Iwan Łytwynczuk
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Formacja | |
| Główne wojny i bitwy | |
Iwan Łytwynczuk pseud. Dubowyj (ur. 1917 w Dermaniu czy Biskupicach Ruskich, zm. 1952 w rejonie horochowskim) – dowódca okręgu wojskowego Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA), członek Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), major. Możliwie, że był jednym z organizatorów i inicjatorów rzezi wołyńskiej, uznanej za ludobójstwo. Jego oddziały jako pierwsze na Wołyniu przystąpiły do eksterminacji Polaków.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w roku 1917 w Dermaniu na Wołyniu[1] w rodzinie duchownego prawosławnego (według innych badaczy w Biskupicach Ruskich[potrzebny przypis]).
Studiował w prawosławnym seminarium duchownym w Krzemieńcu. W latach 1937-1939 był więziony przez władze polskie za działalność podziemną w OUN[2].
W roku 1943 był organizatorem oddziałów Ukraińskiej Powstańczej Armii na północno-wschodnim Wołyniu oraz dowódcą Okręgu Wojskowego (WO) UPA "Zahrawa"[3].
Prokurator Instytutu Pamięci Narodowej Piotr Zając[4] oraz Grzegorz Motyka[5] wskazują na jego możliwy udział (wspólnie z Dmytrem Klaczkiwskim i Wasylem Iwachiwem) w podjęciu decyzji o przeprowadzeniu tzw. rzezi wołyńskiej[a]. Oddziały podległe Łytwynczukowi jako pierwsze na Wołyniu przystąpiły do eksterminacji Polaków[6]. Łytwynczuk wziął bezpośredni udział w zniszczeniu osiedla Janowa Dolina, gdzie dowodzone przez niego oddziały zamordowały ok. 600 Polaków[7]. Łytwynczuk wykazywał się szczególną gorliwością w przeprowadzaniu mordów na Polakach, czym się niejednokrotnie chwalił[8].
Zginął w roku 1952 wysadzając się w powietrze w zaatakowanym przez NKWD bunkrze w rejonie horochowskim[9] obwodu wołyńskiego.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na miejscu śmierci Iwana Łytwynczuka postawiono Krzyż Pamięci, a jego imieniem nazwano szkołę we wsi Złoczowka. [10]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ В. Заведнюк, Литвинчук Іван, s. 368.
- ↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa 2000, s. 1031, przypis 24.
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 141, ISBN 83-88490-58-3, OCLC 838973434.
- ↑ Piotr Zając, Prześladowania ludności narodowości polskiej na terenie Wołynia w latach 1939–1945 – ocena karnoprawna zdarzeń w oparciu o ustalenia śledztwa OKŚZpNP w Lublinie, w: Zbrodnie przeszłości. Opracowania i materiały prokuratorów IPN, t. 2: Ludobójstwo, red. Radosław Ignatiew, Antoni Kura, Warszawa 2008, s. 37
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, op. cit., s. 308.
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, op. cit., s. 312.
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka, ss. 316–317.
- ↑ Grzegorz Motyka, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”, Kraków 2011, ISBN 978-83-08-04576-3, s. 127
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, op. cit., s. 621.
- ↑ Золочівській школі присвоєно ім'я головного командира УПА-«Північ» «Дубового». [dostęp 2010-03-27]. (ukr.).
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według ukraińskich historyków brak potwierdzenia tego faktu w dokumentach OUN-UPA, w odpowiedzi na co Grzegorz Motyka przytacza analogiczny przykład braku pisemnego rozkazu Stalina odnośnie do rozpętania Wielkiego Głodu. Zob:Причини w Волинська трагедія: що сталося 70 років тому, і чого хоче польська сторона
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Motyka,Ukraińska partyzantka 1942-1960, Warszawa 2006.
- В. Заведнюк, Литвинчук Іван [w] Тернопільський енциклопедичний словник. редкол.: Г. Яворський та ін.. T. 2: К—О. Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2005, s. 368. ISBN 966-528-199-2. (ukr.) (ukr.)