Jeżoskórka żółtobrązowa
_Bon_516210.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
jeżoskórka żółtobrązowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Echinoderma perplexum (Knudsen) Bon Docums Mycol. 21(no. 82): 63 (1991) | |
Jeżoskórka żółtobrązowa, czubajeczka żółtobrązowa (Echinoderma perplexum (Knudsen) Bon) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1]. Jest grzybem trującym[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Echinoderma, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1981 r. Henning Knudsen, nadając mu nazwę Lepiota perplexa. W 1991 r. Marcel Bon przeniósł go do rodzaju Echinoderma[1].
W 2003 r. Władysław Wojewoda zarekomendował polską nazwę czubajeczka żółtobrązowa dla synonimu Lepiota perplexa[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Echinoderma stała się niespójna z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała nową nazwę jeżoskórka żółtobrązowa[4].
- Cystolepiota perplexa (Knudsen) Bon 1985
- Lepiota perplexa Knudsen 1981[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 3–9(11) cm, początkowo półkulisty z podwiniętym brzegiem, później płasko wypukły lub płaski. Powierzchnia cielistobrązowa, z brązowymi ostrosłupowymi kolcami o wysokości ok. 1 mm, na kremowym do jasnobrązowego spodzie. Kolce spłaszczają się i blakną z wiekiem, łatwo też ulegają starciu. Brzeg jest krótko podwijany i przechodzący w blaszki[2].
Początkowo o barwie od białawej do żółtawej, później jasnobrązowe, wolne, zawsze bardzo blisko siebie, z międzyblaszkami, u starszych okazów z pofałdowanymi ostrzami[2].
Wysokość 5–11 cm, grubość 1–2(3) cm, cylindryczny, włóknisty, z bulwiastą podstawą, brązowo brodawkowatą i z białawą grzybnią nieco zakorzenioną. Powierzchnia jasnobrązowa, beżowa, żółtobrązowa, gładka, z odpadającymi kolczastymi łuskami w dolnej części trzonu i jaśniejszym wierzchołkiem. Pierścienia brak, co najwyżej w jego miejscu jest łuskowata strefa[2].
W kapeluszu białawy lub kremowożółty, w dolnej części trzonu brązowy do żółtobrązowego. Zapach nieprzyjemny, podobny do palonej gumy, rzadko neutralny i niewyczuwalny, smak niewyraźny[2].
Biały[2].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki czterozarodnikowe ze sprzążkami bazalnymi. Zarodniki 5,5–7 × 2,3–3 µm, Q = 2,1–2,6, o kształcie pocisku, cylindryczne, dekstrynoidalne, w odczynniku Melzera ciemnoczerwono-brązowe. Cheilocystydy 20–35 × 5–9 µm, workowate, wrzecionowate, maczugowate. Strzępki w skórce kapelusza o szerokości ok. 3–10 µm ze sprzążkami, kolce kapelusza mają pęcherzykowo-elipsoidalne komórki końcowe o wymiarach ok. 20–60 × 15–40 µm[2].
- Gatunki podobne
Jeżoskórka ostrołuskowa (Echinoderma asperum), jeżoskórka pomarańczowobrzega (Echinoderma calcicola), jeżoskórka żółtobrązowa (Echinoderma perplexum), jeżoskórka ciernista (Echinoderma echinaceum), czubajka kania (Macrolepiota procera)[2].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Podano stanowiska jeżoskórki żółtobrązowej niemal głównie w Europie, poza nią tylko jeno w Ameryce Północnej[6]. W Polsce do 2003 r. jedyne stanowisko podała Alina Skirgiełło w Białowieskim Parku Narodowym w 1992 r. Według W. Wojewody częstość występowania tego gatunku i stopień zagrożenia nie są znane[3].
Naziemny grzyb saprotroficzny. Rośnie w iglastych, liściastych i w zaroślach[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-01-31] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Ringloser Stachelschirmling [online], 123 Pilzsuche [dostęp 2023-01-31] (niem.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-16].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-01-31] (ang.).
- ↑ Występowanie Echinoderma perplexum na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-01-31].