Hof (świątynia)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Carl Larsson, Midvinterblot (1915): Król Domalde składa siebie samego w ofierze przed hofem w Gamla Uppsala

Hof – termin oznaczający świątynię w religii Germanów. Termin hof pochodzi z języka staronordyckiego.

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Staronordyckie słowo hof pierwotnie oznaczało halę, następnie zaczęto nim opisywać dwór (pierwotnie w znaczeniu dworu królewskiego lub arystokratycznego), a później także folwark. W średniowiecznych źródłach skandynawskich występuje ono raz jako hala, w poemacie Eddy starszej Hymiskviða, zaś w znaczeniu folwarku zaczyna pojawiać się w XIV wieku. Gdzie indziej zaś pojawia się jedynie jako określenie świątyni[1]. Hof okazjonalnie pojawia się również w znaczeniu świątyni w języku staro-wysoko-niemieckim[2]. W Skandynawii epoki wikingów zdaje się wypierać starsze określenia świętych miejsc: vé, hörgr, lundr, vangr, oraz vin, szczególnie w zachodnionordyckim obszarze językowym, tj. w Norwegii i Islandii. Stanowi dominujące określenie świątyni w islandzkich sagach, lecz jest rzadkie w poezji skaldów[3].

Liczne miejsca w Skandynawii, zwłaszcza w regionach zachodnionordyckich[4], noszą nazwy hof lub hov, zarówno samodzielnie, jak i w zbitkach, na przykład:

Niektóre nazwy miejscowe, często nazwy farm, zawierają to słowo, tak jak:

  • Kilka miejsc na Islandii noszących nazwę Hofstaðir, w tym jedno stanowisko z pozostałościami hofu.
  • Hofsós, miejscowość na Islandii.
  • Norderhov, dawna gmina w Norwegii – poświęcona Njörðrowi.
  • Torshov, okolica Oslo i Thorsø, folwark w Torsnes w Norwegii – poświęcony Thorowi.

Istnieje również przykład w Anglii: Hoff w Kumbrii, z towarzyszącym mu Hoff Lund, „grobem świątynnym”[5][6][7].

Znaleziska archeologiczne[edytuj | edytuj kod]

Dania[edytuj | edytuj kod]

W latach 90. duńscy archeolodzy okryli siedzibę wodza na brzegu jeziora Tissø w Zelandii Zachodniej. Wśród innych znalezisk odkryli oni również pozostałości długiego domu lub hali, użytkowanej pomiędzy VI a XI wiekiem po Chrystusie. Na podstawie widocznych dookoła otworów można było stwierdzić, że dach wspierał się na kilku bardzo mocnych kolumnach, a sam budynek był wysoki, być może dwukondygnacyjny. Składało się na niego duże centralne pomieszczenie, w którym znaleziono liczne kości zwierzęce, fragmenty frankijskich naczyń szklanych oraz instrument smyczkowy[8]. Znaleziska te pozwalały z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że hala była używana w celu ceremonialnych uczt. Dodatkowo, w bezpośrednim sąsiedztwie znaleziono dużą liczbę przedmiotów wotywnych, jak na przykład duży pierścień ze złota, amulety z motywami mitologicznymi oraz kości zwierzęce. Odkrycia te wskazują na to, że cały kompleks stanowił w przeszłości ważny ośrodek religijny[9].

Inne znaleziska w badanym obszarze, takie jak na przykład broń czy biżuteria, dowodzą, że miejsce było związane z wyższymi warstwami ówczesnego społeczeństwa, prawdopodobnie z rodziną królewską. Cały kompleks, obejmujący również warsztaty i rynek, mógł funkcjonować jako tymczasowa rezydencja dla króla, gdy ten organizował okresowe odwiedziny w poszczególnych częściach królestwa. Badania dowiodły, że kompleks był używany tylko w krótkich okresach. Król pełnił równocześnie funkcję przywódcy religijnego, a hof był użytkowany do uczt i blótów mających miejsce w trakcie jego odwiedzin. Podobne kompleksy budynków są znane z innych miejsc we wschodniej Skandynawii, takich jak na przykład Järrestad w Skanii[10], Lisbjerg w Jutlandii czy Toftegård na Zelandii. Tego rodzaju centra królewskie, nazywane przez archeologów placami centralnymi[9], posiadają być może paralele z pałacami królewskimi Merowingów, Karolingów i cesarzy rzymskich, takich jak kompleks pałacowy Karola Wielkiego w Akwizgranie. Obejmowały one również budynki sakralne, rynki i warsztaty użytkowane głównie podczas obecności suwerena w posiadłości[11].

