Horná Lehota
49°15′17″N 19°24′17″E/49,254722 19,404722 Renesansowy kasztel | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Jozef Mäsiar[1] |
| Powierzchnia |
15,34[2] km² |
| Wysokość |
517[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 43[3] |
| Kod pocztowy |
027 41[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DK |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 49°15′17″N 19°24′17″E/49,254722 19,404722
| |
| Strona internetowa | |
Horná Lehota (węg. Felsölehota, od 1899 Felsővágásra) – wieś na północy Słowacji, w powiecie Dolny Kubin, w historycznym rejonie Orawa.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona jest nad rzeką Orawą, na Pogórzu Orawskiem (Oravská vrchovina)[6]. Przez miejscowość biegnie droga krajowa nr 59.
Zarys historii[edytuj | edytuj kod]
Obecna wioska swój początek ma w osadzie Lehota, która istniała na tym terenie prawdopodobnie w XIV wieku (obecnie jej część – Dolna Lehota, jest przysiółkiem Orawskiego Podzamcza). Jej mieszkańcy pełnili różne funkcje służebne w Zamku Orawskim.
W 1420[7][8] pojawia się pierwsza wzmianka pisemna o Lehocie (słowo lehota pochodzi od ulg w terminowych daninach), która wtedy była jeszcze jedną wsią. Dopiero dokument z 1547 wspomina o wsi Horná Lehota – miał się tutaj mieścić folwark. W 2. połowie XVI wieku właściciel dóbr orawskich Franciszek Thurzo przekazał wieś szlachcicowi Janowi Abaffyemu, kapitanowi na Zamku Orawskim.
Rodzina Abaffy pod koniec XVI wieku postawiła w Lehocie renesansowy kasztel oraz kościółek (w XVIII w. przebudowany w stylu barokowym). W tym czasie we wsi było tylko 7 domów, w tym jeden opuszczony. W 2. połowie XVIII wieku wybudowano drugi kasztel. W niespokojnym okresie wojen z Turkami i powstań antyhabsburskich przez miejscowość wielokrotnie przechodziło wojsko – właściciele tej strategicznie położonej wsi domagali się od państwa odszkodowania, a ludność uciekała w pobliskie lasy.
W 1778 mieszkało we wsi 328 osób w 72 domach (w tym 5 rodzin ziemiańskich)[8]. W 1797 podczas burzy od pioruna zapaliły się liczne zabudowania. W XIX wieku liczba mieszkańców przekroczyła 500 osób, ale od 1870 zaczęła powoli spadać – przyczyną były epidemia oraz emigracja zarobkowa do Stanów Zjednoczonych. Niektórzy z mieszkańców wracali i wykupywali ziemię od rodziny Abbaffy, którzy od 1892 wyprzedawali majątek. W 1908 kolejny, wielki pożar zniszczył wieś – spłonęło 21 budynków z zabudowaniami gospodarczymi oraz szkoła. W 1910 w Lehocie mieszkały tylko 484 osoby w 120 domach. Liczbę 500 mieszkańców przekroczono ponownie dopiero po II wojnie światowej.
Nazwy miejscowości w przeszłości[edytuj | edytuj kod]
W 1420 miejscowość była wspomniana jako Lehotha. Kolejne nazwy to: Lehota Horny (1547), Lehota Maior (1549), Felseo Lehottka (1582), Lehôtka (1920); po węgiersku Felsölehota i Felsővágásra (w okresie intensywnej madziaryzacji od 1899). Obecna nazwa Horná Lehota obowiązuje od 1927[9].
Zabytki i atrakcje[edytuj | edytuj kod]
- kościół św. Trójcy z 1627, obecnie barokowy.
- renesansowy kasztel, uważany za najdalej wysunięty na północ przykład renesansu włoskiego.
- kasztel z XVIII wieku.
- kapliczka z końca XVII wieku.
- drewniane domy zrębowe, charakterystyczne dla regionu Orawy, z XIX wieku.
- w miejscowości znajduje się punkt początkowy spływu Orawą.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lista wybranych wójtów, burmistrzów gmin i miast w wyborach do organów gminy. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2021-10-28]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 15,34S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Hencovský Ján a kolektív: Orava. Turistický sprievodca ČSFR, č. 29, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1990, ISBN 80-7096-090-6
- ↑ Horná Lehota – História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-11-25]. (słow.).
- ↑ a b História. [w:] Strona oficjalna wsi [on-line]. [dostęp 2017-11-25]. (słow.).
- ↑ W 1927 w Czechosłowacji doszło do wielu zmian miejscowości, które przyjęły nazwy obowiązujące często do dnia dzisiejszego.
