Gawrychy (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1919–41 i 1947–54[1] | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1919–39: białostockie | ||
| Powiat |
1919–32: kolneński | ||
| Siedziba | |||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Gawrychy (podczas wojny i przejściowo po wojnie oraz od 1973 Zbójna) – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku[2] w woj. białostockim i przejściowo w woj. warszawskim (dzisiejsze woj. podlaskie). Nazwa gminy pochodzi od wsi Gawrychy, lecz siedzibą władz gminy była Zbójna[3].
W 1827 roku w skład gminy wchodziło 27 wsi włościańskich i folwark Dłużniewo. Obszar gminy wynosił 37742 mórg, mieszkańców 7000[4].
Na początku okresu międzywojennego gmina Gawrychy należała do powiatu kolneńskiego w woj. białostockim, a w związku ze zniesieniem powiatu 1 kwietnia 1932 roku gminę przyłączono do powiatu ostrołęckiego w tymże województwie[5]. 1 kwietnia 1939 roku gminę Gawrychy wraz z całym powiatem ostrołęckim przyłączono do woj. warszawskiego[6].
Po wojnie jednostka figuruje przejściowo (1946 rok) pod nazwą gmina Zbójna[7] (pozostałość po jednostce utworzonej przez hitlerowców[8]), potem (1947, 1948) znów pojawia się nazwa Gawrychy[9][10], zachowując przynależność administracyjną sprzed wojny. 1 stycznia 1948 roku gminę przyłączono z powrotem do woj. białostockiego jako część składową reaktywowanego tam powiatu kolneńskiego[11]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 20 gromad: Bienduszka, Czarnia, Dębniki, Dobrylas, Gawrychy, Gąski, Gontarze, Jurki, Kuzie, Laski, Margowniki, Osowiec, Pianki, Popiołki, Poredy, Siwiki, Stanisławowo, Wyk, Zbójna, Złota Góra[12].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[13]. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[14], utworzono natomiast jej terytorialny odpowiednik, Zbójna w powiecie kolneńskim (od 1999 roku gmina znajduje się w powiecie łomżyńskim).
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 6.334 osoby, 6.029 były wyznania rzymskokatolickiego, 32 prawosławnego, 19 ewangelickiego, 1 greckokatolickiego a 253 mojżeszowego. Jednocześnie 6117 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 1 białoruską, 178 żydowską, 32 rosyjską, 4 litewską a 2 rusińską. Było tu 1.034 budynków mieszkalnych[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ Do 28 września 1954 roku.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2017-04-07].
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 18.
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240.
- ↑ GUS (1947). Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: GUS.
- ↑ Gemeindeverzeichnis Landkreis Scharfenwiese.
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 21, poz. 148.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 44.