Islandia[edytuj | edytuj kod]

Hofstaðir[edytuj | edytuj kod]

Zarówno nazwa osady Hofstaðir obok jeziora Mývatn, jak i tradycja lokalna wskazują na to, że w przeszłości istniał tu hof[12]. Jego lokalizacja została odkryta w 1908 roku przez Daniela Bruuna i ponownie w 1965 roku przez Olafa Olsena. Od 1991 roku Islandzki Instytut Archeologiczny (isl. Fornleifastofnun Íslands – FSI) prowadzi ponowne badania nad miejscem; od 2002 roku odbywa się to jako część międzynarodowych badań w ramach programu Landscape of Settlements. Wykopaliska doprowadziły do odkrycia dużego długiego domu z niewielkim oddzielnym pomieszczeniem na północnym krańcu, długiego na 42 metry i szerokiego na 8 metrów w swojej głównej części. Budynek posiadał trzy niewielkie, wystające sekcje, dwie blisko południowego krańca i jedną po przeciwnej stronie[13]. Zawierał również palenisko na środku i mniejsze paleniska na obu końcach głównego pomieszczenia. Kości zwierzęce zostały znalezione na całej przestrzeni głównego pomieszczenia, a także, w mniejszej liczbie, w małym pomieszczeniu[14]. Odkryto również wiele różnych, powiązanych budynków.

Olsen wykorzystał przykład Hofstaðir jako idealny do zobrazowania idei świątyni-gospodarstwa. Z wyjątkiem swoich dużych rozmiarów, budynek w swej formie jest identyczny z innymi długimi domami, mniejsze pomieszczenie na północnym krańcu jest późniejszym dodatkiem, a wykopaliska z 1908 roku nie odsłoniły w pełni wejść, aneksów i budynków towarzyszących. Stwierdził on, że obiekt był przede wszystkim budynkiem gospodarczym i pełnił funkcję hofu jedynie incydentalnie[15][16]. Jednakże w trakcie wyjaśniania relacji pomiędzy aneksami a pomieszczeniem głównym, ponowne wykopaliska odsłoniły więcej fragmentów kości, zaś analiza dowiodła, że co najmniej 23 sztuki bydła zostały złożone na miejscu w ofierze. Zostały one uśmiercone w nietypowy sposób, tj. poprzez cios pomiędzy oczy, a ich czaszki wystawione na zewnątrz przez lata. Rogi nie zostały usunięte, a pod względem wieku zwierzęta mieściły w zakresie od dojrzałych do będących w średnim wieku, z czego obie opcje były wyjątkowe w hodowlach Islandii w tamtym okresie; ponadto większość z nich stanowiły byki, co również jest zaskakujące w gospodarce mlecznej. Wiek czaszek jest różny, z ostatnią poświęconą około roku 1000. Znaleziono też jeden szkielet owcy poświęconej tą samą metodą, co bydło. Znalezione kości pozwalają na stwierdzenie funkcjonowania budynku w roli hofu[17]. Podobne wnioski przywodzi zaskakująco mały rozmiar centralnego paleniska w porównaniu do dużych rozmiarów budowli, relatywnie niewielka ilość znalezionych wartościowych przedmiotów (w tym kompletny brak broni) oraz lokalizacja, wygodna do podróżowania i bardzo widoczna, ale niezbyt dobra dla zabudowań gospodarczych. Niecodzienne dowody na częste uczty mięsne nie wskazują na zamożne siedlisko, ale miejsce regularnych, rytualnych zebrań, najprawdopodobniej w trakcie wiosny i lata[18]. Nietypowa metoda uboju celowo przyjmowała dramatyczną formę, wywołując fontanny krwi[19]. Czaszki zostały znalezione pośród resztek dachu i ścian, wszystkie oprócz jednej pogrupowane w dwóch miejscach na południowym końcu hali: w środku południowo-wschodniego aneksu i pomiędzy południowo-zachodnim aneksem a ścianą głównego budynku. Wydaje się prawdopodobne, że były one na widoku w czasie, gdy budynek był użytkowany, a miejsce, gdzie zostały znalezione było przechowalnią, czy to standardową na czas zimy, czy też kryjówką po konwersji na chrześcijaństwo, skutkującej opuszczeniem budynku w połowie XI wieku. Ofiara z owcy może być interpretowana jako rytuał kończący funkcjonowanie lokalizacji[20].

