6–7 μm, cylindryczne do maczugowatych, czasami z wewnątrzkomórkowym, brązowym pigmentem. Strzępki skórki kapelusza cylindryczne o szerokości 7–20 μm, z nabrzmiałymi maczugowato końcowymi elementami o szerokości 10–23 μm. Zawierają wewnątrzkomórkowy brązowy pigment. W tramie piękne błyszczące granulki. W strzępkach brak sprzążek[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Znane jest występowanie dzwonkówki ciemniejącej w Europie i Ameryce Północnej[5]. Występuje od nizin po piętro halne[4]. W literaturze naukowej na terenie Polski do 2020 r. podano tylko jedno pewne stanowisko (Cisów 2007), na pozostałych podawanych w literaturze stanowiskach błędnie oznaczono gatunek. W latach 1995–2004 i ponownie od roku 2014 gatunek objęty ochroną częściową bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[6].
Saprotrof[6]. Owocniki rosną na ziemi wśród mchów i traw na słabo nawożonych, półnaturalnych użytkach zielonych, oraz wilgotnych wrzosowiskach i przybrzeżnych wydmach. Pojawiają się w małych grupkach od lipca do października[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2019-01-06].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2019-01-07].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Flora Agaricina Neerlandica. Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands. 1: Entolomataceae, t. 1, 1988, s. 168.
- ↑ Mapa występowania Entoloma turci na świecie [online], gbif.org [dostęp 2022-03-04].
- ↑ a b Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.