Jan Kanty Działyński

Jan Kanty Działyński
	; Portret Jana Działyńskiego autorstwa Leona Kaplińskiego z 1864
	; Ogończyk
Rodzina	Działyńscy
Data i miejsce urodzenia	28 września 1829 ; Kórnik
Data i miejsce śmierci	30 marca 1880 ; Kórnik
Ojciec	Tytus Działyński
Matka	Celestyna z Zamoyskich
Żona	Izabella Działyńska
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 30 gru 2017, była oparta na tej wersji.

Jan Kanty Działyński, hrabia (ur. 28 września 1829 w Kórniku, zm. 30 marca 1880 w Kórniku) – polski działacz społeczny i polityczny, powstaniec, prezes towarzystwa literacko-historycznego, wydawca bibliotek nauk ścisłych, redaktor, ostatni z rodu Działyńskich, właściciel dóbr: Kórnik (koło Poznania) i Janusz (województwo łódzkie).

Życiorys

Był synem powstańca i posła Tytusa (1796-1861) i Celestyny z Zamoyskich (1805-1883). Kształcił się w poznańskim Gimnazjum św. Marii Magdaleny. W latach 1849-1851 odbył służbę w wojsku pruskim i uczęszczał na wykłady uniwersyteckie w Berlinie; uzupełniał wykształcenie z nauk ścisłych u prywatnych nauczycieli w Paryżu. W 21 lutego 1857 poślubił w Paryżu księżniczkę Izabellę z Czartoryskich (1830-1899), córkę księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (1770-1861) – prezesa Rządu Narodowego. Wraz z żoną osiadł w Gołuchowie, gdzie rozpoczął kolekcjonowanie obrazów i zabytków sztuki (m.in. antycznych waz).

W 1861 objął po śmierci ojca Kórnik wraz z zamkiem, biblioteką i arboretum, a także pałac w Poznaniu, na Starym Rynku. Przejął od ojca pomysł utworzenia w Kórniku szkoły rolniczej. Współpracował z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk jako redaktor publikacji. Od 1861 zasiadał w sejmie pruskim, został sekretarzem Koła Polskiego. Tuż przed wybuchem powstania styczniowego odbył podróż po Bliskim Wschodzie; w lutym 1863, powrócił do Poznania i powołał tzw. Komitet Działyńskiego, w ramach którego organizował pomoc zaboru pruskiego dla powstania. Po rewizji w pałacu poznańskim, zagrożony aresztowaniem, przyłączył się do bezpośredniej walki zbrojnej. Walczył w oddziale Edmunda Taczanowskiego; po klęsce pod Ignacewem 8 maja 1863 schronił się we Francji. Na emigracji pracował nad skonstruowaniem karabinu wielostrzałowego.

W procesie berlińskim w 1864 otrzymał zaocznie wyrok śmierci i konfiskaty dóbr. Spędził na emigracji pięć lat; uzyskał amnestię i zwolnienie od zarzutów w kwietniu 1869. Po powrocie do Wielkopolski zaangażował się w działalność kulturalną. Poszerzał zbiory biblioteki kórnickiej, zaangażował do pracy w roli bibliotekarzy Zygmunta Celichowskiego i Wojciecha Kętrzyńskiego. Kontynuował działalność wydawniczą, zapoczątkowaną przez ojca. Wydał m.in. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski i Acta Tomiciana.

W 1872 był jednym z założycieli Banku Włościańskiego w Poznaniu. Fundował stypendia dla polskich studentów, kierował emigracyjnym Stowarzyszeniem Pomocy Naukowej. Pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu. Zmarł bezpotomnie, majątek przekazał siostrzeńcowi, Władysławowi Zamoyskiemu. Spoczywa w rodowej krypcie kórnickiego kościoła.

Bibliografia

Simon Konarski, Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris 1957.
Ryszard Marciniak, Jan Kanty Działyński, w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, ISBN 83-01-02722-3.
Andrzej Mężyński Jan Działyński 1829-1880: ostatni z rodu, Kórnik 2002 ISBN 83-85213-34-1.
Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 734. ISBN 83-901625-0-4.

Linki zewnętrzne

Biografia na stronie Biblioteki w Kórniku