Olsen uważa również za wysoce istotne to, że tylko w odległości 9 metrów od południowych drzwi budynku znajdował się owalny dół zawierający popiół, węgiel drzewny, fragmenty kości zwierzęcych i okopcone kamienie. Wskazuje on, że islandzkie gospodarstwa zazwyczaj pozbywały się śmieci na uboczu oraz interpretuje ów dół jako dużą jamę do pieczenia[21].

Sæból i inne lokalizacje na planie kwadratu[edytuj | edytuj kod]

Liczne ruiny na planie kwadratu na Islandii, zwłaszcza jedno w Sæból, były interpretowane jako pozostałości hofów, jednak Olsen wykazał, że są one identyczne w formie i skali z będącymi wciąż w użyciu na Islandii końskimi straganami. Przypisał on legendy o hofach do romantycznego nacjonalizmu i zwrócił uwagę, że wiele z nich na początku XIX wieku było nazywanych średniowiecznymi kaplicami (bænhús) i dopiero pod koniec tego wieku uległy przemianowaniu na ruiny hofów[22].

Współcześnie[edytuj | edytuj kod]

Kilka budynków zostało zbudowanych lub adaptowanych jako hofy współcześnie przez rodzimowierców germańskich. Na Islandii Ásatrúarfélagið otrzymało w 2006 roku pozwolenie na budowę świątyni w Reykjavíku[23]. Budowa obiektu rozpoczęła się w 2015 roku na wzgórzu położonym obok Portu lotniczego Reykjavík; owalny budynek zaprojektował Magnus Jensen, architekt będący wyznawcą Ásatrú[24][25]. Przynajmniej jedna amerykańska grupa rodzimowierców germańskich uzyskała identyfikację hofu przez władze lokalne[26]. W trakcie Midsommar w 2014 roku Odinist Fellowship konsekrowało dawną kaplicę Tudorów jako hof w Newark-on-Trent w angielskim hrabstwie Nottinghamshire[27]. W 2016 roku otwarto Valheim Hof w Koryncie w Danii[28].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ "Hof"; Richard Cleasby, Guðbrandur Vigfússon, An Icelandic-English Dictionary, wyd. II z suplementem (William A. Craigie), Oxford: Clarendon-Oxford University, 1957, repr. 1975, ISBN 978-0-19-863103-3, s. 277-278.
  2. ↑ Jacob Grimm tłum. James Steven Stallybrass, Teutonic Mythology, London: Bell, 1883, repr. New York: Dover, 1966, 2004, ISBN 978-0-486-43549-7, s. 1308.
  3. ↑ E.O.G. Turville-Petre, Myth and Religion of the North: The Religion of Ancient Scandinavia, London: Weidenfeld, 1964, s. 237, 243, 240.
  4. ↑ Terry Gunnell, "Hof, Halls, Goðar and Dwarves: An Examination of the Ritual Space in the Pagan Icelandic Hall," Cosmos 17 (2001) 3-36, s. 26, przypis 8 wymienia ponad 80 nazw miejscowych na Islandii brzmiących po prostu Hof oraz 23 w Norwegii w dodatku do tych, gdzie słowo jest częścią zbitki.
  5. ↑ Robert Ferguson, The Northmen in Cumberland & Westmoreland, London: Longman, 1833, s. 29-30.
  6. ↑ Christina Blackie, Geographical Etymology: A Dictionary of Place-Names Giving their Derivations, 3rd ed. London: Blackie, 1887, s. 106.
  7. ↑ William Gershom Collingwood, The Lake Counties, Dent's country guides, London: Dent, 1902, s. 340.
  8. ↑ Hvad foregik der i stormandens hal?. oldtiden.natmus.dk. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-05)]., Stormandsslægten ved Tissø, National Museum of Denmark, retrieved April 24, 2010 (Danish).
