Dzwonkówka kosmatotrzonowa
_M.M._Moser_363722.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dzwonkówka kosmatotrzonowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Entoloma hirtipes (Schumach.) M.M. Moser Kl. Krypt.-Fl., Bd II b/2, ed. 4 (Stuttgart) 2b/2: 206 (1978) | |
_M.M._Moser_(407251).jpg)
Dzwonkówka kosmatotrzonowa, wieruszka krucha (Entoloma hirtipes (Schumach.) M.M. Moser) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1803 r. Heinrich Christian Friedrich Schumacher nadając mu nazwę Agaricus hirtipes. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Meinhard Michael Moser w 1978 r.[1]
- Agaricus hirtipes Schumach. 1803
- Entoloma hirtipes f. bisporicum Esteve-Rav. 1990
- Entoloma hirtipes (Schumach.) M.M. Moser 1978 f. hirtipes
- Entoloma hirtipes (Schumach.) M.M. Moser 1978 var. hirtipes
- Latzinaea hirtipes (Schumach.) Kuntze 1891
- Nolanea hirtipes (Schumach.) P. Kumm. 1871
- Nolanea hirtipes (Schumach.) P. Kumm. 1871 var. hirtipes
- Nolanea hirtipes var. montana F.H. Møller 1945
- Rhodophyllus hirtipes (Schumach.) J.E. Lange 1921
Nazwę zwyczajową zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., wcześniej (w 1983 r.) wraz z Barbarą Gumińska używali nazwy wieruszka krucha[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 3–7 cm, początkowo ostro stożkowaty, potem wypukło-stożkowaty, dzwonkowaty lub półkulisty, czasami z garbem. Brzeg młodych owocników lekko podwinięty, potem prosty, z wiekiem często karbowany lub popękany. Jest niehigrofaniczny. W stanie wilgotnym w kolorze ciemnej sepii lub czerwono-brązowym, nieco jaśniejszy przy brzegu, półprzeźroczysty i prążkowany do połowy promienia. W stanie suchym szarobrązowy. Powierzchnia gładka z promieniście przyrośniętymi włókienkami[4].
W liczbie 25–35, z międzyblaszkami (l = 1–5), średnio gęste, przyrośnięte lub wykrojone, o szerokości do 7 mm, brzuchate. Początkowo bladobrązowe, potem dość ciemnobrązowo-różowe. Ostrza poszarpane, tej samej barwy[4].
Wysokość 90–160 mm, grubość 3–10 mm, cylindryczny, zwykle nieco rozszerzający się w kierunku podstawy, o barwie od żółtobrązowej do sepii, jaśniejszy w górnej części. Powierzchnia prążkowana, często w sposób kręty i pokryta srebrzystymi włókienkami. Na szczycie oprószony, dołem nagi, u podstawy kutnerowaty[4].
Zapach silnie zjełczały, smak mączno-zjełczały[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki w widoku z boku wielokątne, o wymiarach 10,5–13,5(–14,5) × (1,25–)1,3–1,5(–1,6) μm. Podstawki 30–50 × 9–14 μm, 4–zarodnikowe, ze sprzążkami. Cheilocystydy 35-70 × 5,5-15 μm, prawie cylindryczne lub baryłkowate, z wierzchołkami zaokrąglonymi lub główkowatymi. Występują obficie, czasami pomiędzy podstawkami. Komórki skórki o cylindrycznych strzępkach o szerokości 4–11 μm. Strzępki skórki i wąskie strzępki pod skórką zawierają inkrustowany pigment, czasami także pigment wewnątrzkomórkowy. W strzępkach hymenium sprzążki[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Dzwonkówka kosmatotrzonowa występuje tylko w Europie. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniona[5]. W lasach górskich jest częsta[4][3]. Na terenie Polski podano dość liczne stanowiska[3].
Owocniki wyrastają pojedynczo, rzadko w małych grupach, w próchnicy i ściółce w lasach iglastych lub liściastych, bardzo rzadko na przybrzeżnych wydmach[4]. W Polsce występuje najczęściej w igliwiu i w trawie w górskich lasach świerkowych, Owocniki tworzy od maja do listopada[3].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Dzwonkówka kosmatotrzonowa ma ciemne barwy, silne, ale smukłe owocniki podobne do grzybówek. Odróżnia się od nich m.in. silnie zjełczałym zapachem. Pojawia się już wiosną pod drzewami iglastymi. Wiosną występuje także dzwonkówka wiosenna (Entoloma vernum)[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2018-12-13]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2018-12-13]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h Flora Agaricina Neerlandica. Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands. 1: Entolomataceae. 1988, 1:1-192
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-12-13].