Huta Krzeszowska
50°31′30″N 22°27′06″E/50,525000 22,451667| wieś | |
 Zabytkowy kościół w Hucie Krzeszowskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
180 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
458[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
37-414[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RNI |
| SIMC |
0793207[4] |
Położenie na mapie gminy Harasiuki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu niżańskiego  | |
| 50°31′30″N 22°27′06″E/50,525000 22,451667[1]
| |
Huta Krzeszowska (do 11 stycznia 1963 Huta Plebańska[5]) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie niżańskim, w gminie Harasiuki[4][6].
W latach 1921–1954 miejscowość była siedzibą gminy Huta Krzeszowska. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Huta Plebańska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.
Wieś jest sołectwem w gminie Harasiuki[7].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego[8]
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Huta Krzeszowska jest historycznie niejednoznaczna i może dotyczyć różnych jednostek w zależności od okresu czasowego. Do 1948 roku mianem Huta Krzeszowska oznaczana skupisko czterech wsi: Huta Plebańska, Huta Podgórna, Huta Nowa i Huta Stara. Tak też nazywała się gmina, istniejąca w latach 1867–1954. W 1933 roku utworzono gromadę Huta w gminie Huta Krzeszowska, składającą się z czterech powyższych wsi[9]. 30 października 1948 gromadę Huta podzielono na cztery gromady: Huta Plebańska, Huta Podgórna, Huta Nowa i Huta Stara[10]. W związku ze zniesieniem gmin jesienią 1954 wszystkie cztery dotychczasowe gromady weszły w skład nowo utworzonej gromady Huta Plebańska z siedzibą w Hucie Plebańskiej[11]. 11 stycznia 1963 wieś Huta Plebańska przemianowano na Huta Krzeszowska, a więc jedna z czterech wsi przejęła miano, którym wcześniej określano wszystkie cztery wsie skupiska Huty[12] (po zmianie nazwy siedziby, także gromada Huta Plebańska zmieniła nazwę na Huta Krzeszowska).
Podsumowując, do 1948 roku nazwa Huta Krzeszowska odnosiła się do skupiska czterech wsi: Huta Plebańska, Huta Podgórna, Huta Nowa i Huta Stara (ponadto do 1954 do gminy, biorącej nazwę od tego skupiska) a od 1963 już tylko do jednej miejscowości – Huty Plebańskiej (ponadto w latach 1963-1972 do gromady biorącej od niej nazwę). W latach 1954–1963 nazwa Huta Krzeszowska nie miała formalnego zastosowania.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0793213 | Szady | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
W czasie powstania styczniowego w sobotę 21 marca 1863 r. powstańcy oddziału płka Leona Czechowskiego, wyruszyli w kierunku Huty Krzeszowskiej. Około południa podczas przemarszu przez Las Ciosmański ponownie zostali zaatakowani przez Rosjan. Walka trwała do godzin wieczornych, poległo ponad 20 powstańców, i wielu innych zmarło wkrótce od ran odniesionych w bitwie. W wyniku przegranego starcia nastąpił odwrót oddziału, przekroczenie granicy austriackiej i rozbrojenie.
Na cmentarzu parafialnym w Hucie Krzeszowskiej[13] znajduje się mogiła Powstańców Styczniowych z 1863 r. oraz trzy tablice upamiętniające:
- „Powstańcy oddziału płka Leona Czechowskiego, polegli w walce 20 marca 1863 roku pod Potokiem Górnym i 21 marca 1863 roku w Lesie Ciosmańskim. – Nazwiska poległych”
- „Umarłych wieczność dotąd trwa / Dokąd pamięcią im się płaci” – Wisława Szymborska – „Mogiła 17 powstańców z oddziału płka. Leona Czechowskiego poległych 21 III 1863 r. w bitwie w Lesie Ciosmańskim i 4 powstańców z oddziału płk. Karola Krysińskiego poległych 30 XI 1863r potyczce pod Momotami.”
- „Śmiertelnie ranni powstańcy z oddziału płka. Leona Czechowskiego – Nazwiska śmiertelnie rannych powstańców.”
W 1943 roku oddział Gwardii Ludowej im. Jarosława Dąbrowskiego dowodzony przez Antoniego Palenia zlikwidował posterunek policji niemieckiej (zginęło czterech policjantów) i zniszczył urząd gminy paląc rejestry i dokumenty kontyngentowe[14].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42114
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2022. Liczba mieszkańców w dniu 31.12.2022 s. 5-6 [dostęp 2024-01-28]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 360 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Zarządzenie nr 119 Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1962 r. w sprawie zmiany i ustalenia nazw niektórych miejscowości i obiektów fizjograficznych. (M.P. z 1963 r. nr 3, poz. 6).
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ BIP gminy, sołectwa [dostęp 2024-01-28]
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Lubelski Dziennik Wojewódzki. 1933, nr. 22, poz. 181
- ↑ Lubelski Dziennik Wojewódzki. 1948, nr. 34, poz. 177
- ↑ Uchwała Nr 6 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu biłgorajskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 23 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 64)
- ↑ M.P. z 1963 r. Nr 3, poz. 6
- ↑ Wpisany do rejestru zabytków.
- ↑ Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 155
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Huta (59) ''H. Krzeszowska'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 321.