  9. ↑ a b Charlotte Fabech, "Centrality in Old Norse mental landscapes: A dialogue between arranged and natural place?" in Anders Andrén, Kristin Jennbert, Catharina Raudvere, eds., Old Norse Religion in Long-Term Perspectives: Origins, Changes, and Interactions: an international conference in Lund, Sweden, June 3–7, 2004, Lund: Nordic Academic Press, 2006, ISBN 91-89116-81-X, pp. 26-32, p. 27.
  10. ↑ Lars Larsson suggests that Järrestad may be another hof site, based on multiple entrances and the discovery of a hammer-head and an iron socket axe in a posthole: "Ritual building and ritual space: Aspects of investigations at the Iron Age central site Uppåkra, Scania, Sweden" in Andrén et al., Old Norse Religion in Long-Term Perspectives, pp. 248-53, p. 248.
  11. ↑ Hvem var stormanden på Tissø-gården?. oldtiden.natmus.dk. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-07)]., Stormandsslægten ved Tissø, National Museum of Denmark, retrieved April 24, 2010 (Danish)
  12. ↑ This is a tradition recorded in the 19th century and not the Erbyggja Saga account. Turville-Petre, p. 241, points out there are several places by that name in Iceland.
  13. ↑ Gavin Lucas and Thomas McGovern, "Bloody Slaughter: Ritual Decapitation and Display at the Viking Settlement of Hofstaðir, Iceland," European Journal of Archaeology 10.1 (2007), 7-30, Fig. 2, p. 10; the diagram in De Vries, Fig. 10, p. 383, Turville-Petre, p. 242, and Olsen, Fig. 18, p. 183 is based on the initial excavation and shows only two of the annexes and one of the two entrances: the northwest annex was a second entrance opposite that in the northeast.
  14. ↑ De Vries, pp. 382-83.
  15. ↑ Olsen, p. 193, English summary pp. 284-85.
  16. ↑ Ellis Davidson, p. 32: "[T]here was no indication that it was erected purely for religious purposes."
  17. ↑ Lucas and McGovern, pp. 8, 10-14; see also Thomas H. McGovern, "Report of Cattle and Sheep Skulls Recovered from Hofstaðir, Mývatnssveit N Iceland", draft, North Atlantic Biocultural Organization (NABO) NORSEC Laboratory Report No. 5, July 14, 2002 (pdf).
  18. ↑ Lucas and McGovern, pp. 20-22.
  19. ↑ Lucas and McGovern, p. 23.
  20. ↑ Lucas and McGovern, pp. 16, 24-25.
  21. ↑ Olsen, pp. 189-93, English summary p. 284.
  22. ↑ Olsen, pp. 158-65, English summary pp. 283-84; plan and drawing of a square horse stall, Figs. 12, 13, pp. 164-65. The square ruins were given special attention because of the idea that the hof at Gamla Uppsala had been square.
  23. ↑ "New places of worship erected in Reykjavík," Iceland News 8 February 2006, retrieved 26 April 2010.
  24. ↑ Neil McMahon, "Iceland's Asatru pagans reach new height with first temple", BBC News Europe, 13 February 2015.
  25. ↑ Nithin Sridhar, "New pagan temple in Iceland marks the revival of European paganism", News Gram June 29, 2015, retrieved May 1, 2017.
  26. ↑ Gladsheim Kindred in Maryland.
  27. ↑ Society for the Protection of Ancient Buildings Magazine, Autumn 2014.
  28. ↑ Del: Kendis-designer åbner 12 meter højt tempel til ære for Odin og Thor. nyheder.tv2.dk, 2016-05-30. [dostęp 2018-08-11]. (duń.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hof_(świątynia)&oldid=70390861”